اختلال شخصیت خودشیفته (NPD) یک الگوی پایدار از تجربه و رفتاری است که با خود محوری، فقدان همدلی و احساس اغراقآمیز اهمیت دادن به خود مشخص می شود.
این یکی از انواع مختلف اختلالات شخصیتی است که توسط راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) شناخته شدهاست، که بسیاری از متخصصان سلامت روان برای تشخیص این اختلال و سایر اختلالات از آن استفاده می کنند.
این اختلال از نظر عملکرد باعث اختلالات قابل توجهی در شخصیت می شود و با چندین ویژگی شخصیتی بیمارگونه دیگر همراه است. مانند سایر اختلالات شخصیت، این وضعیت بر زندگی در زمینه‌های مختلف از جمله روابط اجتماعی، خانوادگی و کاری تأثیر منفی می‌گذارد.
علائم اختلال شخصیت خودشیفته
پنج نشانه متداول خودشیفتگی عبارتند از: نیاز دائمی به توجه، خود محوری، عدم همدلی و اشتغال به قدرت و موفقیت.
برخی از علائم مرتبط با اختلال شخصیت خودشیفته عبارتند از:
* اعتقاد به اینکه یک فرد منحصر به فرد یا خاص است و فقط باید با افراد دیگری با موقعیت مشابه ارتباط برقرار کند
* نیاز دائمی به توجه، تأیید و تمجید
* احساس اغراق آمیز به توانایی ها و دستاوردهای خود
* استثمار دیگران برای منافع شخصی
*احساس حسادت نسبت به دیگران، یا باور اینکه دیگران نسبت به آنها حسادت می کنند
* عدم همدلی با دیگران
* تخیلات مداوم در مورد رسیدن به موفقیت و قدرت
* اشتغال ذهنی به قدرت یا موفقیت
* احساس استحقاق و توقع برخورد خاص
ممکن است با جستجوی برخی از این علائم بتوانید تشخیص دهید که آیا فردی اختلال شخصیت خودشیفته دارد یا خیر. افراد مبتلا بهاختلال شخصیت خودشیفته معمولاً به عنوان متکبر و خود محور توصیف می شوند. از آنجایی که آنها خود را برتر از دیگران تصور میکنند، اغلب بر داشتن وسایلی که نشان دهنده سبک زندگی موفق است اصرار دارند.
با وجود این تصور اغراق آمیز از خود، آنها برای تقویت عزت نفس خود به تحسین و توجه مداوم متکی هستند. در نتیجه، افراد مبتلا بهاختلال شخصیت خودشیفته معمولاً نسبت به انتقاد بسیار حساس هستند که اغلب به عنوان یک حمله شخصی تلقی می شود.
خودشیفتگی در مقابل اختلال شخصیت خودشیفته
خودشیفتگی اصطلاحی است که معمولاً برای توصیف کسانی به کار می رود که به نظر می رسد بیشتر نگران خودشان هستند تا دیگران. اما همه افراد دارای این ویژگی ها اختلال شخصیت ندارند. در حالی که ویژگی‌های خودشیفتگی ممکن است در مواقعی مانند دوراننوجوانی رایج باشد، این لزوماً به این معنی نیست که افراد به اختلال شخصیت خودشیفته مبتلا می‌شوند.
تشخیص اختلال شخصیت خودشیفته
تشخیص رسمی فقط توسط یک متخصص سلامت روان واجد شرایط انجام می شود و مستلزم آن است که فرد در زمینه های مختلفدارای اختلالاتی در عملکرد شخصیتی خود باشد، از جمله احساس شدید خود اهمیتی و مشکلات بین فردی همراه با توجه جویی،همدلی و صمیمیت.
پرسشنامه ها و تست های شخصیتی مختلف ممکن است برای کمک به دریافت بینش بیشتر در مورد علائم یک فرد استفاده شود. آزمایش‌هایی که معمولاً برای تشخیص اختلال شخصیت خودشیفته استفاده می‌شوند شامل آزمون بین‌المللی اختلال شخصیت (IPDE) وپرسشنامه شخصیت خودشیفته (NPI) است.
اختلال در عملکرد شخصیت و بیان ویژگی های شخصیتی نیز باید در طول زمان و در موقعیت های مختلف پایدار باشد. نباید برایفرهنگ، محیط یا مرحله رشد فرد معمول باشد. و نباید به دلیل تأثیر مستقیم مصرف مواد یا یک بیماری باشد.
