مقدمه
نوگنت در سفری تجاری در هلند بود که متوجه شد ترس از ارتفاع دارد. در فرودگاه، او با سوار شدن بر پله برقی مشکل داشت. می ترسید تا جایی که به سختی می توانست روی آن قدم بگذارد. تا آن زمان، او از چیزهایی که باعث ترس او از ارتفاع می شد اجتناب می کرد. او می گوید: ” اما من در آن زمان فکر کردم، در واقع، این برای من مشکل ایجاد می کند، زیرا پله برقی در همه جا وجود دارد”. او می دانست که باید کاری کرد. توجه او به یک تبلیغ رادیویی درباره یک کارآزمایی بالینی جلب شد. در آن برنامه رادیویی شنید که ترس از ارتفاع را با استفاده از واقعیت مجازی می تواند درمان کند. Nugent تصمیم گرفت که در این مطالعه شرکت کند.
این مطالعه:
ترکیبی از روش های ثابت درمان از طریق قرار دادن افراد در معرض ترس های خود در یک محیط امن بود. آنها بارها و بارها تا زمانی که ترسشان فروکش کند مورد مطالعه قرار می گرفتند. در این مطالعه آنها از طریق واقعیت مجازی با ترس خود مواجه می شدند.
عموماً موثرترین روش برای درمان فوبیاهای خاص، قرار گرفتن در معرض آن است که البته این درمان می تواند بسیار ناخوشایند باشد. شاید به همین دلیل است که تعداد کمی از افراد به رغم تجربه ناراحتی قابل توجه، برای فوبیای خاص به دنبال درمان هستند. مواجهه با ترس ها در محیط مجازی نه تنها می تواند این درمان ها را کمتر مشکل کند، بلکه دسترسی آنها را نیز بیشتر می کند.
دکتر تارا دانکر، دانشیار و روانشناس مراقبت های بهداشتی در دانشگاه Vrije می گوید:
“ما متوجه شدیم که دسترسی به امکانات مربوط به بهداشت روان، لیست های طولانی و خارج از دسترس دارد”. دانکر می گوید یکی از دلایلی که وی به درمان از طریق واقعیت مجازی علاقمند شد، بالقوه بودن آن برای افزایش دسترسی به مراقبت های روانی است. این روش درمان، در دسترس و کم هزینه است. حتی افراد می توانند بعدها از طریق تلفن همراه خود پروسه درمان را ادامه دهند.
دانیل فریمن، روانشناس بالینی در دانشگاه آکسفورد که روی درمان واقعیت مجازی کار کرده است، با این روش موافق است. از نظر وی، در این روش درمان تعداد افرادی که می توانند در درمان شرکت کنند بیشتر است. او می گوید وقتی این درمان ها به صورت خودکار انجام می شود و جلسات توسط متخصصین و به صورت برنامه ریزی شده هدایت می شود، ضریب اطمینان را بالا می برد.
” این بدان معناست که شما می توانید میلیون ها نفر را تحت درمان قرار دهید. زیرا یک مانع اصلی در هر اختلال روانی دسترسی به درمانگر است. یک درمانگر خوب که این کار را انجام می دهد. بنابراین، برای من، این پتانسیل در روش درمانی واقعیت مجازی وجود دارد. شما می توانید ارائه خدمات روان درمانی واقعاً قدرتمند را به صورت خودکار انجام دهید و آن را در اختیار افراد بیشتری قرار دهید”.
درمان واقعیت مجازی
تا کنون، درمان واقعیت مجازی (VR) به طور موثر، در کاهش ترس از ارتفاع، پرواز و سخنرانی عمومی به کار رفته است. تعداد کمی از مطالعات کنترل شده نشان می دهد که ممکن است برای درمان اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) نیز مفید باشد. برای انواع خاصی از ترس ها، سایر مطالعات نشان می دهد که درمان با VR و یا مواجهه واقعی، به همان اندازه موثر است. اغلب، درمان VR با نظارت درمانگر انجام می شود. اما برخی از برنامه ها، مانند برنامهZeroPhobia، نیز برای استفاده مستقل افراد طراحی شده است.
اما اگر بیماران بدانند که این تجربیات در واقعیت مجازی، واقعی نیستند، چه تاثیری دارد؟
برندا ویدرولد، روانشناس بالینی و بنیانگذار مرکز پزشکی واقعیت مجازی در کالیفرنیا، می گوید: در درمان واقعی با ترس از پرواز، شما نمی توانید تلاطم را کنترل کنید. با روش درمان مواجهه از طریق واقعیت مجازی، آگاهی قبلی روانشناس از آنچه در سناریو اتفاق می افتد، آنها را قادر می سازد تا با بیماران خود همکاری کنند. بنابراین برنامه ها در حد توان بیمار ارائه می شود.
فریمن می گوید که او همچنین علاقه مند است که آیا روانشناسان می توانند ” از روش VR به نحوی استفاده کنند که فراتر از آنچه در درمان عادی می توانید انجام دهید” باشد یا خیر. به عنوان مثال، به جای این که یک بیمار با ترس از ارتفاع فقط از لبه بالکن به بیرون نگاه کند، همانطور که در زندگی واقعی می بینید، بیماران در درمان VR بتوانند در چالش مجازی مانند نجات گربه شرکت کنند. فریمن می گوید آنها می خواهند نه تنها این برنامه ها از نظر درمانی مفید باشد، بلکه برای بیماران سرگرم کننده و جذاب باشد.
