تعبیر خواب از خرافه تا واقعیت، آیا رویاهای ما از آینده خبر می دهند؟ چرا خواب مردگان را می بینیم؟

رویا چیست؟

مجموعه ای از تصاویر، ایده ها و احساسات است. معمولاً به طور غیرارادی در طول مراحل خاصی از خواب در ذهن رخ می دهد. انسان در شبانه روز حدود دو ساعت به رویاپردازی می پردازد. هر رویا حدود 5 تا 20 دقیقه طول می کشد.

محتوا و کارکرد رویاها در طول تاریخ موضوع مورد علاقه از نظر علمی، فلسفی و مذهبی بوده است. تعبیر خواب توسط بابلی ها، هزاره سوم پیش از میلاد و پیش از آن توسط سومریان باستان انجام می شد. در متون مذهبی در چندین سنت نقش برجسته ای دارد و نقش اصلی را در روان درمانی ایفا کرده است.

بیشتر مطالعات مدرن رویاها بر روی فیزیولوژی عصبی رویاها و آزمایش فرضیه‌های مربوط به عملکرد رویا تمرکز دارد. مشخص نیست که رویاها از کجا در مغز منشا می گیرند. آیا منشأ واحدی برای رویاها وجود دارد یا اینکه چندین ناحیه از مغز درگیر است.

بسیاری از کارشناسان با تحقیقات تجربی جدید، اهداف رویاها را با وضوح بیشتری توضیح می دهند.

رویاها می توانند گیج کننده، کسل کننده، مبهم، زودگذر، احساسی و یا ترسناک باشند. برخی رویاها شادی آورند، درحالیکه برخی غم انگیزند. گاهی به نظر می رسد رویا روایت روشنی دارد و برخی بسیار بی معنی اند.

ناشناخته های زیادی در مورد خواب دیدن یا رویا وجود دارد. آنچه دانشمندان می دانند این است که هرکس، هربار که می خوابد، خواب می بیند. افراد درکل، دوساعت از زمان خواب کامل شب را رویا می بینند که ممکن است بیاد بیاورند یا خیر. به طور سنتی، محتوی خواب با خاطرات ذهنی فرد ارتباط دارد. در یک مطالعه، محققان نقشه ابتدایی محتوای رویا را ترسیم کردند. آنها با کمک الگوهای تصویربرداری MRI، سعی کردند آنچه مردم در سر می پرورانند را پیدا کنند.

نقش رویاها چیست؟

محققان معتقدند رویاها در تثبیت خاطرات و پردازش احساسات نقش دارند. برخی نیز معتقدند رویاها عمیق ترین خواسته های ما را بیان می کنند. یا می خواهند تا ما برای مقابله با خطرات احتمالی آماده باشیم. بسیاری از کارشناسان، می گویند ما بدلیل ترکیبی از دلایل بالا خواب میبینیم. پژوهشگرانی نیز بیان می کنند که خواب دیدن برای بهبود عملکرد ذهنی، عاطفی و جسمی ضروری است. برخی نیز معتقدند که رویاها اصلا هدف واقعی ندارند. خواب دیدن در هر مرحله از سیکل خواب، اهداف خاصی دارد. واضح ترین رویاها در هنگام خواب REM اتفاق می افتند و رویاهایی اند که فرد به خاطر می آورد. رویاها در مرحله غیر REM هم وجود دارند اما کمتر به یاد آورده می شوند.

رویاها ممکن است منعکس کننده ناخودآگاه فرد باشند.

نظریه زیگموند فروید نشان می دهد که رویاها نشان گر تمایلات ناخودآگاه، افکار، تحقق آرزوها و انگیزها هستند. در حالیکه بسیاری از ادعاهای فروید نادیده گرفته شده است. فروید در کتاب “تعبیر خواب” نوشته است که رویاها تحقق آرزوهای سرکوب شده اند. وی بیان کرده، رویاها محتوای آشکار و محتوای پنهان دارند. برخی کارشناسان بر این باورند که رویاها نقش مهمی در پردازش احساسات و تجربیات استرس زا دارند.

در هنگام خواب REM تکانه های الکتریکی در آمیگدال و هیپوکمپ ایجاد می شود. در بیداری، ذهن فعال ما، تصاویر و قطعات مختلف حافظه رویا را جمع می کند تا روایتی منسجم ایجاد کند.