شیوع اختلال شخصیت خودشیفته
طبق موسسه ملی سلامت روان آمریکا تقریباً 9.1 درصد از بزرگسالان حداقل یک نوع اختلال شخصیت را در طول هر سال تجربهمی‌کنند.
برآوردهای قدیمی‌تر نشان می‌دهند که 6.2 درصد از بزرگسالان به طور خاص اختلال شخصیت خودشیفته را تجربه کرده‌اند. ارقام اخیرنشان می دهد که میزان شیوع ممکن است کمتر از آنچه قبلاً تصور می شد باشد.
برآوردها نشان می دهد که بین 0.5 تا 5 درصد از بزرگسالان به اختلال شخصیت خودشیفتگی مبتلا هستند. اختلال شخصیتخودشیفته در بین مردان شایع تر از زنان است.
تصور می شود که اختلال شخصیت خودشیفته نسبت به سایر اختلالات شخصیت مانند اختلال شخصیت مرزی، اختلال شخصیت ضداجتماعی و اختلال شخصیت هیستریونیک کمتر شایع است.
علل اختلال شخصیت خودشیفته
در حالی که علت دقیق آن ناشناخته است، محققان برخی از عوامل را شناسایی کرده اند که ممکن است در ایجاد این اختلال نقش داشتهباشند. برخی از تجربیات اولیه زندگی به اختلال شخصیت خودشیفته کمک می کند، از جمله:
* سوء استفاده یا تروما
* تمجید بیش از حد
* زیاده روی والدین
* فرزندپروری غیرقابل اعتماد
همچنین تصور می شود که ژنتیک و زیست شناسی نقش قابل توجهی ایفا می کنند، اگرچه دلایل دقیق آن احتمالا پیچیده و متنوع است.
انواع اختلال شخصیت خودشیفته
در حالی که DSM-5 بین انواع مختلف این بیماری تفاوتی قائل نمی شود، شواهدی وجود دارد که بیان علائم می تواند به طور قابلتوجهی متفاوت باشد.
برخی از محققان پیشنهاد کرده‌اند که حداقل دو زیرگروه قابل تشخیص اختلال شخصیت خودشیفته وجود دارد:
* خودشیفتگی آشکار با جسارت، تکبر و ویژگی های شخصیتی شدید مشخص می شود.
افراد مبتلا به این نوع اختلال شخصیت خودشیفته به احتمال زیاد فاقد همدلی، رفتار پرخاشگرانه، استثمار دیگران و رفتارهای نمایشیهستند.
* خودشیفتگی آسیب پذیر و پنهان با حساسیت بیش از حد و حالت تدافعی مشخص می شود.
افراد مبتلا به این نوع اختلال شخصیت خودشیفته ممکن است به دنبال تایید باشند، اما در صورت عدم ارائه، از نظر اجتماعی کنارهگیری می کنند. آنها همچنین ممکن است عزت نفس پایینی را تجربه کنند.
سایر زیرگروه های پیشنهادی از جمله خودشیفتگی بیش از حد هوشیار و با عملکرد بالا.
افراد مبتلا به نوع بیش‌هوشیار به‌عنوان افرادی توصیف می‌شوند که حساسیت بیش از حد دارند و احساساتشان به راحتی جریحه‌دارمی‌شوند.
انواع خودشیفتگی
همچنین انواع مختلفی از خودشیفتگی وجود دارد که ممکن است فرد از خود بروز دهد. انواع اصلی خودشیفتگی آشکار، پنهان،متخاصم، اشتراکی و بدخیم است. نشان دادن یکی از این انواع خودشیفتگی لزوماً به این معنا نیست که فرد دارای اختلال شخصیتخودشیفته است.
درمان اختلال شخصیت خودشیفته
توجه به این نکته ضروری است که افراد مبتلا به این اختلال به ندرت به دنبال درمان هستند. افراد اغلب درمان را با اصرار اعضایخانواده یا درمان علائم ناشی از این اختلال مانند افسردگی شروع میکنند.
درمان می تواند به ویژه برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته چالش برانگیز باشد، زیرا آنها اغلب تمایلی به تصدیق این اختلالندارند. این مشکل در درمان اغلب با این واقعیت تشدید می‌شود که شرکت‌های بیمه تمایل دارند برای درمان‌های کوتاه‌مدتی که تنها برکاهش علائم تمرکز دارند، هزینه پرداخت کنند، نه برای مشکلات شخصیتی اساسی.