مل اسلیتر، محقق واقعیت مجازی در دانشگاه بارسلونا، در مورد این روش درمانی می گوید:
” اگرچه از نظر شناختی می دانیم که هیچ پرتگاهی در آنجا وجود ندارد، اما از نظر آنچه حواس ما به ما می گویند، این است که انگار خود را در یک ارتفاع خاصی مشاهده می کنیم. بنابراین، ایمن ترین کار از نظر مغز ما این است که واکنش نشان دهد و طوری رفتار کند که گویی در آنجا بوده است. ”
به عبارت دیگر، حتی زمانی که بیماران می دانند VR واقعی نیست، بخش هایی از مغز همچنان به این شکل پاسخ می دهند. آلبرت اسکیپ ریزو، روانشناس موسسه فناوریهای خلاق دانشگاه کالیفرنیای جنوبی، خاطرنشان می کند که حتی اگر لوب های جلویی مغز (که با عملکردهای شناختی بالاتری مانند برنامه ریزی و حل مسئله سروکار دارند) به ما می گویند این فقط یک شبیه سازی است، مبارزه یا واکنش سیستم لیمبیک هنوز به نفع اطلاعات حسی که از شبیه سازی دریافت می کند واکنش نشان می دهد.
مغز و بدن ما از بسیاری جهات مانند واکنش آنها در دنیای واقعی به VR واکنش نشان می دهند.
وقتی شرکت کنندگان در مطالعه، در واقعیت مجازی، از کنار یک ساختمان در آسانسور سکوی باز عبور کردند، عرق کردند. قلبشان تندتر تپید و احساس استرس و اضطراب را گزارش کردند.
Nugent گزارش می دهد که او در طول درمان VR خود چنین احساسی داشته است. او می گوید: “دنیای واقعیت مجازی، وقتی به آن نگاه می کنید، شبیه زندگی واقعی نیست. اما به هر دلیلی، هنوز تمام نگرانی هایی را که هنگام انجام آن کارها در ارتفاعات احساس می کنید برانگیخته می شود.”
درمان به روش VR نیز به نظر می رسد فعالیت مغز را به شیوه ای مشابه درمان سنتی، تعدیل می کند. دانشمندان فکر می کنند فوبیا با عدم تعادل در مدار ترس در مغز مرتبط است.
فعالیت زیاد در آمیگدال، بخشی از مغز که باعث ایجاد ترس می شود و فعالیت کافی در قشر پیش پیشانی (PFC) که می تواند ترس را مهار کند. مواجهه مکرر با محرک ایجاد کننده ترس در VR باعث افزایش فعالیت مغز در قشر پیش پیشانی و کاهش فعالیت آمیگدال در طول زمان می شود.
این روش درمانی دارای محدودیت هایی نیز می باشد.
ویدرهولد و ریزو می گویند که درمان VR ممکن است برای افرادی که مستعد بیماری های حرکتی هستند مناسب نباشد. زیرا برخی ممکن است از طریق محرک بصری حرکت شبیه سازی شده، دچار حالت تهوع، سرگیجه، تغییر جهت و خستگی چشم شوند.
علاوه بر این، درمان های VR باید تا حدی نظارت بالینی داشته باشند. ریزو می پذیرد که این می تواند یک توازن تا حدودی دشوار باشد. از یک سو، “ما می خواهیم درمان را تا آنجا که ممکن است در دسترس مردم قرار دهیم”. “اما در این مرحله من فکر می کنم وقتی شما در مورد این نوع بیماری های روانی صحبت می کنید، همیشه باید تحت هدایت یک متخصص آموزش دیده باشد”.
او مردم را از خود تشخیصی و خوددرمانی منع می کند. وی خاطرنشان می کند که ممکن است فرد تصور کند از پرواز ترس دارد. در حالی که در واقع ممکن است دچار اختلال اضطراب عمومی یا کلاستروفوبیا یا PTSD باشد.
نگرانی موجود:
ویدرهولد همچنین نگران است که برخی از برنامه های تجاری موجود که به افراد اجازه می دهد در VR ارتفاعات را تجربه کنند هنوز از نظر بالینی تأیید نشده اند و می توانند بیشتر از فایده، آسیب برسانند.
او می گوید: “متأسفانه من با بیماران صحبت کرده ام و در مورد برنامه هایی که برای درمان ترس از ارتفاع انجام داده اند به من می گویند”.
” شما به پایین نگاه می کنید و اگر کمی بیش از حد راه بروید، روی زمین می افتید و صدای ضربه محکمی را می شنوید. اکنون، این به کسی که از ارتفاع ترس دارد کمک نمی کند. در واقع ممکن است بیمار را دچار آسیب یا آسیب مجدد کند و به احتمال زیاد آنها به درمان خود ادامه نمی دهند “. ویدروهولد می گوید: توسعه دهندگان باید متخصصان اعصاب و متخصصان روان درمانی را در ایجاد این برنامه ها مشارکت دهند.
اگرچه روش های VR کامل نیستند، اما می توانند مفید باشند. پس از درمان از طریق واقعیت مجازی، نوگنت، به طبقه بالای یک مرکز خرید رفت تا با ترس خود در دنیای واقعی روبرو شود.
“من بدون هیچ فکری، دوباره روی پله برقی سوار شدم. کاملا راحت، کاملا خوب. من حیرت زده بودم”. او گفت: “همه این ترس ها از بین رفتند، انگار که وجود نداشتند و من مات و مبهوت مانده بودم”.
اگر می خواهید از طریق واقعیت مجازی( VR)، ترس خود را از بین ببرید، با ما در مرکز سلامت مغز دانا در ارتباط باشید.
درباره نویسنده
خجسته رحیمی جابری، پژوهشگر دکترای تخصصی علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز و نویسنده وب سایت انستیتو سلامت مغز دانا. زمینه کاری تخصصی ایشان مشکلات حافظه و آلزایمر است وی بیش از 20 مقاله معتبر بین المللی در این زمینه به چاپ رسانده است. می توانید پژوهش های او را در اینجا (کلیک کنید) دنبال کنید.