وظیفه اصلی دستگاه گوارش ممکن است تجزیه غذا و جذب تغذیه ما باشد، اما این همه چیزی نیست که روده برای آن مفید است. یکی از زمینه های هیجان انگیز علمی، بررسی نحوه اتصال روده به مغز است.
دانشمندان در حال بررسی این موضوع هستند که ارتباط بین این سیستم ها بیشتر از احساس دل پیچه در زمانی است که عصبی هستیم یا در هنگام ناراحتی “اشتهای خود را از دست می دهیم” . اخیراً، محققان فنلاندی ارتباطی بین میکروب های خاصی در روده و افسردگی پیدا کردند.
نویسندگان این مطالعه جدید نوشتند که یافته‌های آنها به «شواهد فزاینده‌ای» اضافه میکند که میکروب‌های روده «احتمالاً بر رفتار میزبانشان [یعنی انسان] تأثیر می‌گذارند».
یکی از راه‌هایی که آنها این کار را انجام می‌دهند، از طریق تعدیل سیستمیک هورمون‌ها و متابولیت‌ها در امتداد محور روده-مغز است. به عبارت دیگر، مسیری بین ذهن و بدن.
ارتباط روده و مغز
شناخت محور روده-مغز
از آنجایی که این یک زمینه مطالعه نسبتاً جدید است، هنوز سؤالات مهمی در تحقیقات ارتباط روده و مغز وجود دارد.
محور روده و مغز دقیقا چیست؟ این دو سیستم چگونه به هم متصل هستند؟ آیا میکروب های روده ما واقعاً می توانند روی ذهن ما تأثیر بگذارند؟
دکتر Karina Alviña، استادیار پژوهشی علوم اعصاب در دانشگاه فلوریدا که در این مطالعه شرکت نداشت، می گوید: «راه‌های مختلفی وجود دارد که میکروارگانیسم‌های روده می‌توانند بر مغز تأثیر بگذارند».
ارتباط ذهن و بدن
دانشمندان معمولاً افسردگی را به مشکلات مربوط به برخی انتقال دهنده های عصبی در مغز (مانند سروتونین)، هورمون های استرس یا خواب مرتبط می دانستند.
دکتر Guillaume Méric، میکروبیولوژیست و متخصص بیوانفورماتیک در موسسه قلب و دیابت بیکر در ملبورن، استرالیا و یکی از نویسندگان این مطالعه، می گوید ما باید نحوه تفکر خود را در مورد اختلالات سلامت روان تغییر دهیم.
به گفته مریک، در بیماری هایی که با ذهن در ارتباط هستند، مانند افسردگی، باید ارتباط نزدیک و تأثیر سایر اندام های بدن نیز در نظر گرفته شود.
مریک گفت که تحقیقات نشان داده است که بیماران مبتلا به بیماری های روانی شدید اغلب میکروب های بسیار متفاوتی در روده خود نسبت به افرادی که این شرایط را ندارند، دارند. به گفته مریک، این یافته‌ها نشان می‌دهد که «روده و مغز ما ارتباط نزدیکی با هم دارند».
این بدان معناست که رژیم غذایی و سیستم ایمنی ما بر خلق و خو و سایر فرآیندهای مغزی ما تأثیر می گذارد.
یک حلقه پیچیده
به گفته آلوینا، تریلیون ها میکروارگانیسم در دستگاه گوارش ما زندگی می کنند. بیشتر باکتری ها هستند، اما برخی قارچ ها و ویروس ها نیز هستند.
این میکروب ها با خارج کردن مواد مغذی و سایر مولکول ها برای ایجاد متابولیت هایی که برای زنده ماندن به آن نیاز داریم، آنچه را که می خوریم هضم می کنند.
سیستم عصبی روده
محور روده-مغز بیشتر یک حلقه است تا یک رابطه یک طرفه. هر انتها با استفاده از سه مسیر اصلی به دیگری اطلاع می دهد.
روده در واقع سیستم عصبی خود را دارد. سیستم عصبی روده ای ENS نامیده می شود. ENS اگر مجبور بود، می‌توانست مستقل از سیستم عصبی مرکزی (CNS) که شامل مغز است، عمل کند. به همین دلیل است که ENS گاهی اوقات “مغز دوم” ما نامیده می شود.
برای مدت طولانی، محققان فقط روده را برای هضم ضروری می‌دانستند.
