مقدمه
زوال عقل فرونتوتمپورال یک اصطلاح کلی است. شامل گروهی از اختلالات مغزی است که عمدتاً بر روی لوب های پیشانی و گیجگاهی مغز تأثیر می گذارد. این نواحی از مغز عموماً با شخصیت، رفتار و زبان مرتبط هستند. در زوال عقل فرونتوتمپورال، بخش هایی از این لوب ها کوچک می شوند (آتروفی).
بسته به اینکه کدام قسمت از مغز تحت تأثیر قرار گرفته است، علائم و نشانه ها متفاوت است. برخی از افراد مبتلا به زوال عقل فروتنومپورال تغییرات چشمگیری در شخصیت خود دارند. از نظر اجتماعی نامناسب، تکانشی یا از نظر احساسی بی تفاوت می شوند. در حالی که برخی دیگر توانایی استفاده صحیح از زبان را از دست می دهند.
زوال عقل فرونتوتمپورال را می توان به عنوان یک مشکل روانی یا بیماری آلزایمر به اشتباه تشخیص داد. اما دمانس فرونتومپورال در سنین پایین‌تر از بیماری آلزایمر رخ می‌دهد. دمانس فرونتوتمپورال اغلب در سنین 40 تا 65 سالگی شروع می شود. اما در مراحل بعدی زندگی نیز رخ می دهد. FTD علت تقریباً 10 تا 20 درصد موارد زوال عقل است.
نشانه های زوال عقل
علائم زوال عقل فرونتومپورال می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. علائم و نشانه‌ها با گذشت زمان، معمولاً در طول سال‌ها، به تدریج بدتر می‌شوند. دسته‌هایی از انواع علائم معمولاً با هم ظاهر می‌شوند و افراد ممکن است بیش از یک دسته از انواع علائم داشته باشند.
تغییرات رفتاری در بیماران زوال عقل
شایع‌ترین نشانه‌های زوال عقل فرونتومپورال شامل تغییرات شدید در رفتار و شخصیت است.
این شامل:
- رفتار اجتماعی نامناسب روزافزون.
- از دست دادن همدلی و سایر مهارت های بین فردی، مانند حساسیت به احساسات دیگران.
- عدم قضاوت
- از دست دادن مهار عدم علاقه (بی علاقگی) که می تواند با افسردگی اشتباه گرفته شود.
- رفتارهای اجباری تکراری، مانند ضربه زدن، کف زدن یا زدن لب.
- کاهش در بهداشت فردی.
- تغییر در عادات غذایی، معمولاً پرخوری یا ترجیح دادن به شیرینی ها و کربوهیدرات ها.
- خوردن اشیاء غیر قابل خوردن اجباراً می خواهید چیزها را در دهان بگذارند.
مشکلات گفتاری و زبانی در زوال عقل
برخی از انواع فرعی زوال عقل فرونتومپورال منجر به مشکلات زبانی، اختلال یا از دست دادن گفتار می شود. آفازی پیشرونده اولیه، زوال عقل معنایی و آفازی پیشرونده آگراماتیک (غیر روان) همگی به عنوان زوال عقل فرونتومپورال در نظر گرفته می شوند. مشکلات ناشی از این شرایط عبارتند از:
- افزایش مشکل در استفاده و درک زبان نوشتاری و گفتاری. مانند مشکل در یافتن کلمه مناسب برای استفاده در گفتار یا نامگذاری اشیا.
- مشکل در نامگذاری چیزها. احتمالاً جایگزین کردن یک کلمه خاص با یک کلمه عمومی تر مانند “it” برای قلم.
- دیگر معانی کلمات را نمیدانم. داشتن گفتار مردد که ممکن است تلگرافی به نظر برسد.
- اشتباه در ساخت جمله
اختلالات حرکتی در بیماران مبتلا به زوال عقل
زیرگروه های نادرتر زوال عقل فرونتومپورال با مشکلات حرکتی مشابه با بیماری پارکینسون یا اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS) مشخص می شوند. مشکلات مربوط به موتور ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- لرزش
- سختی
- اسپاسم یا انقباض عضلانی
- هماهنگی ضعیف
- مشکل در بلع
- ضعف عضلانی
- خندیدن یا گریه نامناسب
- افتادن یا مشکلات راه رفتن
‘این منم’
اگر فرد مبتلا به زوال عقل در یک محیط مراقبت زندگی می کند یا در بیمارستان بستری است، هر گونه مشکل ارتباطی که دارد می تواند بر مراقبت و حمایتی که دریافت می کند تأثیر بگذارد. انجمن آلزایمر فرم ساده ای به نام «این من هستم» را برای کمک به ثبت اطلاعات شخصی درباره یک شخص تولید می کند. این مورد شامل نحوه برقراری ارتباط آنها، مشکلاتی که دارند، و اینکه چگونه کارکنان مراقبت و پشتیبانی می توانند مراقبت خود را برای آنها به عنوان یک فرد تنظیم کنند، می شود.
چه چیز دیگری می تواند بر میزان ارتباط یک فرد مبتلا به زوال عقل تأثیر بگذارد؟
ارتباط فرد مبتلا به زوال عقل می تواند تحت تأثیر درد، ناراحتی، بیماری یا عوارض جانبی دارو باشد. اگر متوجه تغییر ناگهانی در فرد شدید (در طی چند ساعت یا چند روز)، ممکن است هذیان باشد. که این مورد یک اورژانس پزشکی است.
