در مطالعه‌ای که اخیراً در ژورنال Alzheimer’s Disease منتشر شده است، محققان دانشگاه اوکایاما تکنیکی را برای کشف مولکولهای موجود در خون تهیه کردند که به پزشکان کمک می کند تا بیماران آلزایمر را از افراد سالم تمایز دهند.
محققان نشانگرهای جدید مبتنی بر آزمایش خون را برای شناسایی بیماری آلزایمر شناسایی می کنند
بیماری آلزایمر (AD) در مناطقی که جمعیت پیر مانند ژاپن، چین و اروپای غربی در حال افزایش است، شیوع بیشتری دارد. این وضعیت به شدت حافظه، توانایی های شناختی و خلقی فرد را مختل می کند. تشخیص آلزایمر بسیار مشکل است و متخصصان مغز و اعصاب را وادار می کند تا به یک تست اعتماد کنند. علاوه بر این، آلزایمر AD اغلب با نقص خفیف شناختی (MCI)، که در واقع یک نسخه خفیف تر بیماری می باشد، اشتباه گرفته می شود.
گروهی به سرپرستی استاد ABE کوجی از گروه مغز و اعصاب در دانشگاه اوکایاما، اکنون مولکول هایی را در خون شناسایی کرده اند که می تواند در تشخیص بیماران مبتلا به آلزایمر AD را از افراد مبتلا به MCI و افراد سالم کمک کننده باشد.
علاوه بر بررسی علائم از نزدیک، متخصصان مغز و اعصاب با اندازه گیری پروتئین های سمی موجود در مغز و مایع مغزی نخاعی (CSF)، یک مایع شفاف که در سیستم عصبی جریان دارد، آلزایمر را تشخیص می دهند. با این حال، گرفتن نمونه CSF از بیماران یک روش دردناک است.
بنابراین، تیم تحقیقاتی از خون – که یک مایع به راحتی در دسترس و بدون درد است- برای بررسی پروتئین هایی که ممکن است به تشخیص کمک کنند، استفاده کرد.
بیوشیمیست ها معمولاً از تکنیکی بنام “طیف سنجی جرمی” برای تجزیه و تحلیل پروتئین ها در خون استفاده می کنند. با این حال، خون همچنین حاوی پروتئین های بزرگی است که می تواند ابزارهای مورد استفاده در این روش را دچار محدودیت کند.
جالب اینجاست که از بین بردن این پروتئین ها گروه دیگری به نام پپتیدها را نیز از بین می برد که حاوی اطلاعات مهمی در مورد وضعیت سلامتی فرد است. تیم استاد ABE روشی برای جداسازی پپتیدها از پروتئینهای بزرگ و انتقال ماده اولیه به یک تراشه تهیه کرده است که می تواند در یک طیف سنجی جرمی حساس تجزیه و تحلیل شود. نمونه خون بیماران مبتلا به آلزایمر AD، بیماران MCI و افراد سالم پس از آن مورد آزمایش قرار گرفت.
پپتیدهای خون این سه گروه در حقیقت متفاوت بودند، با مجموعه ای از چهار پپتید خاص که الگوهای متنوع را نشان می دهند. به نظر می رسد که این پپتیدها در بیماران مبتلا به آلزایمر AD بسیار زیاد هستند، در بیماران MCI متوسط و در افراد سالم کم است.
همانطور که انتظار می رود، این سطوح پپتید نیز با عملکرد شناختی هر فرد در یک آزمایش بالینی مطابقت دارد. افراد مبتلا به پپتیدهای بالاتر در آزمایشات شناختی نیز بدتر عمل میکنند. هنگامی که برخی از افراد تحت اسکن مغز قرار گرفتند، مشخص شد که بیماران مبتلا به AD که تجمع پروتئین های سمی در مغز خود دارند نیز دارای پپتیدهای بالایی در خون خود هستند.
بنابراین، الگوهای چهار پپتید در سه گروه همگام با سایر آزمایشهای تشخیص بودند. سرانجام، یک تحقیق عمیق تر به زیست شناسی این پپتیدها اشاره کرد که به التهاب در مغز مرتبط هستند.
محققان پیشنهاد می کنند: “مطالعه حاضر مجموعه جدیدی از نشانگرهای زیستی تشخیصی را برای MCI و AD با استفاده از فن آوری جدید پپتیدوم ارائه می دهد، اما همچنین نشان دهنده یک پاتومکانیسم مهم آلزایمرAD برای التهاب عصبی است.”
در حالی که می توان از پپتیدهای خون به عنوان روشی آسان و ارزان برای تشخیص آلزایمر AD در کلینیک استفاده کرد، از فناوری جداسازی پپتید می توان برای کشف نشانگرها در سایر بیماریها نیز بهره برد.
زمینه
بیماری آلزایمر: بیماری آلزایمر بیش از 6.4 میلیون نفر در ژاپن را درگیر می کند. در حال حاضر این بیماری هیچ درمانی ندارد و راهکارهای درمانی فقط می تواند مانع پیشرفت آن شود. به منظور ارائه به موقع درمان، تشخیص دقیق و اولیه بسیار حیاتی است.
متأسفانه، در حال حاضر متخصصان مغز و اعصاب یک روش قطعی برای تشخیص ندارند. اسکن مغزی و استخراج CSF نیز تکنیک هایی گران و ناخوشایند است.
بنابراین، جامعه تحقیقاتی تلاش های خود را برای تهیه آزمایش تشخیص بر اساس فاکتورهای موجود در خون متمرکز می کند. با توجه به اینکه خون گرفتن از بیماران آسان است، چنین آزمایشاتی می تواند به صورت مکرر تکرار شود و همچنین به صورت دوره ای انجام شود تا بررسی شود که آیا استراتژی های درمانی کار می کنند یا خیر.
برای اطلاعات بیشتر به موسسه سلامت مغز دانا مراجعه کنید.
منبع:
Abe, K., et al. (2020) A New Serum Biomarker Set to Detect Mild Cognitive Impairment and Alzheimer’s Disease by Peptidome Technology. Journal of Alzheimer’s Disease.
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.