اگر تصمیم گرفته‌اید مصرف الکل را کنار بگذارید، انجام این کار زیر نظر پزشک هم ایمن‌تر است و هم موفق‌تر. در کلینیک سلامت مغز دانا (شیراز)، ارزیابی پزشکی، سم‌زدایی کنترل‌شده در ۷–۱۰ روز، و برنامهٔ پیشگیری از عود با همراهی روانپزشک، روانشناس و تیم علوم اعصاب انجام می‌شود. برای شروع، یک وقت برای ارزیابی رزرو کنید تا مناسب‌ترین مسیر درمان شما مشخص شود.
علائم و زمان‌بندی ترک الکل
شروع علائم: معمولاً ۶–۱۲ ساعت پس از آخرین مصرف
اوج علائم: ۲۴–۷۲ ساعت
خطرات مهم: تشنج‌ها (۱۲–۴۸ ساعت)، هالوسینوز (۱۲–۲۴ ساعت)، و در موارد شدید دلریوم ترمنس (۴۸–۹۶ ساعت به بعد) که اورژانسی است.
علائم خفیف تا متوسط
تعریق، لرزش، اضطراب/بی‌قراری، تهوع یا ناراحتی گوارشی، سردرد، تپش قلب، بی‌خوابی. (در صورت بدترشدن یا سابقهٔ تشنج فوراً به پزشک مراجعه کنید).
علائم شدید (اورژانسی)
تشنج، گیجی/اختلال هوشیاری، توهم، تب، بی‌نظمی ضربان قلب. در این موارد فوراً به اورژانس مراجعه کنید.
| بازه زمانی پس از آخرین مصرف | اوج تقریبی | علائم شایع | اقدام توصیه‌شده |
|---|---|---|---|
| ۶–۱۲ ساعت | ۲۴–۴۸ ساعت | تعریق، لرزش، اضطراب، تهوع، سردرد، بی‌خوابی | تماس با پزشک/ارزیابی کلینیکی؛ شروع پایش و خودمراقبتی |
| ۱۲–۴۸ ساعت | ۲۴–۴۸ ساعت | تشنج‌های ترک (تونیک–کلونیک) | اورژانسی؛ مراجعهٔ فوری/درمان دارویی مناسب |
| ۱۲–۲۴ ساعت | ۲۴–۴۸ ساعت | هالوسینوز (عمدتاً بصری) | ارزیابی پزشکی؛ درمان علامتی/دارویی برحسب تشخیص |
| ۴۸–۹۶ ساعت (گاهی دیرتر) | روز ۲–۵ | دلریوم ترمنس (آگیتاسیون، گیجی، تب، تاکی‌کاردی) | اورژانسی؛ بستری/پایش نزدیک |
درمان با کمک دارو
خط اول برای علائم متوسط/شدید: بنزودیازپین‌ها تحت نظر پزشک.
موارد خفیف: می‌توان از کاربامازپین یا گاباپنتین استفاده کرد (طبق تشخیص).
ضروری: تیامین برای پیشگیری از عوارض نورولوژیک، پایش علائم و علل همبود.
محیط درمان: سرپاییِ انتخاب‌شده با معیارهای مشخص؛ در ریسک بالا/علائم شدید، ارجاع به بستری.
راهکارهای غیردارویی (لحن تکمیلی و مبتنی‌بر شواهد)
روان‌درمانی و پیشگیری از عود: CBT/MET، گروه‌های حمایتی، پیگیری چندماهه.
سبک زندگی و حمایت خانواده: خواب کافی، هیدراتاسیون، کاهش کافئین/قند در فاز حاد.
مداخلات نوروتکنولوژیک: تکمیلی در چارچوب طرح درمانِ پزشک.
روش‌های نوروتکنولوژی برای کاهش ولع (Craving) الکل
TMS / dTMS: قدرتمندترین شواهدِ فعلی، اما هنوز «تکمیلی» و آف‌لیبل
تحریک مغناطیسی مغز (TMS) با پالس‌های مغناطیسی نواحی کنترلِ تکانه و شبکه‌های پاداش را تعدیل میکند. مرورهای پژوهشی نشان می‌دهند حداقل ۱۰ جلسه rTMS نسبت به شَم، ولع الکل را بلافاصله پس از درمان کاهش می‌دهد و این اثر در برخی پروتکل‌ها تا حدود ۳ ماه باقی می‌ماند؛ همچنین شواهد اکتشافی پیشنهاد می‌کنند هدف‌گیری mPFC/ACC ممکن است از DLPFC مؤثرتر باشد.
