اختلال شخصیت چیست؟ + علائم بدترین نوع اختلال شخصیتی!

شخصیت هر یک از ما را متفاوت می کند. سبک رفتاری ما، واکنش ما، جهان بینی، افکار، احساسات و نحوه تعامل ما در روابط، همگی بخشی از شخصیت ما هستند. اما اختلال شخصیت چیست؟

داشتن شخصیتی سالم، فرد را قادر می سازد تا در زندگی روزمره موثر عمل کند. هرکسی زمانی استرس را تجربه می‌کند، اما شخصیت سالم به ما کمک می‌کند تا با چالش‌ها روبرو شویم و ادامه دهیم.

برای فردی که دارای اختلال شخصیت است، ویژگی‌های زندگی روزمره که اکثر مردم آن را بدیهی می‌دانند می‌تواند به یک چالش تبدیل شود.

انواع مختلفی از اختلال شخصیت وجود دارد، اما این مقاله به چند مورد از آنها می پردازد.

شخصیت چیست؟

شخصیت یک فرد چیزی است که نحوه درک آنها از دنیای اطراف خود را مشخص می کند. مجموعه ای از ویژگی ها وجود دارد که باعث می شود آنها به شیوه ای خاص فکر کنند، احساس کنند و عمل کنند.

ساختار ژنتیکی، عوامل بیولوژیکی و محیطی همگی به شکل گیری شخصیت افراد کمک می کنند.

اختلال شخصیت

شخصیت از عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی و محیطی ناشی می شود و این چیزی است که همه ما را منحصر به فرد می کند.
زمانی که فردی دچار اختلال شخصیت باشد، پاسخگویی به تغییرات و خواسته های زندگی و ایجاد و حفظ روابط با دیگران برای او دشوارتر می شود.

این تجربیات می تواند منجر به پریشانی و انزوای اجتماعی شود و خطر افسردگی و سایر مشکلات سلامت روان را افزایش دهد.

نسخه پنجم راهنمای تشخیصی و آماری انجمن روانپزشکی آمریکا (APA) (DSM-5) تعدادی از اختلالات شخصیتی را به عنوان اختلالات قابل تشخیص فهرست می کند که افراد می توانند برای درمان آن اقدام کنند.

DSM-5 اختلالات شخصیت را در سه خوشه بزرگ دسته بندی می کند که به آن ها B، A  و C می گویند.

اختلالات شخصیتی خوشه A

طبق گفته موسسه سلامت روان آمریکا (MHA) این اختلالات شامل رفتارهایی است که برای دیگران غیرعادی به نظر می رسد.

اختلالات شخصیتی خوشه A عبارتند از:

• اختلال شخصیت پارانوئید
• اختلال شخصیت اسکیزوئید
• اختلال شخصیت اسکیزوتایپی

اختلالات شخصیت خوشه B

این اختلالات رفتار عاطفی، نمایشی یا نامنظم دارند.

مثالها عبارتند از:

• اختلال شخصیت ضد اجتماعی
• اختلال شخصیت مرزی
• اختلال شخصیت هیستریونیک
• اختلال شخصیتی خودشیفتگی

اختلالات شخصیت خوشه C

اضطراب و ترس زمینه ساز رفتارهایی است که با اختلالات خوشه C رخ می دهد.

نمونه هایی از این موارد عبارتند از:

• اختلال شخصیت اجتنابی
• اختلال شخصیت وابسته
• اختلالات شخصیت وسواسی اجباری

برای دریافت تشخیص اختلال شخصیت، فرد باید معیارهای خاصی را داشته باشد.

MHA یک اختلال شخصیت را اینگونه توصیف می کند: «الگوی عمیقا ریشه دار و غیرقابل انعطاف در ارتباط، درک و تفکر به اندازه کافی جدی که باعث ناراحتی یا اختلال در عملکرد شود».

این اختلالات احتمالاً ناشی از ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است.

اختلال شخصیت پارانوئید

فرد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید به سختی می تواند به دیگران اعتماد کند. آنها ممکن است فکر کنند که مردم به آنها دروغ می گویند یا آنها را بازی می دهند، حتی زمانی که هیچ مدرکی دال بر این اتفاق وجود ندارد.

