برانگیختگی گیج‌کننده یا پریشان خوابی نوعی پاراسومنیا است که به عنوان سندرم الپنور نیز شناخته می شود. این پاراسومنیا با حرکت غیرسریع چشم (NREM) است. سایر پاراسومنیاهای برانگیختگی شامل ترس از خواب و راه رفتن در خواب است. این اتفاقات باعث می شود که در هنگام خواب ظاهراً رفتارهای بیدار داشته باشید.
در طول رویدادهای برانگیختگی گیج کننده، ممکن است فرد در خواب چشمانش باز باشد یا صحبت کند. با این حال، آنها احتمالاً از رفتار خود بی اطلاع هستند و ممکن است پس از آن آن را به خاطر نیاورند. برانگیختگی های گیج کننده با سایر اختلالات برانگیختگی متفاوت است. زیرا فرد در رختخواب می ماند و ضربان قلب افزایش یافته یا سایر علائم وحشت را نشان نمی دهد. اکثر قسمت ها چند دقیقه طول می کشند، اما برخی ممکن است بیش از نیم ساعت طول بکشد. مستی خواب می تواند جزء برانگیختگی های گیج کننده باشد، اما به عنوان بخشی از سایر اختلالات مانند پرخوابی ایدیوپاتیک نیز رخ می دهد.
تخمین تعداد افرادی که برانگیختگی های گیج کننده را تجربه می کنند متفاوت است. یک مطالعه در بریتانیا نشان داد که 4. 2 درصد از بزرگسالان برانگیختگی های گیج کننده را تجربه می کنند. مطالعات دیگر گزارش داده اند که 15. 2 درصد از بزرگسالان در یک سال برانگیختگی های گیج کننده را تجربه می کنند. آکادمی پزشکی خواب آمریکا اشاره می کند که این اختلال در کودکان شایع تر است. 17٪ از کودکان، اما فقط 3٪ یا 4٪ از بزرگسالان بالای 15 سال این بیماری را تجربه می کنند. اغلب، کودکان مبتلا به اختلال برانگیختگی گیج کننده، دیرتر در دوران کودکی یا نوجوانی دچار راه رفتن در خواب می شوند.
مستی خواب چیست؟
مستی خواب، یا اینرسی طولانی مدت خواب، به حالت انتقالی گیجی که بین خواب و بیداری تجربه میشود، اشاره دارد. افرادی که مستی در خواب را تجربه می کنند برای بیدار شدن کامل تلاش می کنند و بارها دوباره به خواب می روند. آنها سردرگمی، تحریک پذیری و رفتار خودکار را نشان می دهند.
اگرچه برانگیختگی های گیج کننده به عنوان یک اختلال رسمی خواب و بیداری در نظر گرفته می شود. مستی در خواب معنای کلی تری دارد، این دو اصطلاح اغلب به جای یکدیگر استفاده می شوند.
علل برانگیختگی های گیج کننده و مستی در خواب
برانگیختگی های گیج کننده در طول خواب حرکت غیر سریع چشم (NREM) رخ می دهد. خواب NREM شامل سه مرحله اول خواب است که در آن شما از خواب سبک به خواب عمیق تر می روید. و معمولاً با رویاهای واضح همراه نیست. برانگیختگی های گیج کننده اغلب در خواب عمیق اتفاق میافتد. آنها به ندرت در چرت های کوتاه اتفاق می افتند، زیرا فرد فرصتی برای وارد شدن به خواب عمیق ندارد.
اعتقاد بر این است که برانگیختگی های گیج کننده ناشی از ناتوانی بخش های مختلف مغز در برقراری ارتباط کامل با یکدیگر است. که باعث می شود برخی بیدار بمانند در حالی که برخی دیگر می خوابند. برانگیختگی های گیج کننده ممکن است توسط تعدادی از شرایط دیگر نیز ایجاد شود که فرد را از خواب عمیق بیدار می کند:
- آپنه انسدادی خواب
- نارکولپسی
- اختلال حرکت دوره ای اندام
- اختلالات ریتم شبانه روزی خواب
- خواب بیش از حد بیش از 9 ساعت در شبانه روز
- یک رویداد محرک، مانند نور شدید، زنگ تلفن در هنگام خواب، یا نیاز به رفتن به دستشویی
اختلالات سلامت روان از جمله اختلال دوقطبی و اختلال هراس نیز می تواند باعث برانگیختگی های گیج کننده شود. علاوه بر این، استفاده از داروهای ضد افسردگی می تواند بر انگیختگی گیج کننده تأثیر بگذارد. علل احتمالی مستی در خواب عبارتند از کار شبانه یا شیفتی یا ساعات کاری نامنظم.
عوامل خطر برای برانگیختگی های گیج کننده و مستی خواب
برانگیختگی های گیج کننده اغلب برای اولین بار زمانی که کودک حدود 2 سال دارد ظاهر می شود. فرکانس برانگیختگی‌های گیج‌کننده با افزایش سن کاهش می‌یابد و کاهش قابل توجهی از حدود سن 5 سالگی شروع میشود.