در یک RCT دابل‌بلایندِ dTMS با کویل H7 (هدف‌گیری mPFC/ACC)، در بیماران AUDِ تازه‌پرهیز، کاهش معنادار ولع/مصرف و تغییرات پایداری در شبکه‌های مغزی دیده شد—نتایجِ اثباتِ مفهوم که نیاز به کارآزمایی‌های بزرگ‌تر دارد.
tDCS: کم‌هزینه، ایمن، با اثرِ کوچک تا متوسط و ناهمگون
تحریک جریان مستقیم فراجمجمه‌ای (tDCS) با جریان ضعیف (معمولاً ۱–۲ mA) قشر پیش‌پیشانی را مدولاسیون میکند. متاآنالیزها نشان داده‌اند اثر کوچک اما معنادار tDCS بر کاهش ولع/مصرف (به‌ویژه در پروتکل‌های دو‌قطبی روی DLPFC)، و در برخی کارآزمایی‌ها کاهش عود زودهنگام پس از دتوکسیفیکیشن گزارش شده است.
در مقابل، مرورهای جدیدتری هم وجود دارد که عدم برتری واضح tDCS (و حتی TMS) نسبت به شَم را در کاهش ولع نشان داده‌اند—باز هم تأکید بر ناهمگونی نتایج و اهمیت انتخابِ پروتکل/هدف‌گیری.
پروتکل‌های رایج (نمونه):
۱۰–۲۰ جلسه، هر جلسه ~۲۰ دقیقه، آرایش دو‌قطبی پیش‌پیشانی (بای‌فرونتال). انتخاب دقیق قطبیت/ناحیه باید شخصی‌سازی شود. (از ذکر دوز دقیق در اینجا خودداری شده تا پزشک بر اساس ارزیابی تصمیم بگیرد.) این روش معمولاً به‌عنوان مکملِ روان‌درمانی/دارودرمانی به‌کار می‌رود.
ایمنی: مورمور/قرمزی پوست، به‌ندرت سردردِ خفیف. از تحریک روی ضایعات پوستی فعال اجتناب شود.
taVNS / sVNS: نوظهور و امیدبخش، اما هنوز پژوهشی در AUD
تحریک واگ از راه پوست (taVNS/sVNS) شاخهٔ گوشیِ عصب واگ را در گوش (مثلاً در ناحیهٔ cymba conchae/tragus) تحریک میکند و برخی پیامدهای خودکار/خلقی را بهبود می‌دهد. در بیماران وابسته به الکل، بهبود خلق/خواب پس از ترک گزارش شده، اما اثر مستقیمِ پایدار بر ولع هنوز با شواهد محدود و متناقض همراه است.
کارآزمایی‌های در حال انجام هم وجود دارند (مثلاً مقایسهٔ taVNS با یا بدون نوردرمانی tPBM) و مطالعات فیزیولوژیک نشان می‌دهند pVNS می‌تواند در فاز ترک حاد سیستم پاراسمپاتیک را فعال کند—اما هنوز برای کاهش ولعِ پایدار در AUD دادهٔ قطعی نداریم.
نتیجهٔ عملی: taVNS فعلاً در چارچوب پژوهشی/تکمیلی و پس از ارزیابی پزشکی مطرح است؛ برای بیمارانی مناسب است که به دنبال گزینه‌های کم‌تهاجمی کمکی‌اند و می‌پذیرند که شواهد برای ولع هنوز در حال شکل‌گیری است.
جایگاه این مداخلات در کلینیک دانا
پایهٔ درمان و ترک الکل همچنان: سم‌زدایی ایمن + دارودرمانی مبتنی‌بر گایدلاین + روان‌درمانی پیشگیری از عود. نوروتکنولوژی‌ها به‌عنوان تقویت‌کننده اضافه می‌شوند—با هدف کاهش ولع، افزایش چسبندگی به درمان و بهبود کارکردهای شناختی/خلقی. Nature
الگوریتم پیشنهادی:
ارزیابی برای در کلینیک ترک الکل شیراز توسط روانپزشک (شدت ولع، هم‌ابتلایی خلقی/اضطرابی، حمایت خانوادگی).
اگر ولع محور اصلی است: اولویت با mPFC/ACC (dTMS یا iTBS)؛ اگر افسردگی هم‌زمان برجسته است، DLPFC چپ هم مدنظر قرار می‌گیرد. PubMed
در موارد خفیف/محدودیت دسترسی، tDCS به‌عنوان مکملِ کم‌هزینه. ScienceDirect
taVNS در قالب پروتکل‌های پژوهشی/کمکی با آگاه‌سازی کامل بیمار از سطح شواهد. PubMed
اندازه‌گیری نتیجه: استفاده از پرسشنامه‌های معتبر ولع و پیگیری ۱–۳ ماهه برای پایداری اثر.
چگونه علائم ترک الکل را مدیریت کنیم؟
بهترین کاری که می توانید برای مدیریت علائم ترک الکل و مواد مخدر انجام دهید کمک گرفتن است. الکل و مواد مخدر می توانند اعتیادآور باشند. اگر گرفتار مارپیچ‌های رو به پایین آنها شوید، رهایی از آن ممکن است سخت باشد.