فرد ممکن است این موارد را تجربه کند:

• بی اعتمادی و سوء ظن
• حواس جمعی بیش از حد
• ترس
• اضطراب در مورد سوء استفاده کسی از آنها
• عصبانیت از مورد سوء استفاده قرار گرفتن
• نگرانی در مورد معانی یا انگیزه های پنهان

ناتوانی در اعتماد به دیگران می تواند حفظ روابط با اطرافیان را برای فرد سخت کند.

حدود 2 تا 4 درصد از جمعیت عمومی ممکن است این اختلال را داشته باشند.

اختلال شخصیت اسکیزوئید

فرد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید ممکن است با حیوان خانگی احساس راحتی بیشتری نسبت به یک انسان داشته باشد.
یک فرد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید اغلب زمانی که مجبور است با دیگران ارتباط برقرار کند، احساس ناراحتی می کند.

این اختلال کمتر از 1 درصد جمعیت را تحت تأثیر قرار می دهد.

دیگران ممکن است فرد را گوشه گیر، سرد یا “تنها” ببینند.

فرد تمایل خواهد داشت:

• از تماس نزدیک اجتماعی با دیگران اجتناب کند
• در ایجاد روابط شخصی مشکل دارد
• به دنبال شغلی است که شامل تعامل فردی یا اجتماعی محدود باشد
• به موقعیت ها به گونه ای واکنش نشان می دهند که دیگران آن را نامناسب می دانند
• گوشه گیر و منزوی به نظر می رسند
• ممکن است فرد به جای افراد، با اشیا یا حیوانات ارتباط برقرار کند.

اختلال شخصیت اسکیزوئید دارای برخی ویژگی‌های مشترک با اسکیزوفرنی است، اما آنها یکسان نیستند. روان پریشی و توهم بخشی از این اختلال شخصیت نیست.

افراد مبتلا به این اختلال شخصیت ممکن است بستگان مبتلا به اسکیزوفرنی یا اختلال شخصیت اسکیزوتایپی داشته باشند.

اختلال شخصیت اسکیزوتایپی

افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی ممکن است روابط نزدیک کمی خارج از خانواده خود داشته باشد.

این به این دلیل است که آنها در درک چگونگی توسعه روابط و همچنین چگونگی تأثیر رفتار خودشان بر دیگران مشکل دارند. همچنین ممکن است درک یا اعتماد دیگران برای آنها سخت باشد.

برای تشخیص، فرد پنج یا بیشتر از رفتارهای زیر را نشان می دهد یا تجربه می کند:

• ایده های مرجع، برای مثال، زمانی که یک رویداد جزئی اتفاق می افتد، فرد معتقد است که برای او اهمیت ویژه ای دارد.
• باورهای عجیب و غریب یا تفکر جادویی که بر رفتار آنها تأثیر می گذارد، مانند تفکر خرافی، اعتقاد به تله پاتی، یا خیال پردازی ها یا مشغله‌های فکری عجیب و غریب
• تجارب ادراکی غیر معمول، از جمله توهمات بدنی
• تفکر و گفتار عجیب و غریب، به عنوان مثال، تفکر استعاری و تفصیل بیش از حد
• نشانه های سوء ظن یا تفکر پارانوئید
• حالات چهره نامناسب یا عجیب
• رفتار یا ظاهری که عجیب به نظر می رسد
• فقدان دوستان نزدیک و افراد مورد اعتماد، به غیر از بستگان درجه یک
• اضطراب اجتماعی بیش از حد

خطر ابتلا به اسکیزوفرنی در فرد مبتلا به این بیماری در آینده بیشتر است.

اختلال شخصیت ضد اجتماعی

فرد مبتلا به اختلال شخصیت ضداجتماعی (ASPD) بدون توجه به درست یا نادرست بودن یا بدون فکر کردن به عواقب اعمال خود بر دیگران عمل می کند.

می تواند منجر به این موارد شود:

• رفتار غیر مسئولانه و بزهکارانه
• رفتار تازگی جویانه
• رفتار خشونت آمیز
• خطر فعالیت مجرمانه

به گفته نویسندگانی که مطالعه‌ای در سال 2016 منتشر کردند، حدود 1 تا 3 درصد از جمعیت عمومی به اختلال شخصیت ضداجتماعی مبتلا هستند، اما حدود 40 تا 70 درصد افراد در زندان‌ها به آن مبتلا هستند.

ابتلا به اختلال سلوک قبل از 15 سالگی به طور قابل توجهی خطر ابتلا به اختلال شخصیت ضداجتماعی را در مراحل بعدی زندگی افزایش می دهد. احتمال بروز این بیماری در مردان بیشتر از زنان است.

