خواب آلودگی بیش از حد در روز (EDS) تمایل به خواب رفتن در طول روز است در زمانی که فرد باید بیدار باشد. خواب آلودگی بیش از حد روزانه می تواند بر هوشیاری، تمرکز، توجه و سلامت کلی تأثیر بگذارد.  بنابراین اهمیت درمان خواب آلودگی بیش از حد روزانه اهمیت بیشتری پیدا میکند. این نگرانی بهداشتی تا 18 درصد از جمعیت ایالات متحده را تحت تأثیر قرار می دهد . خواب آلودگی بیش از حد به خودی خود یک اختلال خواب نیست. در عوض، این نشانه دیگر اختلالات مربوط به خواب است که باید درمان شود.

دلایل رایج خواب آلودگی روزانه چیست؟ و اهمیت آن در درمان

اختلالات خواب زیر معمولاً باعث خواب آلودگی بیش از حد در طول روز می شوند:

• آپنه خواب و سایر اختلالات تنفسی مرتبط با خواب
• نارکولپسی، با یا بدون کاتاپلکسی
• اختلالات بی خوابی، به ویژه در نوجوانان
• اختلالات ریتم شبانه روزی مانند تاخیر در مرحله خواب
• سندرم پای بی قرار (RLS) و اختلال حرکتی دوره ای اندام ها
• خواب ناکافی

سایر اختلالاتی که باید در درمان خواب آلودگی مد نظر قرار گیرند

برخی از اختلالات روانی میتوانند بر خواب تأثیر بگذارند و باعث EDS شوند.  به ویژه آنهایی که بر خلق و خو (اضطراب ، افسردگی) یا روان پریشی (اسکیزوفرنی) تأثیر می گذارند. نارسایی قلبی، نارسایی کلیوی، نارسایی کبد و چاقی می توانند به EDS منجر شوند. اختلالات عصبی از جمله پارکینسون، سکته مغزی، مولتیپل اسکلروزیس و صرع نیز می توانند EDS را تحت تأثیر قرار دهند.

سایر علل  که باید در فرایند درمان خواب آلودگی مد نظر قرار گیرند عبارتند از: بهداشت ناکافی خواب، استفاده زیاد از کافئین یا سایر محرک ها، مصرف مزمن مواد مخدر و الکل و خواب ناکافی. محرومیت از خواب که منجر به EDS می شود اغلب نتیجه تغییر الگوهای خواب است، مانند مواردی که به دلیل جت لگ یا نوبت کاری ایجاد می شود.

عوارض جانبی دارویی و ایحاد خواب آلودگی

برخی از داروها به عنوان یک عارضه جانبی باعث خواب آلودگی می‌شوند. داروهایی که معمولا شامل خواب آلودگی در طول روز می‌شوند عبارتند از:

• برخی از داروهایی که فشار خون بالا را درمان می‌کنند
• داروهای ضد افسردگی
• داروهایی که احتقان بینی را درمان می‌کنند (آنتی هیستامین‌ها)
• داروهایی که حالت تهوع و استفراغ را درمان می‌کنند (ضدتهوع)
• داروهای ضد روان پریشی
• داروهای صرع
• داروهایی که اضطراب را درمان می‌کنند

اهمیت بهداشت خواب در درمان خواب آلودگی زیاد روزانه

یک اقدام گسترده و غیر دارویی که همه افراد مبتلا به EDS می توانند انجام دهند، بهبود بهداشت خواب است. بهداشت خواب می تواند اثرات اختلالات مربوط به خواب را کاهش دهد. برای بهبود بهداشت خواب:

• اطمینان حاصل کنید که محیط خواب تاریک، خنک و آرام است
• از تخت خواب فقط برای رابطه جنسی و خواب استفاده کنید
• به طور منظم در ساعاتی از روز ورزش کنید
• مصرف الکل، کافئین و مواد مخدر را کاهش دهید
• یک برنامه منظم و آرامش بخش برای خواب ایجاد کنید.  عاری از وسایل الکترونیکی که صفحه روشن آن نورهایی را شامل طول موج های آبی ساطع می کند.
• اگر بعد از 20 دقیقه خوابیدن در رختخواب نمی توانید بخوابید، از رختخواب بیرون بیایید  و تا زمان خواب آلودگی، فعالیت آرام و آرامش بخشی را پیدا کنید.

درمان اختلالاتی که باعث خواب آلودگی زیاد در طول روز می شوند چیست؟

سایر درمانهای مناسب برای EDS به اختلال زمینه ای بستگی دارد.  با پزشک خود صحبت کنید. با رفع اختلالات یا علل – اغلب با استفاده از ترکیبی از درمان ها – خواب آلودگی در طول روز بهبود می یابد.