درمان هایی وجود دارد که می تواند به افراد کمک کند تا بینش بهتری در مورد رفتارهای خود به دست آورند، احساس منسجم تری از خودایجاد کنند و رفتارهای خود را بهتر مدیریت کنند. شامل:
* روان درمانی فردی روان پویشی می تواند به طور موثر برای درمان اختلال شخصیت خودشیفته استفاده شود، اگرچه این فرآیند میتواند به طور بالقوه دشوار و طولانی باشد.
* درمان شناختی رفتاری (CBT) اغلب برای کمک به افراد در تغییر الگوهای افکار و رفتار مخرب مؤثر است. هدف این نوع از درمانتغییر افکار تحریف شده و ایجاد تصویر واقعی تر از خود است.
* داروها معمولاً برای تغییرات طولانی‌مدت بی‌اثر هستند، اما گاهی اوقات برای درمان علائم اضطراب یا افسردگی استفاده می‌شوند.
مقابله با اختلال شخصیت خودشیفته
افرادی که با فردی که دارای اختلال شخصیت خودشیفته است ارتباط دارند، ممکن است برای مقابله با اقدامات عزیزشان دچار مشکلشوند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته احساس منسجمی از خود ندارند، بنابراین اغلب رفتارهای مضر یا استثمارگرانه ای راانجام می دهند که برای جلب توجه، احترام یا عشق از سوی دیگران طراحی شده است.
اگر فردی که می‌شناسید اختلال شخصیت خودشیفته دارد، کارهایی وجود دارد که می‌توانید انجام دهید که درک و کنار آمدن با رفتارهایاو را آسان‌تر می‌کند.
* یاد بگیرید که رفتارهای خودشیفته را تشخیص دهید. افراد مبتلا به NPD ممکن است اعمال توهین آمیز داشته باشند. دانستن اینکهچگونه این رفتارها را بشناسید اولین گام برای برخورد موثرتر با آنهاست.
* مرزهای مشخصی را تعیین کنید. اجازه ندهید طرف مقابل رفتارهای خشمگین، توهین آمیز یا افراطی را متوجه شما کند. محدودیتهایی را تعیین کنید و مایل به اجرای آنها باشید، حتی اگر به معنای پایان دادن به رابطه باشد.
* با دیگران صحبت کنید. گاهی اوقات، تشخیص رفتارهایی که توهین آمیز هستند، زمانی که در رابطه شما عادی شده است، دشواراست. داشتن دوستان، اعضای خانواده یا یک درمانگر برای کمک به درک پویایی رابطه می تواند به شما کمک کند که تشخیص دهید چهزمانی فرد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته از مرز عبور کرده است.
حرف آخر
فرد مورد علاقه خود را تشویق کنید تا به دنبال درمان بیماری خود باشد. با این حال، بدانید که بسیاری از افراد مبتلا به اختلال شخصیتخودشیفته هرگز به دنبال درمان نیستند. اگر طرف مقابل از دریافت کمک امتناع کرد، خودتان با یک پزشک یا متخصص سلامت روانصحبت کنید. روان درمانگران انستیتو سلامت مغز دانا می توانند به شما کمک کند تا عزت نفسی را که توسط رابطه شما آسیب دیده است، بازسازی کنید.
از کمک گرفتن دریغ نکنید و بدانید سلامت روان شما مهم ترین چیز است. در انستیتو سلامت مغز دانا مفتخریم با ارائه تکنیک‌های علمی به بهبود عملکرد مغز شما کمک کنیم.مغز ما تا حد زیادی تعیین می کند که چه کسی هستیم، چه کاری انجام می دهیم و چگونه رفتار می‌کنیم. برنامه های جامع ما می تواند به شما کمک کند تا سلامت روان خود را ارتقا بخشید. اگر می‌خواهید درباره روش‌هایی که می‌توانید مغز خود را به سلامت بهینه برگردانید، بیشتر بدانید، با ما تماس بگیرید.
درباره نویسنده
موژان پارسا پژوهشگر ارشد توان‌بخشی شناختی دانشگاه شهید بهشتی و همکار قطب عصب روان‌شناسی شناختی کشور است. جریان اصلی تحقیقات وی اختلالات عصب تحولی و به طور خاص متمرکز بر اوتیسم می باشد.