نوتروپیک ها
نوتروپیک ها ترکیبات و مکمل هایی هستند که عملکرد های شناختی را بهبود می بخشند. این کلمه ی جذاب برای توصیف این دارو های هوشمند، ریشه در واژه ی یونانی “نوس” به معنی ذهن و “تروپین” به معنی مقابل دارد.این دارو ها موجب بهبود عملکرد اجرایی، حافظه، تصمیم گیری و خلاقیت می شوند و این ها اهدافی هستند که تمدن ها همیشه برای رسیدن به آن تلاش کرده اند.
به طور کلی سه گروه نوتروپیک وجود دارد.
- تاثیر گذار ترین آنها دارو های محرک مانند ریتالین و آدرال است. در مقابل داروهای غیر محرک مثل مدافینیل هم وجود دراند. این دارو ها به طور عمومی موجب افزایش هوشیاری می شوند.البته این اثر در افراد مبتلا بهADHD ( اختلال کم توجهی بیش فعالی) متفاوت و بیشتر است. زیرا این افراد به طور دائم این دارو ها را دریافت می کنند.
- گروه دوم دارو های نوتروپیک، نوپپت ها و رستام ها مانند پیراستام هاهستند. این دارو ها روی نوروترنسمیتر های گلوتامات و استیل کولین اثر می گذارند. رستام ها حافظه را در افرادی که صدمات و آسیب های مغزی داشته اند یا عملکرد های شناختی در آن ها ضعیف شده است بهبود می دهند. اما تاثیرات قابل مشاهده ی زیادی از آن ها روی افراد سالم مشاهده نشده است.
- گروه سوم نوتروپیک ها،از ترکیباتی مانند کافئین، جینسینگ گیاهی و آمینو اسید کراتین ساخته شده اند. اکثر این مواد بدون تجویز قابل استفاده اند و نقش مهمی در بهبود عملکرد عصبی دراند.
با وجود ادامه ی پژوهش ها در مورد این سه گروه، در بعضی موارد، دارو های تجویزی در بهبود عمکلرد اجرایی نقش بهتری داشته اند.
نوتروپیک ها چه طور اثرمی کنند؟
موثر ترین نوتراپیک ها، آمفتامین هایی مانند ریتالین و آدرال هستند. این محرک ها سطح دوپامین را در مغز بالا می برند. این نوروترنسمیتر، سطح توجه و انرژی را تنظیم می کند.
این محرک ها مخصوصا برای افراد مبتلا به اختلال کم توجهی بیش فعالی اثر گذارند و سابقه ی مصرف طولانی بین افرادی دارند که دارای شغل های خاص مثل جراحی و خلبانی هستند و نیازمند واکنش سریع و توجه پایدار در موقعیت های مختلف اند.
در مقابل، تاثیر این دارو ها بر افراد دیگر چندان مشخص نیست. و سود ها و مزیت هایی که به طور شخصی ارائه می شوند هم ممکن است به عنوان تاثیر placebo ( دارو نما) در نظر گرفته شوند.این محرک ها خلق را بهبود می بخشند و در نتیجه افراد پتانسیل این را پیدا می کنند که عملکردشان را تحت تاثیر این داروی هوشمند، دست بالا تر بگیرند.
بعضی از پزشکان و روانشناسان توصیه می کنند که با روش هایی مانند خواب کافی و ورزش می توان شناخت و عملکرد اجرایی را مانند استفاده از رژیم های سالم و مغذی بهبود داد.
آیا استفاده از این دارو ها توصیه می شود؟
ایالات متحده ی آمریکا، کشور پیشرو در مصرف این محرک ها است. در سال 2017، 30 درصد از مردم گزارش دادند که در 12 ماه سال حداقل یک بار از دارو برای افزایش و بهبود توان شناختی خود استفاده کرده اند. در این میان 22 درصد از آمفتامین هایی مانند ریتالین استفاده کرده بودند.
کشور هایی که نرخ بالایی در بیماری هایی مانند اختلال کم توجهی بیش فعالی دارند، استفاده ی بیشتری از داور های محرک نوتروپیک گزارش می کنند. در مقابل تنها 4 درصد از این جمعیت، دریافت دارو با تجویز پزشک را گزارش کرده اند.
ریسک هایی در مورد استفاده ی بدون تجویز از این دارو های محرک وجود دارد. مشکلات مرتبط با این موضوع عبارتند از تپش قلب بالا، خطر سکته و بی خوابی. مشکلات روانشناختی شامل توهم و اعتیاد هستند.
استفاده از این دارو های تحریک کننده همچنین در کنار پرسش های پزشکی، پرسش های اخلاقی ای را هم مطرح می کند. همانطور که مصرف استروئید ها در ورزش و مسابقات ورزشی غیر قابل پذیرش است، مصرف محرک ها در میان دانشجویان و دانش آموزان نیز نکوهیده است. هر چند که اندزه گیری تاثیر این مواد بر موفقیت در آزمون ها تقریبا غیر ممکن می باشد.
منبع:
https://www.psychologytoday.com/ca/basics/nootropics