پزشکان معمولاً یک یا چند اختلال زیر را شناسایی کرده و درمان های مربوطه را توصیه می کنند:

• آپنه خواب: یکی از رایج ترین روش های درمان آپنه خواب با همه شدت، فشار مثبت راه هوایی (PAP) است.  این مورد از طریق بینی، دهان یا هر دو از طریق دستگاه مانند دستگاه پیوسته (CPAP) یا دو سطحی (BPAP) اعمال می شود.
• نارکولپسی از طریق رفتار درمانی، چرت زدن های کوتاه مدت و رعایت بهداشت مناسب خواب مدیریت می شود. داروهای تقویت کننده بیداری، مانند مودافینیل، نیز می توانند برای بیدار ماندن در طول روز استفاده شوند.
• درمان های بی خوابی متفاوت است. برای نوجوانان و بزرگسالان، درمان شناختی رفتاری (CBT) به طور معمول اولین رویکرد درمانی است. درمان دارویی یک درمان ثانویه و کوتاه مدت است که همراه با CBT دنبال می شود. داروهای تجویز شده برای بی خوابی شامل بنزودیازپین ها، داروهای ضدافسردگی، آنتی هیستامین ها و ملاتونین است.
• اختلالات ریتم شبانه روزی، مانند تاخیر مرحله خواب در نوجوانان، درمان شود. این درمان شامل ترکیبی از نور درمانی در صبح و ملاتونین در عصر درمان میشود.

چه داروهایی برای درمان افراد مبتلا به خواب آلودگی بیش از حد وجود دارد؟

اگرچه داروهای زیادی برای افراد مبتلا به خواب آلودگی زیاد وجود دارد ، اما اغلب همراه با انواع دیگر درمان ها ، درمان ها و اصلاح رفتار توصیه می شود. موارد زیر معمولاً برای بیماران مبتلا به EDS تجویز می شود:

• مودافینیل (Provigil) : برای درمان بیماران مبتلا به نارکولپسی، خواب آلودگی و آپنه خواب استفاده می شود.  دانشمندان معتقدند این دارو بر مراکز خواب و بیداری مغز تأثیر می گذارد. شایع ترین عارضه جانبی سردرد است. عوارض جانبی جدی تر می تواند ایجاد بی خوابی یا عصبی بودن باشد، هرچند این موارد غیر معمول است.
• آرمودافینیل(Nuvigil):  مشابه مودافینیل است از این جهت که یک مشوق بیداری است که برای درمان خواب آلودگی در بیماران مبتلا به نارکولپسی یا آپنه خواب استفاده می شود . عوارض جانبی خفیف آن سردرد و سرگیجه است. عوارض جانبی جدی تر شامل مشکل در تنفس یا بلع، افسردگی یا افکار خودآزاری باشد.
• ملاتونین یک هورمون خواب است که بدن انسان در ساعات قبل از خواب به طور طبیعی ترشح می کند. برخی از افراد مبتلا به اختلالات ریتم شبانه روزی از مکمل ملاتونین استفاده می کنند.

قبل از شروع یا قطع هرگونه دارو با پزشک خود مشورت کنید. از سابقه سلامتی، از جمله آلرژی، و تشخیص سلامت جسمی و روحی به پزشک خود اطلاع دهید. اگر مکمل های گیاهی یا داروهای بدون نسخه مصرف می کنید را با پزشک در میان بگذارید. زیرا ممکن است با داروهای تجویز شده شما تداخل داشته باشد.

ملاحظات در درمان خواب آلودگی بیش از حد روزانه

نسخه ای درمان خواب آلودگی و دستورالعمل های ارائه شده توسط پزشک و داروساز خود را به دقت دنبال کنید. تا زمانی که از تاثیر دارو بر شما مطمئن نشده اید، از انجام هرگونه فعالیت بالقوه خطرناک مانند رانندگی خودداری کنید.

به یاد داشته باشید که این داروها می توانند عوارض جانبی مختلفی داشته باشند. به هرگونه عارضه جانبی که دارید، توجه داشته باشید و آنها را به پزشک خود گزارش دهید. در موارد اضطراری، فوراً به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.

آیا “قرص های بیداری و مکمل ها تاثیری در درمان خواب آلودگی بیش از حد دارند؟

برخی از قرص های کافئین بدون نسخه وجود دارد که به شما کمک می کند “از خواب بیدار شوید”.  در دوز 200 میلی گرم، اغلب به اندازه یک فنجان قهوه کافئین یا بیشتر دارند. اگرچه برخی از این قرص ها ممکن است باعث افزایش انرژی شوند، اما می توانند عوارض جانبی منفی به همراه داشته باشند. از جمله این عوارض می توان به عصبانیت، سردرد و افزایش ضربان قلب اشاره کرد. کافئین زیاد نیز می تواند بر ریتم شبانه روزی شما تأثیر بگذارد و خوابیدن در شب را دشوارتر می کند. همچنین، با وابستگی فرد به کافئین، می تواند در ایجاد هوشیاری کمتر موثر باشد.

گاهی افراد به امید داشتن خواب بهتر، مکمل های گیاهی را انتخاب می کنند.  انتخاب های رایج شامل بابونه و اسطوخودوس است. با این حال ، تحقیقات کمی در مورد این مکمل ها انجام شده است. و شواهد کمی از مکمل های گیاهی وجود دارد که تأثیر مثبت آنها را بر خواب نشان دهد.

بهتر است تا حد امکان بر کیفیت و کمیت خواب تمرکز کنید تا اینکه به قرص ها و مکمل ها اعتماد کنید.  یک روال روزانه و بهداشت خوب خواب بسیار مفید خواهد بود. و کمترین احتمال را دارد که در درازمدت آثار منفی ایجاد کند.

A.S.Jafari

دانشجوی دکتری پژوهشی ارگونومی شناختی، عاشق یادگیری، عاشق خواب و مباحث مرتبط با آن و عاشق دانستن درباره عملکردهای شناختی انسان… خوشحالم که در این بستر، فرصت اشتراک اطلاعات با شما عزیزان را دارم.