از کمک پزشکی استفاده کنید
اگر فکر می‌کنید ممکن است مشکلی با مواد مخدر یا الکل داشته باشید، توصیه می‌کنیم به کلینیک ترک الکل در شیراز یا متخصص اعتیاد یا ارائه‌دهنده سلامت روان که می‌تواند برنامه سم‌زدایی را ارائه دهد و تجربه درمان علائم شما را داشته باشد، مراجعه کنید. علائم ترک الکل و مواد مخدر می تواند از اضطراب خفیف تا تشنج و عوارض تهدید کننده زندگی متغیر باشد. شما باید فردی را پیدا کنید که به آن اعتماد دارید و تخصص لازم برای ایمن نگه داشتن شما را در حین انجام سم زدایی داشته باشد.
با یک درمانگر با تجربه در درمان افراد معتاد کار کنید تا بتواند به شما کمک کند پس از سم زدایی هوشیار بمانید و برنامه ای برای مدیریت طولانی مدت اعتیاد خود ایجاد کنید.
در یک محیط امن باشید
اطمینان حاصل کنید که محیط امنی دارید که در آن می توانید الکل را ترک کنید. اگر نمی توانید تنها باشید، مطمئن شوید که خانواده یا دوستانی همراه خود دارید که می توانند در حین سم زدایی از شما حمایت کنند.
علائم خود را دنبال کنید
علائم خود را دنبال کنید تا در صورت بدتر شدن، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید. اگر آنها قابل کنترل به نظر می رسند، مطمئن شوید که هر چیزی که آنها را بهتر یا بدتر می کند یادداشت کنید تا دفعه بعد بدانید چه چیزی برای بدن شما مفید است و چه چیزی برای شما مفید نیست.
به اندازه کافی بخوابید
با نوشیدن آب زیاد، خواب کافی داشته باشید و هیدراته بمانید. ممکن است این نکات ساده به نظر برسند، اما هر دو به بدن شما کمک می‌کنند تا از استرس سم‌زدایی بهبود یافته و سریع‌تر از حالت دیگر خود را بهبود بخشد.
مصرف کافئین و شکر را قطع کنید
مصرف کافئین و شکر را تا حد امکان کاهش دهید. این مواد بهبودی را برای شما سخت‌تر می‌کنند زیرا فرد را معتاد می‌کنند.
برای اطلاعات بیشتر در مورد متخصصین ما و راهکار های درمانی از این صفحه دیدن کنید. برای درک و مقابله با علائم روانی خود، از روانپزشک، روانشناس و درمانگر برتر ما که به ارائه بهترین خدمات درمانی و روانپزشکی برای سلامت روان شهرت دارند کمک بگیرید. برای رزرو وقت لطفا با ما با شماره 07136476172-09172030360 تماس بگیرید.
در کلینیک ترک الکل شیراز، دکتر ساره شریعتی – دکترای تخصصی اعصاب و روان (روانپزشکی) رتبه اول بورد تخصصی روانپزشکی و متخصص در درمان اختلال اعتیاد به الکل. با همکاری روانپزشکان، روانشناسان و متخصصین علوم اعصاب متبحر در روند درمان و ترک الکل با شما همراه خواهند بود.
درمان با کمک دارو برای الکل
درمان با کمک دارو، نوعی روش درمانی است که برای رسیدگی به اجزای فیزیکی و روانی اختلال مصرف الکل کار می کند. یکی از اهداف درمان با کمک دارو، چه برای مواد مخدر یا الکل، کمک به کنترل تکانه های فیزیکی و روانی برای ادامه مصرف است. هدف دیگر کمک به افراد برای سم زدایی ایمن از الکل بدون ایجاد هیچ گونه عوارض مرتبط با سلامتی است.
هنگامی که به کلینیک ترک الکل در شیراز مراجعه میکند معمولا از درمان با کمک دارو استفاده می شود، افرادی که در حال بهبودی از اختلال مصرف الکل هستند، می توانند از راه های مختلفی سود ببرند. آنها نه تنها می توانند علائم ترک و هوس های خود را بهتر مدیریت کنند، بلکه می توانند به طور موثرتری خود را از نوشیدن الکل بازدارند. درمان الکل با کمک دارو به افراد کمک می کند تا تمرکز کامل خود را بر روی درمان خود متمرکز کنند، نه اینکه از نظر فیزیکی چه احساسی دارند. بعلاوه، این نوع رویکرد درمانی رویکردی جامعی دارد که امکان مراقبت از تمام قسمت های وجودی فرد را فراهم می کند. در نتیجه، افرادی که زیر نظر روانپزشک و با کمک دارو الکل را ترک می کنند، می توانند یک برنامه درمانی کامل تر و مؤثرتر را تجربه کنند.
راهکار های غیر دارویی
در حال حاضر مطالعات زیادی نشان داده اند که راهکار های غیر دارویی مانند استفاده از نوروتکنوبوژی (تحریک فراجمجمه ای مغز، تنظیم سیستم اتونوم و…) می توانند در روند بهبودی و درمان اعتیاد به الکل بسیار موثر باشند. همچنین همرایی روانشناسان در روند ترک می تواند تا حدود زیادی از بازگشت مجدد فرد به الکل جلوگیری کند.
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.