محققان ویژگی های ژنتیکی خاص 543 شرکت کننده را بررسی کردند. آنها ویژگی های ژنتیکی مشابهی را در افراد مبتلا به این اختلال و همچنین سطوح پایین ماده خاکستری در ناحیه قشر پیشانی مغز پیدا کردند. عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی و محیطی احتمالاً همه نقش دارند.

اختلال شخصیت مرزی

فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی در کنترل احساسات خود دچار مشکل می شود.

آنها ممکن است این موارد را تجربه کنند:

• نوسانات خلقی
• تغییر در رفتار و تصور از خود
• رفتار تکانشی
• دوره های اضطراب شدید، عصبانیت و افسردگی، کسالت

این احساس شدید می تواند تنها برای چند ساعت یا برای دوره های بسیار طولانی تر، چند روز طول بکشد. آنها می توانند به مشکلات در روابط و سایر چالش ها در زندگی روزمره منجر شوند.

به گفته موسسه ملی سلامت روان آمریکا (NIMH)، می تواند منجر به موارد زیر شود:

• تغییرات سریع در نحوه ارتباط فرد با دیگران، به عنوان مثال، تغییر ناگهانی از نزدیکی و صمیمیت به خشم
• رفتارهای مخاطره آمیز، مانند رانندگی خطرناک و ولخرجی کردن
• رفتار آسیب زننده به خود
• مدیریت ضعیف خشم
• حس پوچی
• مشکل در اعتماد کردن به دیگران
• رفتارهای مکرر خودکشی، حرکات، تهدید، یا خودزنی، مانند بریدن
• احساس جدایی، یا گسستگی

اختلال شخصیت هیستریونیک

فرد مبتلا به اختلال شخصیت هیستریونیک احساس می کند نیاز دارد که دیگران به آنها توجه کنند و به او اطمینان دهند که اهمیت دارند. این می تواند بر نحوه تفکر و عمل فرد تأثیر بگذارد.

محققانی که در سال 2015 بررسی خود را منتشر کردند، آن را «یکی از مقوله‌های تشخیصی مبهم» در سلامت روان نامیدند.

ممکن است فرد احساس کند که نیاز شدیدی به دوست داشته شدن دارد، و همچنین ممکن است احساس کند به اندازه کافی قوی نیست که بتواند به تنهایی با زندگی روزمره کنار بیاید.

ممکن است منجر به رفتاری شود که به این صورت به نظر برسند:

• خود محور
• تحریک آمیز و معاشقه جویانه
• رفتار نامناسب و نا به جا
• بیش از حد احساسی بودن
• از نظر احساسی کم عمق بودن
• غیر صمیمانه، زیرا دوست داشتن ها و دوست نداشتن ها به تناسب اطرافیان فرد تغییر می کند
• خطرناک، زیرا فرد دائماً به دنبال تازگی و هیجان است

فرد ممکن است در محیط های اجتماعی و محیط های دیگر عملکرد خوبی داشته باشد، اما ممکن است سطوح بالایی از استرس را نیز تجربه کند. این می تواند منجر به افسردگی و اضطراب شود.

ویژگی‌های اختلال شخصیت هیستریونیک می‌تواند با ویژگی‌های اختلال شخصیت خودشیفته همپوشانی داشته باشد و شبیه به آن باشد.

اختلال شخصیتی خودشیفتگی

این اختلال دارای حس خود اهمیتی و قدرت است، اما همچنین می تواند شامل احساس ضعف و عزت نفس پایین باشد.

فرد مبتلا به این بیماری ممکن است ویژگی های شخصیتی زیر را نشان دهد:

• احساس بیش از واقعیت از اهمیت، جذابیت، موفقیت و قدرت خود دارند
• خواهان تحسین و توجه
• عدم توجه به احساسات دیگران
• استعدادها یا دستاوردهای خود را بیش از حد بیان کنند
• انتظار داشته باشند بهترین ها را داشته باشند
• صدمه و طرد شدن را به راحتی تجربه کنند
• از دیگران انتظار داشته باشند که با تمام برنامه ها و ایده هایشان همراهی کنند
• حسادت را تجربه کنند
• معتقدند باید رفتار خاصی با آن ها شود
• بر این باورند که آنها فقط باید با افراد دیگری که به اندازه آنها خاص هستند وقت بگذرانند
• مغرور یا متظاهر به نظر می رسند
• مستعد رفتارهای تکانشی هستند

