مقدمه
این تصور که اجرام آسمانی بر شخصیت و امور انسانی ما تأثیر می گذارد، هیچ پایه علمی ندارد. به بیان دیگر درواقع، طالع بینی واقعی نیست. اما براساس شواهد علمی، تغییرات فصلی بر روحیه و حتی شناخت ما تأثیر می گذارد.
اختلال عاطفی فصلی یا SAD، مشهورترین بیماری است که تأثیر تغییرات فصلی را بر مغز ما نشان می دهد. این بیماری با افسردگی بالینی مکرر مشخص می شود. علائم بیشتر به ویژه، بر افراد در عرض جغرافیایی شمالی تأثیر می گذارد. در جایی که میزان نور روز فصلی، بیشتر از مناطق نزدیک خط استوا است.
ساکنان اسکاندیناوی، بطور خاص SAD را تجربه می کنند.
آن ها اغلب برای مقابله با آن به کارهای افراطی می پردازند. بسیاری از آنها تحت نور درمانی قرار می گیرند. اما جالب است بدانید که مردم در یکی از شهرهای نروژ، برای هدایت نور به دره محل زندگی خود آینه های بزرگی نصب کرده اند. زیرا خورشید هرگز در زمستان از اعماق کوههای اطراف طلوع نمی کند.
اگرچه این کارها از جمله اقدامات افراطی به نظر می رسد. اما برای پی بردن به اهمیت این مسئله، در نظر بگیرید که بین افسردگی ناشی از تغییرات فصلی و اختلال شناختی همبستگی قوی وجود دارد.
توجه، حافظه و پردازش اطلاعات، همه و همه تحت تأثیر افسردگی قرار می گیرند. طبق یکی از جدیدترین مطالعات انجام شده، اثرات شناختی ناشی از افسردگی، با داروهای ضد افسردگی به خوبی درمان نشده است. بنابراین منطقی است که مردم برای جلوگیری از افسردگی ناشی از تغییرات فصلی، قبل از شروع آن تلاش زیادی کنند.
مسائل شناختی فقط به خلق و خوی فرد وابسته نیست.
طبق مطالعات انجام شده، به طور کلی مردم در تابستان و پاییز نسبت به زمستان و بهار “باهوش تر” هستند. به این معنا که در یک مطالعه، افراد مسن در ماههای گرم سال، در آزمایشات عصب روان شناختی عملکرد بسیار بهتری داشتند. به طوری که به 4.8 سال اختلاف سن در مسائل شناختی منجر شد.
این تفاوت، به ویژه در مورد حافظه فعال و سرعت ادراک قابل توجه بود. در حالی که این اختلاف فصلی ممکن است یک مسئله بزرگ به نظر نرسد، به هر حال، چند ماه به لحاظ نظری شما را به حالت عادی باز می گرداند.
همان مطالعه نشان داد که افراد در زمستان و یا بهار، بیشتر در معرض اختلالات شناختی از جمله بیماری آلزایمر هستند. اثرات تغییرات فصلی در مسائل شناختی می تواند پیامدهای طولانی مدت داشته باشد.
بیولوژی و مسائل شناختی
دانشمندان هنوز به درک دقیق و کاملی از مکانیسم های بیولوژیکی تغییرات فصلی بر سلامت مغز دست نیافته اند. سطح سروتونین، که ارتباط تنگاتنگی با خلق و خوی دارد، به نظر می رسد با فصول سال در نوسان است.
همچنین تغییرات فصلی، بر بیان ژن و حتی ترکیب سلول های خونی اثر دارد. به طوری که بیش از 5000 ژن در فصول مختلف به میزان قوی تر بیان می شوند.
این تغییرات نه تنها راه های بالقوه زیادی برای تأثیرگذاری بر عملکرد شناختی ایجاد می کند، بلکه سیستم ایمنی بدن به طور قابل توجهی مستعد ابتلا به التهاب در زمستان است و خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی، روانی و خود ایمنی را افزایش می دهد.
دانشمندان می دانند که این ها تغییرات فصلی هستند و مثلاً به دلیل تغییرات دما نیستند.
زیرا در ساعات مختلف روز (مثلاً صبح یا شب) رخ نمی دهند. حتی زمانی که افراد در هنگام محرومیت حسی از سیگنال های فصلی آزمایش می شوند، این ها ادامه می یابند.
چه زمانی بهتر فکر می کنید؟زمستان یا تابستان؟ حافظه کوتاه مدت شما در چه زمانی از سال در بهترین حالت است؟
یک مطالعه کوچک جدید نشان می دهد که قدرت مغز شما ممکن است در مواقع خاصی از سال قوی تر باشد. این تحقیق قطعی نیست و به نظر می رسد تفاوت های ظاهری فراتر از اسکن مغز قابل توجه نباشد.
اما ژیل واندوال، نویسنده این مطالعه، از محققان دانشگاه لیژ بلژیک، گفت که مطالعه روی 28 جوان نشان می دهد که “تغییرات فصلی مهم است”.