تعدادی از عوامل ممکن است خطر تجربه برانگیختگی های گیج کننده و مستی خواب را افزایش دهند:
- خواب بیش از حد و اختلالات پرخوابی
- خواب ناکافی یا استرس
- سابقه خانوادگی پاراسومنیا NREM
جنسیت جزو عوامل خطر برای برانگیختگی های گیج کننده نیست. به نظر می رسد مشکل در بیدار شدن و سردرگمی هنگام بیدار شدن به دلیل مستی در خواب، مردان و زنان را به یک اندازه تحت تأثیر قرار می دهد.
علائم برانگیختگی های گیج کننده
برانگیختگی های گیج کننده معمولاً در یک سوم اول شب، پس از اولین یا دومین دوره خواب عمیق رخ می دهد. علائم انگیختگی های گیج کننده عبارتند از:
- بیدار شدن ناگهانی، اما بیدار نشدن کامل
- احساس سردرگمی و سرگردانی
- پاسخ نامناسب یا عدم پاسخگویی به افراد نزدیک
- زمزمه کردن، آوا و گاهی گفتار منسجم
- هیچ خاطره ای از وقایع رخ داده نیست
برانگیختگی های گیج کننده ارتباط کمی با رویاها ندارند.
تأثیرات برانگیختگی های گیج کننده
مانند سایر پاراسومنیاهایNREM، برانگیختگی های گیج کننده خطرات خاصی را به همراه دارد. برانگیختگی های مکرر می تواند بر هوشیاری شما در طول روز تأثیر بگذارد. آنها می توانند باعث کم خوابی و خواب آلودگی بیش از حد در طول روز شوند.
برانگیختگی های گیج کننده نیز ممکن است شرکای خواب را مختل کند. اگرچه نادر است، اما در طول برخی از برانگیختگی‌ها ممکن است ناخواسته به خود یا دیگران نزدیک شوید. تجارب مکرر برانگیختگی های گیج کننده ممکن است باعث ناراحتی روانی شود.
اختلال در طول اینرسی خواب، حتی اگر کمتر از 30 دقیقه باشد، برابر یا بدتر از از دست دادن خواب است. عملکرد کاری، حافظه و زمان واکنش ممکن است دچار مشکل شود.
تشخیص برانگیختگی های گیج کننده
تشخیص هر پاراسومنیا مستلزم حذف داروهای احتمالی، داروها یا سایر اختلالات خواب است که باعث بد خوابی می شود. گاهی اوقات پلی سومنوگرافی یا مطالعه خواب ممکن است برای تعیین وجود اختلال خواب انجام شود. اغلب از دفترچه خواب و یادداشت های یک شریک خواب برای به دست آوردن بینش بیشتر در مورد علائم پاراسومنیا استفاده می شود.
درمان برای برانگیختگی های گیج کننده
معمولاً برانگیختگی های گیج کننده، از جمله مستی در خواب، با بهبود زمان و کیفیت خواب برطرف می شوند. این ممکن است شامل پروتکل های بهداشتی خواب ثابت زیر باشد :
- برنامه خواب منظمی داشته باشید، از جمله در تعطیلات آخر هفته
- یک روال آرامش بخش قبل از خواب ایجاد کنید، که ممکن است شامل مطالعه، مدیتیشن یا حمام باشد
- در طول روز به طور منظم ورزش کنید
- چرت زدن را به قبل از ساعت 3 بعد از ظهر محدود کنید
- از مصرف کافئین در ساعات بعدازظهر و عصر خودداری کنید
- الکل را در ساعات قبل از خواب کاهش دهید یا حذف کنید
افراد باید تلاش کنند تا از محرک ها و موقعیت های شناخته شده ای که منجر به محرومیت از خواب می شود اجتناب کنند. اگر داروهایی مصرف می‌کنید که خواب را مختل می‌کنند، با پزشک خود صحبت کنید. تا ببیند آیا می‌توانید به نوع دیگری بروید.
اقدامات ایمنی
اقدامات ایمنی را برای جلوگیری از خطر آسیب ناشی از حرکت ناخواسته در طول خواب انجام دهید:
- در طبقه همکف بخوابید و تشک را مستقیماً روی زمین قرار دهید
- هرگز تخت را با کودک شریک نشوید
- فضای کافی در اطراف تخت بگذارید و به مبلمانی که در دسترس است، بالشتک اضافه کنید
- بطری ها یا فنجان های پلاستیکی را برای نوشیدنی ها به جای لیوان های شیشه ای کنار تخت قرار دهید
- دستگیره های درب ضد ایمنی و حذف اقلام خطرناک
چه زمانی با پزشک خود صحبت کنید
اگر علائم انگیختگی گیج کننده یا مستی خواب را تجربه کردید، با پزشک خود صحبت کنید. برای ارائه تصویر واضحی از عادات خواب خود، ممکن است یک دفتر خواب داشته باشید که آن را با پزشک خود در میان بگذارید. اگر شریک خواب دارید، او ممکن است بتواند جزئیات بیشتری در مورد تجربیاتی که شاهد بوده است ارائه دهد.
پزشک می تواند به رد سایر اختلالات احتمالی و شناسایی علل بالقوه پاراسومنیا کمک کند. آنها همچنین می توانند به شما در ایجاد یک برنامه درمانی مناسب کمک کنند.
دانشجوی دکتری پژوهشی ارگونومی شناختی، عاشق یادگیری، عاشق خواب و مباحث مرتبط با آن و عاشق دانستن درباره عملکردهای شناختی انسان… خوشحالم که در این بستر، فرصت اشتراک اطلاعات با شما عزیزان را دارم.