آنها همچنین ممکن است در معرض خطر بیشتری برای این موارد باشند:

• اختلالات خلقی، مواد و اضطراب
• عزت نفس پایین و ترس از اینکه به اندازه کافی خوب نباشند
• احساس شرم، درماندگی، خشم نسبت به خود
• رفتار تکانشی
• استفاده از وسایل کشنده برای اقدام به خودکشی
• این ویژگی ها می تواند حفظ روابط سالم و عملکرد در زندگی روزمره را دشوار کند.

اختلال شخصیت اجتنابی

اختلال شخصیت اجتنابی می تواند ایجاد روابط دوستانه را دشوار کند.
فردی که دارای اختلال شخصیت اجتنابی است، از موقعیت‌های اجتماعی و روابط بین فردی نزدیک اجتناب می‌کند، عمدتاً به دلیل ترس از طرد شدن و احساس اینکه به اندازه کافی خوب نیستند.

آنها ممکن است این موارد را تجربه کنند:

• احساس ناکافی بودن
• عزت نفس پایینی دارند
• اعتماد به مردم برایشان سخت است
• آنها ممکن است بسیار خجالتی و از نظر اجتماعی بازدارنده به نظر برسند.

یک فرد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی ممکن است بخواهد روابط نزدیکی با دیگران ایجاد کند، اما اعتماد به نفس و توانایی ایجاد روابط را ندارد.

همچنین ممکن است بیشتر در معرض خطر سوء مصرف مواد، اختلالات تغذیه ای یا افسردگی باشند. ممکن است فرد به خودکشی فکر کند یا اقدام به خودکشی کند.

اختلال شخصیت وابسته

فرد مبتلا به این بیماری ممکن است دارای ویژگی های زیر باشد:

• نیاز مفرط به مراقبت دیگران دارد
• بیش از حد به دیگران وابسته است
• ترس عمیقی از جدایی و رها شدن دارد
• انرژی و منابع زیادی را برای جلب رضایت دیگران سرمایه گذاری می کند
• تمام تلاش خود را می کند تا از اختلاف نظر و درگیری جلوگیری کند
• در برابر بازیچه شدن آسیب پذیر است
• مایل است برای حفظ یک رابطه مورد بدرفتاری قرار گیرد
• دوست ندارد تنها باشد

دیگران ممکن است رفتار فرد را اینگونه ببینند:

• مطیع
• وابسته
• بی ادعا
• منفعل

فرد اغلب به خود و توانایی هایش اعتماد ندارد. برای آنها دشوار است که پروژه ها را به طور مستقل انجام دهند یا بدون کمک تصمیم بگیرند. ممکن است مسئولیت پذیری برای آنها سخت باشد.

مطالعه ای که در سال 2011 منتشر شد به این نتیجه رسید که افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته در برابر بدرفتاری دیگران، از جمله آزار خانگی، آسیب پذیر هستند.

این می تواند منجر به عوارض دیگری مانند افسردگی و اضطراب شود.

اختلال شخصیت وسواسی اجباری

برای یک فرد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی اجباری پذیرش زمانی که چیزی کامل نیست دشوار است.
اختلال شخصیت وسواسی اجباری (OCPD) با اختلال وسواس فکری عملی (OCD) یکی نیست. با این حال، برخی از افراد ممکن است هر دو را تجربه کنند، و محققان می گویند که به نظر می رسد ارتباطی بین آنها وجود دارد.

نگرانی بیش از حد در مورد کمال گرایی و سخت کوشی بر زندگی یک فرد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی اجباری حاکم است. فرد ممکن است این ایده آل ها را به ضرر روابط شخصی نزدیک در اولویت قرار دهد.

طبق بنیاد بین المللی OCD، فرد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی اجباری ممکن است:

• انعطاف ناپذیر به نظر برسد
• احساس نیاز شدید به کنترل کردن چیزها داشته باشند
• متوجه شود که نگرانی در مورد قوانین و کارآیی، حفظ آرامش را سخت می کند
• انجام دادن یک کار برایشان سخت است، از ترس کامل نبودن آن
• وقتی اوضاع به هم ریخته است ناراحت می شوند
• در واگذاری وظایف به دیگران مشکل دارند
• در مواقعی که انجام آن ضروری نیست، بسیار مقتصد باشند
• وسایل به درد نخور را جمع می کنند
• ممکن است در محل کار بسیار کارآمد باشد
• دیگران ممکن است فرد را سرسخت، بدون روحیه همکاری و لجباز ببینند.