این تغییرات فصلی، ممکن است برای برخی افراد بیشتر از دیگران اهمیت داشته باشد. به طور خاص، واندوال گفت، افراد مبتلا به اختلال عاطفی فصلی یعنی افسردگی در ماه های خاص، ممکن است در برابر تأثیرات فصل بر مغز آسیب پذیرتر باشند.
از دیرباز مشخص شده است که فصل ها از جهات دیگر بسیار مهم هستند. واندوال می گوید: “فصل ها از نظر تولید مثل و خواب زمستانی در حیوانات مهم هستند”. و در انسان ها “به خوبی شناخته شده است که خلق و خو تحت تأثیر فصول است”.
تخمین زده می شود که 5 درصد از مردم ایالات متحده از اختلال عاطفی فصلی رنج می برند. معمولاً این علائم افسردگی، در فصل پاییز و زمستان ایجاد می شود.
نور درمانی معمولاً برای درمان این بیماران استفاده می شود. همین روش درمانی نشان می دهد که ممکن است این بیماری با تفاوت فصلی در نور خورشید مرتبط باشد.
وندوال خاطرنشان کرد:
فصل ها همچنین بر هورمون ها، سیستم ایمنی و انتقال دهنده های عصبی که مواد شیمیایی در مغز هستند، تأثیر می گذارد. او گفت که برخی تحقیقات نشان داده است که فصل ها بر توانایی تفکر تأثیر می گذارد، اما یافته ها قطعی نبوده است.
در تحقیقات جدید، واندوال و همکارانش، 14 مرد و 14 زن با میانگین سنی 21 سال را در زمان های مختلف سال بین ماه مه و اکتبر مورد مطالعه قرار دادند.
شرکت کنندگان 4.5 روز را در آزمایشگاه هایی گذراندند. جایی که در آن هیچ گونه دسترسی به نور روز و دسترسی به دنیای خارج وجود نداشت.
سپس محققان از اسکن مغزی برای مطالعه نحوه انجام وظایف شرکت کنندگان برای آزمایش توجه و به خاطر سپردن موارد در کوتاه مدت استفاده کردند.
این اسکن ها نشان داد:
مهارت های توجه در شرکت کنندگان در انقلاب تابستانی در ماه ژوئن و بدترین آن در انقلاب زمستانی در دسامبر بود. حافظه کوتاه مدت آنها در پاییز، در بهترین حالت و در بهار در بدترین حالت بود.
واندوال گفت تفاوت در عملکرد مغز در زندگی روزمره قابل توجه نخواهد بود، اما میزان فعالیت مغز تغییر کرده است.
محققان نمی دانند فصل ها چگونه بر مغز تأثیر می گذارند. واندوال پیشنهاد کرد، که تغییرات فصلی در رطوبت، دما، طول روز و حتی تعامل اجتماعی بین مردم ممکن است دخیل باشد. وی افزود: “احتمالاً تغییرات فصلی با عوامل متعددی درگیر است که ما از آن ها بی اطلاعیم.”
واندوال می گوید که مشخص نیست چرا مغز ممکن است به این شکل تکامل یافته باشد. اگرچه در گذشته، انسان ها برای مواردی مانند تأمین غذا مجبور بودند بیشتر به تغییرات فصلی تکیه کنند.
علاوه بر این، به عنوان انسان، “ممکن است در فصل زمستان فعالیت مغز را کاهش دهیم و این می تواند باعث تغییر در فعالیت مغز شود. اما در جامعه مدرن ما به طور مشابه در طول سال فعال هستیم.”
واندوال گفت که مشخص نیست فصل ها – یا عدم وجود آنها – چگونه می تواند بر افراد خارج از اروپا، جایی که این مطالعه انجام شده است، تأثیر بگذارد.
زنیا گوندا استادیار مغز و اعصاب در دانشگاه سمل وایس مجارستان:
در زمینه اثرات مغزی-شناختی تغییرات فصلی مطالعه می کند. وی گفت که این مطالعه مهم است زیرا درک بیشتری در مورد مغز و نحوه سازگاری افراد با محیط خود ارائه می دهد.
گوندا گفت که یافته ها ممکن است به ویژه در توسعه روش های بهتر برای تشخیص و درمان اختلال عاطفی فصلی مفید باشد. وی گفت: “ما بیشتر علائم خلقی را هدف قرار می دهیم. اما بررسی نمی کنیم که آیا علائم شناختی – مانند فراموشی و ناتوانی در توجه – نیز بهبود می یابد یا خیر.”
برای اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره در خصوص درمان های جدید افسردگی با مجموعه چندتخصصی انستیتوسلامت مغز دانا در تماس باشید.
منبع: https://www.lumosity.com/en/blog/how-the-seasons-affect-our-brains
درباره نویسنده
خجسته رحیمی جابری، پژوهشگر دکترای تخصصی علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز و نویسنده وب سایت انستیتو سلامت مغز دانا. زمینه کاری تخصصی ایشان مشکلات حافظه و آلزایمر است وی بیش از 20 مقاله معتبر بین المللی در این زمینه به چاپ رسانده است. می توانید پژوهش های او را در اینجا (کلیک کنید) دنبال کنید.