حافظه ما به کمک رویاها تقویت می شود.

خواب به افراد امکان می دهد تمام اطلاعات و خاطرات جمع آوری شده روز قبل را تلفیق و پردازش کنند. برخی کارشناسان معتقدند که خواب دیدن، یک محصول جانبی یا بخشی از پردازش فعال یک تجربه است.

خواب دیدن، ناشی از فعالیت عصبی مغز است و حافظه در هنگام خواب ثبت می شود. در طی توزیع مجدد اطلاعات ناخوداگاه، پیشنهاد می شود که خاطرات، تضعیف یا تقویت گردند. طبق نظریه خودسازماندهی رویا، درحالیکه خواب میبینیم، خاطرات مفید قویتر می شوند و خاطرات کم مصرف کمرنگ می گردند.

طبق شواهد زمانیکه فرد رویای انجام کاری را خواب می بیند، در واقعیت بهتر از عهده آن بر می آید. مطالعات نشان می دهند که در هنگام خواب REM، امواج تتا با فرکانس پایین در ناحیه پیشانی فعال اند. دقیقا مانند زمانی که فرد در بیداری اطلاعاتی را یاد می گیرد و به خاطر می سپارد.

رویاها سبب خلاقیت می شوند.

نظریه دیگر این است که هدف رویاها کمک به ما در حل مشکلات است. در این نظریه، ذهن ناخودآگاه، آزاد است و رویا می تواند به عنوان عاملی برای ایجاد خلاقیت ذهن عمل کند. تحقیقات نشان می دهند که بسیاری از افراد، رویاهای خود را با الهام از موفقیت در ذهن می پرورانند.

توانایی ایجاد ارتباطات غیرمنتظره بین خاطرات و ایده هایی که در رویاها ظاهر می شود، زمینه مناسب برای خلاقیت است. واقعیت های زندگی ممکن است در رویاها منعکس شوند.

رویاها به عنوان بازتابی از زندگی واقعی فرد عمل می کنند و تجارب آگاهانه ای در آنها نهفته است. خاطرات به عنوان بخشی از یادگیری تجربیات جدید در حافظه طولانی مدت، به صورت هدفمند در رویاها تقسیم بندی شوند. نمیدانیم چرا برخی از جنبه های خاطرات، کم و بیش به طور برجسته در رویاهایمان دیده می شوند.

خواب دیدن و رویا  عملکردی برای شبیه سازی شرایط اجتماعی دارند.

رویاها محیطی ایمن برای فرد فراهم می کنند تا مهارت های مهم بقا را تمرین کند. هنگام خواب، فرد غریزه های نبرد یا پرواز را تقویت می کند. توانایی ذهنی اش برای مدیریت سناریوهای تهدیدآمیز تقویت می شود. طبق این نظریه، مغز روی مکانیسم های جنگ یا گریز تمرکز می کند تا فرد را برای برخی تجربیات آماده کند.

از جمله موارد شایعی که افراد در خواب می بینند مانند فرار از یک تعقیب کننده است. سقوط روی صخره، در جایی برهنه بودن، رفتن به دستشویی در ملا عام  هم به کرات گزارش شده است. یک مورد دیگر نیز عدم آمادگی برای امتحانی خاص است.

یکی از موجوداتی که افراد به صورت پر تکرار در خواب می بینند، مار است. این افراد مدام در جست و جوی تعبیر خواب مار هستند. اما این تعابیر و یا تفاسیر خواب، مبتنی بر ذهنیت فرد است. بنابراین مفهوم علمی برای آن وجود ندارد.

رویاها به پردازش احساسات کمک می کنند.

طبق این نظریه، رویا در پردازش و کنار آمدن با احساسات یا ضربه روحی، در فضای امن خواب کمک می کنند. تحقیقات نشان می دهد که آمیگدال در پردازش احساسات نقش دارد و هیپوکمپ در متراکم سازی اطلاعات و انتقال آنها به حافظه بلند مدت مهم است. در هنگام رویا دیدن این نواحی بسیار فعال اند. در نتیجه نشان دهنده ارتباط قوی بین رویا، ذخیره حافظه و پردازش احساس اند.