اکنون، ما می دانیم که میکروارگانیسم های روده می توانند حداقل از سه طریق بر مغز تأثیر بگذارند:
جریان خون:
باکتری های روده متابولیت های خاصی را تولید و آزاد می کنند که وارد گردش خون می شوند و با سیستم ایمنی بدن ما تعامل دارند.
سیستم عصبی روده:
متابولیت های خاصی بر سلول های مغز (نورون ها) که عملکرد روده را کنترل می کنند تأثیر می گذارند.
عصب واگ:
برخی از میکروب های روده از طریق عصب واگ که اندام های سیستم عصبی محیطی (مانند روده ها) را به CNS متصل می کند، با مغز صحبت می کنند.
انتقال دهنده های عصبی:
روده و مغز از این مسیرها برای برقراری ارتباط دائمی استفاده می کنند.
بیشتر انتقال دهنده های عصبی که در نهایت در مغز کار می کنند، در روده ها ساخته می شوند. به عنوان مثال، ENS می تواند حدود 90 درصد از کل سروتونین و 50 درصد از کل دوپامین ما را تولید و ذخیره کند.
این انتقال دهنده های عصبی در تعدیل پیچیده خلق و خو، پاداش، شناخت و سایر فرآیندهای فیزیولوژیکی و روانی نقش دارند.
به طور کلی این بدان معناست که داشتن روده سالم به شدت با نتایج روانشناختی بهتر مرتبط است.
روده و افسردگی
مدتها تصور می شد که افسردگی ناشی از تأثیر متقابل عوامل ژنتیکی، محیطی و بیولوژیکی است.
اگرچه این اشتباه نیست، اما کاملاً درست نیست. میکروبیوتای روده یک منطقه کاملاً جدید برای بررسی علل افسردگی است.
برای مثال، تحقیقات نشان می‌دهد که افراد مبتلا به افسردگی و سایر اختلالات سلامت روان، میکروبیوم‌های روده بسیار متفاوتی با افرادی که این شرایط را ندارند، دارند.
با بازگشت به مطالعه اخیر، این یافته ها از تحقیقات قبلی حمایت می کردند. که نشان می داد التهاب ناشی از یک باکتری روده به نام مورگانلا ممکن است بر افسردگی تأثیر بگذارد.
مسیرهای رسیدن به مغز
روش‌هایی که باکتری‌های روده بر مغز تأثیر می‌گذارند – و بالعکس – در امتداد همان محور روده-مغز هستند:
باکتری های روده می توانند انتقال دهنده های عصبی در جریان خون را تغییر دهند. و مولکول های التهابی تولید شده در روده نیز می توانند نقش داشته باشند.
ENS – یا «مغز دوم» – انتقال‌دهنده‌های عصبی را می‌سازد. که در افسردگی نقش دارند، مانند سروتونین.
آنچه در روده اتفاق می افتد همچنین می تواند عصب واگ را تحریک کند. که پیام هایی را به مغز می فرستد.
در حالی که جزئیات هنوز فاش نشده است، مسیرها و عواملی که به محور روده-مغز اطلاع می دهند در حال واضح تر شدن هستند.
رویکرد یکپارچه به سلامت
محور روده-مغز در جای متمایزی وجود ندارد. هر چیز دیگری که در زندگی یک فرد تاثیر می گذرد هم بر سلامت روده و هم بر سلامت روان او تأثیر می گذارد.
پیدا کردن علت و معلول در این همبستگی ها همیشه بسیار سخت است.
وجود یا عدم وجود باکتری های مختلف به عوامل بسیاری مانند رژیم غذایی و سلامت کلی فرد بستگی دارد. نویسندگان مطالعه نیز همین احساس را داشتند.
آنها نوشتند که “در مجموع، یافته‌های ما تأثیر مستقیم محور روده-مغز بر انسان را برجسته میکند.”
با این حال، محققان همچنین اذعان کردند که «مطالعات تجربی بیشتری» برای «گشودن و تفسیر بیشتر این پیش‌بینی‌ها» مورد نیاز است.
طبق گفته دکتر آلوینا : “هنوز چیزهای زیادی برای کشف وجود دارد.” ما تازه شروع به دریافت تصویری از میزان تأثیر میکروبیوم روده بر بقیه بدن از جمله مغز کرده ایم. که برای طولانی ترین زمان، منزوی تلقی می شد.
به گفته آلوینا، تحقیقات آینده به رابطه بین ترکیبات مختلف باکتری ها می پردازد. آنها همچنین سایر شرایط فیزیولوژیکی و پاتوفیزیولوژیکی را بررسی خواهند کرد.