به گفته بنیاد بین المللی OCD، یک تفاوت بین OCD و OCPD این است که OCD به کارهای روزمره مربوط می شود، در حالی که OCPD به طور خاص بر روی مراحل جزئی کار تمرکز دارد.

علاوه بر این، OCD می‌تواند در نحوه عملکرد فرد در زندگی روزمره اختلال ایجاد کند، در حالی که OCPD می‌تواند عملکرد حرفه‌ای فرد را افزایش دهد، در حالی که احتمالاً در زندگی خارج از محل کار او تداخل ایجاد می‌کند.

درمان اختلال شخصیت

اختلالات شخصیت اغلب ویژگی‌های مشترکی دارند و تشخیص آن‌ها دشوار است، اما DSM-5 معیارهایی را برای تشخیص مناسب ارائه می‌کند.

پس از تشخیص، درمان می تواند به افراد مبتلا به انواع مختلف اختلال شخصیت کمک کند.

غالباً فرد احساس نمی‌کند که در رفتارش مشکلی وجود دارد، اما ممکن است به دنبال کمک باشد زیرا در حال تجربه انزوای اجتماعی و ترس است.

با این حال، افسردگی، اضطراب، و سایر مسائل مربوط به سلامت روان می تواند ناشی از زندگی با اختلال شخصیت باشد. به همین دلیل، مهم است که زودتر به دنبال کمک باشید.

پزشک ممکن است دارو تجویز کند و درمان یا مشاوره را توصیه کند. مشاوره فردی، گروهی و خانوادگی می تواند کمک کننده باشد.

یکی از انواع مشاوره، درمان شناختی رفتاری (CBT) است. CBT به فرد کمک می کند تا رفتار خود را به شیوه ای جدید ببیند و روش های جایگزین واکنش به موقعیت ها را بیاموزد. با گذشت زمان، این می تواند عملکرد فرد را در زندگی روزمره و حفظ روابط سالم با دیگران آسان تر کند.

حتماً برنامه درمانی خود را دنبال کنید، حتی اگر بهبودها به همان سرعتی که می خواهید اتفاق نیفتد، و در مورد هر گونه سؤال یا نگرانی با پزشک خود صحبت کنید.

همین امروز با انستیتو سلامت مغز دانا تماس بگیرید!

مدیریت و زندگی با اختلال شخصیت یک وضعیت چالش برانگیز است. اگر می خواهید بدانید که چگونه علائم را کاهش دهید و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشید، همین امروز با مرکز سلامت مغز دانا تماس بگیرید.

از کمک گرفتن دریغ نکنید و بدانید سلامت شما مهم ترین چیز است. در انستیتو سلامت مغز دانا مفتخریم با ارائه تکنیک‌های علمی به بهبود عملکرد مغز شما کمک کنیم. مغز ما تا حد زیادی تعیین می کند که چه کسی هستیم، چه کاری انجام می دهیم و چگونه رفتار می‌کنیم. برنامه های جامع ما می تواند به شما کمک کند تا سلامت مغز خود را ارتقا بخشید. اگر می‌خواهید درباره روش‌هایی که می‌توانید مغز خود را به سلامت بهینه برگردانید، بیشتر بدانید، با ما تماس بگیرید.

بدنبال بهترین متخصصین در زمینه اختلال شخصیت در شیراز هستید؟ همین امروز زمان مشاوره خود را تنظیم کنید! با ما در تماس باشید.

07136476172-09172030360

آدرس: شیراز بلوار بعثت (حدفاصل چهارراه خلدبرین و فلکه سنگی) مجتمع پزشکی مریم طبقه پنجم – انستیتو سلامت مغز

ایمیل: [email protected]

اینستاگرام: danabrain.ir@

Mozhan Parsa

درباره نویسنده
موژان پارسا پژوهشگر ارشد توان‌بخشی شناختی دانشگاه شهید بهشتی و همکار قطب عصب روان‌شناسی شناختی کشور است. جریان اصلی تحقیقات وی اختلالات عصب تحولی و به طور خاص متمرکز بر اوتیسم می باشد.