این نظریه نشان می دهد که خواب REM در تنظیم عاطفی مغز نقش حیاتی دارد. همچنین نشان می دهد که چرا بسیاری از رویاهای عاطفی به طور مکرر ظاهر می شوند. تحقیقات ثابت کرده است که بین توانایی پردازش احساسات و میزان خواب REM افراد ارتباط مستقیم وجود دارد.

نظریه های دیگر در مورد اینکه ما چرا خواب میبینیم.

• طبق یک نظریه، خواب دیدن یا رویا نتیجه تلاش مغز در تفسیر محرک های خارجی در هنگام خواب است. این محرک ها ممکن است موسیقی، گریه کودک و یا وجود حیوان باشد.
• نظریه دیگری خاطرنشان می کند که رویاها در خدمت پاک کردن نابسامانی ذهن هستند. در نتیجه مغز را برای روزهای آینده آماده می کنند.
• نظریه بعدی پیشنهاد می کند که ارتباط گسترده عصبی بین خاطرات و به خاطر سپاری آن ها وجود دارد. خواب دیدن برخی از این ارتباطات عصبی را هرس می کند.
• نظریه ای وجود دارد که فعال سازی مداوم گفته می شود. طبق این نظریه، ما میخواهیم که در حین خواب، مغز را فعال نگهداریم تا عملکردش را به درستی انجام دهد.

رویاهای شفاف

این رویاها نسبتا نادرند. در این ها فرد خواب بیننده، از خواب بودن خود آگاه است و بر محتوای خواب کنترل خاصی دارد. در حدود 50 درصد افراد به یاد می آورند که حداقل یک رویای شفاف در زندگی دیده اند.  بیش از 10 درصد افراد نیز دو بار یا بیشتر در ماه این را تجربه کرده اند.

این که چرا برخی افراد بیشتر از دیگران رویاهای شفاف را تجربه می کنند مشخص نیست. اما در این موارد، نواحی پیشانی و جداری مغز نقش بسزایی دارند. رویای شفاف با واقعیت مجازی و بازی های ویدئویی فوق واقع گرایانه مقایسه شده است. بین رویای شفاف و تفکرات تخیلی و خلاقانه ارتباط بسیار قوی وجود دارد. افرادی که رویای شفاف می بینند نسبت به کسانی که رویای شفافی تجربه نمی کنند در انجام کارها خلاق ترند.

رویاهای ناشی از استرس

تجربیات استرس زا تمایل دارند که در رویاهای ما مکررا ظاهر شوند. این خواب ها، غم انگیز، ترسناک و کابوس گونه اند. رویاهای استرس زا با سلامت روان افراد ارتباط نزدیکی دارد.

رویاها می توانند اطلاعات زیادی در مورد وضعیت فعلی ذهن، نگرانی ها و امیدهای آینده فراهم کنند. رویاهای پیش شناختی، به عبارت ساده، هر رویایی است که به فرد درباره آینده اطلاعات مبهمی می دهد. اما به طور کلی هرکسی به گونه ای از نظر خودش خوابی که دیده است را تفسیر می کند.

افراد زیادی توضیح می دهند که آنچه در خواب دیده اند تحقق یافته است. این اتفاق امکان پذیر است. رویا ممکن است انعکاسی از محتمل ترین نتیجه تفکرات افراد باشد که در حالت خواب شبیه به زندگی واقعی است. دیدن افراد مرده در خواب نیز ناشی از جنبه عاطفی و وابستگی افراد به یکدیگر است.

اگر نگران خواب های خود هستید و یا کابوس های مکرر می بینید، با متخصصین خواب در انستیتو سلامت مغز دانا تماس بگیرید. 

منبع: https://www.verywellmind.com/why-do-we-dream-top-dream-theories-2795931

Dr.Kh.Rahimi Jaberi

درباره نویسنده

خجسته رحیمی جابری، پژوهشگر دکترای تخصصی علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز و نویسنده وب سایت انستیتو سلامت مغز دانا. زمینه کاری تخصصی ایشان مشکلات حافظه و آلزایمر است وی بیش از 20 مقاله معتبر بین المللی در این زمینه به چاپ رسانده است. می توانید پژوهش های او را در اینجا (کلیک کنید) دنبال کنید.