شما باید یک قرار فوری با پزشک بگیرید یا با خدمات تلفنی مربوطه تماس بگیرید. بگویید که آن شخص به طور ناگهانی تغییر کرده است. یا به نظر می رسد دیگر مانند خود معمولی خود عمل نمی کند. دلایل دیگری نیز وجود دارد که برقراری ارتباط با فرد مبتلا به زوال عقل می تواند دشوار باشد. برای مثال، فرد ممکن است:
نظراتی را بیان کنید که شما یا دیگران احساس می کنید برای موقعیت مناسب نیستند. ممکن است یک سوال را بارها و بارها بپرسند. چیزهایی را باور می کند که حقیقت ندارند.
ارتباط غیر کلامی چیست؟
ارتباط غیرکلامی برقراری ارتباط بدون استفاده از کلمات گفتاری است. می توانید از حرکات، حالات چهره و زبان بدن برای برقراری ارتباط با فردی که از او مراقبت می کنید استفاده کنید. اینها ممکن است به برخی از راه‌های اصلی ارتباط افراد مبتلا به زوال عقل با پیشرفت بیماری تبدیل شوند.
چرا یک فرد از ارتباطات غیر کلامی استفاده می کند؟
اگر آنها به اولین زبانی که یاد گرفته‌اند بازگشته باشند و شما این زبان را نمی‌فهمید یا صحبت نمی‌کنید، ممکن است ارتباط غیرکلامی بسیار مهم باشد. برای فردی هر نوع مکالمه ای بسیار دشوار است. ممکن است راه های دیگری وجود داشته باشد که بتواند احساسات خود را به اشتراک بگذارد. هنر درمانی و فعالیت هایی مانند طراحی، نقاشی، موسیقی، شعر و نمایش می تواند به فرد مبتلا به زوال عقل کمک کند تا خود را ابراز کند.
در مراحل بعدی زوال عقل، فرد ممکن است اصلا نتواند ارتباط زیادی برقرار کند. همچنان ممکن است مفید باشد که با آن شخص صحبت کنید. و اگر احساس می کند مناسب است با لمس ارتباط برقرار کنید. مثلاً با گرفتن دست او. حتی اگر خیلی جواب ندهند یا اصلاً پاسخ ندهند، ممکن است سطحی از ارتباط با شما و احساس راحتی داشته باشند.
نکاتی برای ارتباط غیرکلامی با فرد مبتلا به زوال عقل
- از تماس فیزیکی برای ابراز علاقه خود و ایجاد اطمینان استفاده کنید. اطمینان خاطری را که می توانید با گرفتن دست فرد یا قرار دادن بازوی خود دور او، در صورت احساس مناسب، دست کم نگیرید. سعی کنید برای برقراری ارتباط خیلی نزدیک به آن شخص ننشینید. یا بالای سر او نایستید. ممکن است احساس ترسناکی داشته باشید.
- در عوض، به فضای شخصی آنها احترام بگذارید. سعی کنید همسطح چشم او بنشینید یا بایستید. فرد مبتلا به زوال عقل زبان بدن شما را می خواند و تفسیر می کند. حرکات ناگهانی، لحن صدای شما یا حالت چهره تنش‌آمیز می‌تواند آنها را ناراحت کند. حتی اگر کلماتی که می‌گویید ناراحت‌کننده نباشند.
- اطمینان حاصل کنید که زبان بدن و حالت چهره شما با آنچه می گویید مطابقت دارد. حتی اگر گاهی اوقات کمی اجباری به نظر برسد. به عنوان مثال، هنگام صحبت در مورد خاطرات خوشایند، لبخند زدن می تواند مفید باشد.
سعی کنید یاد بگیرید آنچه را که یک فرد از طریق زبان بدن خود در حال برقراری ارتباط است تشخیص دهید.
- اگر حواسشان پرت است یا کسل به نظر می رسد سعی کنید آنها را درگیر نگه دارید. اعلان های بصری می توانند بسیار مفید باشند. به عنوان مثال، کارت‌های نشانه یا کتابی از تصاویر وعده‌های غذایی که یک فرد می‌تواند به آن اشاره کند تا بتواند آنچه را که می‌خواهد بخورد، ارتباط برقرار کند.
- فناوری می‌تواند از طریق برنامه‌هایی که تصاویر یا ویدیوهایی از انواع مختلف غذاها را نشان می‌دهند به این امر کمک کند. این می تواند به فرد در برقراری ارتباط و همچنین تحریک اشتهای او کمک کند. فرد ممکن است از نقاشی یا آواز خواندن برای بیان خود لذت ببرد.
چنان چه از مشکلات مربوط به حافظه یا یادگیری رنج می بردید، ما در انستیتو سلامت مغز در کنارتان هستیم.
منبع: Dementia and language | Alzheimer’s Society (alzheimers.org.uk)
Non-verbal communication and dementia | Alzheimer’s Society (alzheimers.org.uk)
درباره نویسنده
خجسته رحیمی جابری، پژوهشگر دکترای تخصصی علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز و نویسنده وب سایت انستیتو سلامت مغز دانا. زمینه کاری تخصصی ایشان مشکلات حافظه و آلزایمر است وی بیش از 20 مقاله معتبر بین المللی در این زمینه به چاپ رسانده است. می توانید پژوهش های او را در اینجا (کلیک کنید) دنبال کنید.