در حالی که ما معمولاً به خواب یا بیدار بودن به صورت واضح و مشخص فکر می کنیم. شرایطی مانند فلج خواب یا بختک این مرزهای ثابت را به چالش می کشد. فلج خواب یا بختک یک ناتوانی موقتی در حرکت است که بلافاصله پس از به خواب رفتن یا بیدار شدن رخ می دهد. فلخ خواب یا بختک اغلب شامل توهمات نگران کننده و احساس خفگی است.
این دوره های فلج خواب شامل عناصر خواب و بیداری است، که بخشی از دلایل ایجاد علائم ناراحت کننده است. بررسی انواع، علائم، علل، تأثیرات و درمان آن می تواند درک بهتری از این بیماری و نحوه جلوگیری از آن را ممکن سازد.
فلج خواب یا بختک چیست؟
فلج خواب وضعیتی است که با از دست دادن کوتاه کنترل ماهیچه ها، به نام آتونی، مشخص می شود. این وضعیت درست بعد از خوابیدن یا بیدار شدن رخ می دهد. علاوه بر آتونی، افراد اغلب در طول دوره های فلج خواب دچار توهم می شوند.
فلج خواب به عنوان نوعی از پاراسومنیا طبقه بندی می شود. پاراسومنیا رفتارهای غیرطبیعی در هنگام خواب است. فلج خواب به مرحله حرکت سریع چشم (REM) در چرخه خواب متصل است. فلج خواب به عنوان یک پاراسومنیای REM در نظر گرفته می شود.
خواب استاندارد REM شامل رویاپردازی واضح و همچنین آتونی است که به جلوگیری از عمل به رویاها کمک می کند. با این حال، در شرایط عادی، آتونی با بیدار شدن از خواب تمام می شود. بنابراین فرد هرگز از این ناتوانی در حرکت آگاه نمی شود.
فلج خواب شامل حالت مخلوطی از هوشیاری است که هم بیداری و هم خواب REM را با هم ترکیب می کند. در واقع، به نظر می رسد آتونی و تصویرسازی ذهنی خواب REM حتی در حالت هوشیاری و بیداری نیز ادامه دارد.
انواع فلج خواب یا بختک چیست؟
در ادبیات پزشکی، معمولاً از دو اصطلاح برای طبقه بندی موارد فلج خواب استفاده می شود .
- فلج خواب منفرد. این عارضه به نارکولپسی، یک اختلال عصبی مرتبط نیست. بنابراین مانع از کنترل صحیح بیداری توسط مغز می شود و اغلب منجر به فلج خواب می شود.
- فلج خواب مکرر شامل چندین دوره در طول زمان است.
در بسیاری از موارد، این دو ویژگی تعیین کننده برای توصیف وضعیت فلج خواب مکرر جدا شده (RISP) است.
فلج خواب یا بختک چه احساسی دارد؟
علامت اساسی فلج خواب آتونی یا ناتوانی در حرکت بدن است. این حالت بلافاصله پس از به خواب رفتن یا بیدار شدن رخ می دهد. در طول یک دوره فلج، فرد احساس بیداری می کند و از این دست دادن کنترل ماهیچه ها آگاه است.
تخمین زده می شود که 75 درصد از موارد فلج خواب شامل توهماتی است که از رویاهای معمولی متمایز است. همانطور که در مورد آتونی، اینها می توانند هنگام خواب (توهمات خواب آور) یا بیدار شدن (توهمات هیپنومپیک) رخ دهند.
توهمات هنگام فلج خواب به سه دسته تقسیم می شوند:
- توهمات مزاحم: که شامل درک شخص خطرناک یا حضور وی در اتاق می شود.
- توهم فشار قفسه سینه، توهم انکوبا نیز نامیده می شود. این حالت می تواند احساس خفگی را تحریک کند. اینها اغلب همراه با توهمات مزاحم رخ می دهد.
- توهمات دهلیزی-حرکت (VM) ، که می تواند شامل احساس حرکت (مانند پرواز) یا احساسات خارج از بدن باشد.
آتونیا اغلب ناراحت کننده است و توهمات نگران کننده می تواند قسمت های فلج خواب را بیشتر آزاردهنده کند. به همین دلیل، حدود 90 درصد دوره ها، با ترس همراه است. در حالی که فقط اقلیت دچار توهمات خوشایندتر یا حتی شادتر می شوند. بر اساس زمینه فرهنگی افراد، درک این قسمت ها به طور قابل توجهی متفاوت است.
طول دوره ها می تواند از چند ثانیه تا 20 دقیقه طول بکشد. طول فلج خواب بطور متوسط بین شش تا هفت دقیقه است. در بیشتر موارد، دوره های فلج خواب به خودی خود به پایان می رسند. اما گهگاه با لمس یا صدای شخص دیگر یا با تلاش شدید برای حرکت که بر آتونی غلبه می کند، قطع می شوند.
فلج خواب یا بختک چقدر شایع است؟
برآوردها متفاوت است، اما محققان معتقدند که حدود 8 درصد از افراد در مقطعی از زندگی خود دچار فلج خواب می شوند. در میان این افراد، اطلاعات کمی در مورد تکرار دوره ها وجود دارد.