به طور مشابه، نیاز به درک بهتری وجود دارد که کدام متابولیت ها در روده تولید می شوند و چگونه به مغز می رسند.
مریک افزود: ما هنوز با وعده‌ی «داروی دقیق» که برای سلامت روده اعمال می‌شود فاصله داریم. از آنجایی که میکروبیوم روده بین افراد و جمعیت ها بسیار پیچیده و متغیر است، ما هنوز در مراحل اولیه درک این موضوع هستیم.
در حالی که محققان به تازگی شروع به کشف پیوند بین میکروبیوم های روده و افسردگی کرده اند، مریک گفت: “ما هنوز به خوبی درک نمی کنیم که چگونه میکروبیوم روده خود را برای حل این مشکلات به طور کلی دستکاری کنیم.”
این چه معنایی برای شما دارد
محققان در حال یادگیری بیشتر در مورد ارتباط روده و مغز هستند. میکروب های موجود در روده شما ممکن است بر سلامت جسمی و روانی شما تأثیر بگذارد. مراقبت از روده با خوردن یک رژیم غذایی متنوع با فیبر فراوان می تواند از سلامت کلی شما حمایت کند.
حمایت از روده شما
چه زمانی که خوردن غذای مورد علاقه تان خلق و خوی شما را بهتر کند و چه زمانی که مدت زیادی بدون وعده غذایی سپری کرده اید «گرسنه» می شوید، اکثر ما ارتباط روده و مغز را تجربه کرده ایم.
به این ترتیب، مریک گفت که می‌توانید به روده خود اعتماد کنید و اینکه بدانید تعجب‌آور نیست سیستم گوارشی ما یکی از پیشرفته‌ترین اندام‌های ما بعد از مغز است.
با در نظر گرفتن این موضوع، چگونه می توانید از سلامت روده خود حمایت کنید؟
آلوینا گفت که برخی تحقیقات نشان داده است که مصرف ترکیبات خاصی از باکتری ها به نام پروبیوتیک ها ممکن است به خلق و خوی شما کمک کند. شما می توانید پروبیوتیک ها را از غذاهای تخمیر شده (مانند ماست) یا به عنوان یک مکمل غذایی دریافت کنید.
شما همچنین می توانید پری بیوتیک ها را دریافت کنید، که منبع غذایی برای باکتری های “خوب” روده شما هستند. با این حال، تحقیقات هنوز در مورد مزایای آنها کمی متناقض است. مریک گفت: «به نظر می‌رسد که مطالعات مشاهده‌ای – شاید برای اکثر افراد تعجب‌آور نباشد – اثرات مثبت معمول یک رژیم غذایی متعادل، ورزش منظم و خواب بر سلامت عمومی مشخص است.»
به گفته مریک، این رژیم باید حاوی مقدار زیادی فیبر باشد، که “تاثیرات بسیار مثبتی برای سلامتی افراد دارد”.
آیا افسردگی قابل درمان است؟
حتی شدیدترین انواع افسردگی نیز قابل درمان است. انستیتو سلامت مغز دانا با بهره‌گیری از پیشرفته ترین و موثرترین امکانات برای کمک به شما در مسیر درمان افسردگی خدمت رسانی میکند. برای کسب اطلاعات بیشتر سایت ما را ببینید یا با کارشناسان تماس بگیرید.
منابع
- Pennisi E. Gut microbe linked to depression in large health study. Science. Published online February 4, 2022. doi:10.1126/science.ada0998
- Qin Y, Havulinna AS, Liu Y, et al. Combined effects of host genetics and diet on human gut microbiota and incident disease in a single population cohort. Nat Genet. 2022;54(2):134-142. doi:10.1038/s41588-021-00991-z
- Chen Y, Xu J, Chen Y. Regulation of neurotransmitters by the gut microbiota and effects on cognition in neurological disorders. Nutrients. 2021;13(6):2099. doi:10.3390/nu13062099
- Bembnowska M, Jośko-Ochojska J. What causes depression in adults?. Pol J Public Health. 2015;125(2):116–120. doi:10.1515/pjph-2015-0037
زهرا اسماعیلی هستم. پژوهشگر دکترای تخصصی علوم اعصاب و نویسنده وبسایت انستیتو سلامت مغز دانا.
ما در اینجا با انتشار مطالب علمی تلاش میکنیم سهم کوچکی در افزایش آگاهی یکدیگر در شناخت مغز داشته باشیم.
ممنونم که با ما همراه هستید..