فلج خواب می تواند در هر سنی رخ دهد. اما اولین علائم اغلب در دوران کودکی، نوجوانی یا بزرگسالی (سنین 7 تا 25 سالگی) خود را نشان می دهد. پس از شروع در سنین نوجوانی، اپیزودها ممکن است بیشتر در دهه های 20 و 30 رخ دهد.
علت فلج خواب یا بختک چیست؟
علت دقیق فلج خواب ناشناخته است. مطالعات داده ها را بررسی کرده اند تا ببینند چه چیزی با خطر بیشتر فلج خواب ارتباط دارد و نتایج متفاوتی یافته است. بر اساس آن تحقیقات، محققان معتقدند عوامل متعددی در ایجاد فلج خواب دخیل هستند.
آپنه انسدادی خواب
اختلالات خواب و سایر مشکلات خواب برخی از قوی ترین ارتباطات را با فلج خواب جداگانه نشان داده است. میزان بیشتری از فلج خواب توسط افراد مبتلا به آپنه انسدادی خواب (OSA) گزارش شده است. همچنین مشخص شده است که فلج خواب در افرادی که شب ها گرفتگی پا دارند شایع تر است.
بی خوابی و کم خواب
علائم بی خوابی مانند مشکل در به خواب رفتن و خواب آلودگی زیاد در طول روز با فلج خواب ارتباط دارد. افرادی که ریتم شبانه روزی آنها با چرخه شبانه روز محلی آنها مطابقت ندارد، مانند افرادی که با جت لگ و شیفت کار هستند.
سلامت روانی ضعیف
برخی شرایط سلامت روانی اند با فلج خواب یک اتصال نشان داده شده است. به نظر می رسد افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی، از جمله اختلال هراس، بیشتر دچار این بیماری می شوند. برخی از قوی ترین ارتباطات مربوط به افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) است. یادر افرادیکه در معرض سوء استفاده جنسی دوران کودکی یا انواع دیگر ناراحتی های جسمی و روحی قرار گرفته اند. قطع الکل یا داروهای ضد افسردگی نیز می تواند منجر به برگشت REM شود که ممکن است باعث فلج خواب نیز شود.
سایرعلل
مطالعات در افرادی که سابقه خانوادگی فلج خواب دارند، خطر بالاتری را نشان می دهد، اما هیچ پایه ژنتیکی خاصی مشخص نشده است.
افرادی که دارای ویژگی های تخیل هستند و از محیط اطراف خود جدا نیستند، مانند رویاپردازی، بیشتر در معرض فلج خواب هستند. ممکن است بین فلج خواب و کابوس های زنده و/یا رویاهای شفاف ارتباطی وجود داشته باشد.
با همه این همبستگی ها، معلوم نیست که آیا علتی وجود دارد یا خیر؟. و اگر چنین است، آیا فلج خواب علت، معلول است یا یک رابطه دو طرفه است. تحقیقات بیشتری برای بررسی این ارتباط ها و درک بهتر علل بالقوه متعدد فلج خواب ضروری است.
درمان فلج خواب یا بختک چیست؟
اولین قدم در درمان فلج خواب این است که با پزشک صحبت کنید. تا مشکلات زمینه ای را که ممکن است در فراوانی یا شدت اپیزودها موثرباشد، شناسایی و برطرف کنید. به عنوان مثال، این می تواند شامل درمان نارکولپسی یا مراحل مدیریت بهتر آپنه خواب باشد.
اگرچه دانشمندان هنوز به طور کامل مطمئن نیستند که چگونه یا چرا این توهمات اتفاق می افتد، آن ها فکر می کنند که این نتیجه یک اختلال عصبی است. این اختلالات با کمبود خواب، بیشتر محتمل می شوند. خوابیدن به پشت، تغییر در روال خواب، استرس و مصرف برخی داروهای خاص و همچنین شرایطی مانند مواد مخدر، همه نقش خود را در فلج خواب ایفا خواهد کرد.
تجربه هر از گاهی فلج خواب طبیعی است و لزوماً نیازی به مراجعه به پزشک نیست. اما ممکن است اختلال خواب دیگری دارید که وضعیت را وخیم تر می کند و از آن نا آگاه هستید (مانند وقفه های تنفسی حین خواب)، اقدام برای بهبود آن مشکل، اغلب به متوقف شدن فلج خواب نیز کمک می کند.
به طور کلی، شواهد علمی محدودی در مورد درمان بهینه فلج خواب وجود دارد. بسیاری از مردم نمی دانند که این بیماری نسبتاً شایع است. بنابراین خود را دچار اختلال روانی می پندارند. یا از بیان آن به دیگران و پیگیری پزشکی آن شرم دارند. در نتیجه، حتی تشخیص و عادی سازی علائم آنها توسط پزشک می تواند مفید باشد.
به دلیل ارتباط بین فلج خواب و مشکلات کلی خواب، بهبود بهداشت خواب تمرکز متداول در جلوگیری از فلج خواب است. بهداشت خواب به چیدمان اتاق خواب فرد و عادات روزانه که بر کیفیت خواب تأثیر می گذارد، اشاره دارد.
دانشجوی دکتری پژوهشی ارگونومی شناختی، عاشق یادگیری، عاشق خواب و مباحث مرتبط با آن و عاشق دانستن درباره عملکردهای شناختی انسان… خوشحالم که در این بستر، فرصت اشتراک اطلاعات با شما عزیزان را دارم.