تغییرات شیمی مغز در ترس و اضطراب ناشی از حمله پنیک!؟

حملات پنیک

حمله پنیک دوره کوتاهی از اضطراب شدید است که باعث ایجاد احساسات فیزیکی ترس می شود. اینها می تواند شامل تندی ضربان قلب، تنگی نفس، سرگیجه، لرزش و تنش عضلانی باشد. حملات پنیک به طور مکرر و غیرمنتظره رخ می دهد و اغلب به هیچ تهدید خارجی مربوط نمی شود. حمله پنیک می تواند از چند دقیقه تا نیم ساعت طول بکشد. با این حال، اثرات فیزیکی و احساسی حمله ممکن است تا چند ساعت ادامه داشته باشد. حملات پانیک رایج هستند. بیش از 35 درصد از جمعیت در دوره ای از زندگی خود دچار حمله پانیک می شوند. حمله پانیک را می توان حمله اضطراب نیز نامید. بدون درمان، حملات پانیک مکرر و طولانی مدت می تواند به شدت ناتوان کننده باشد. ممکن است فرد از ترس تجربه حمله از طیف وسیعی از موقعیت ها (مانند ترک خانه یا تنها ماندن) اجتناب کند.

مقدمه

مطالعات نشان می دهد که عدم تعادل اسید و باز در مغز می تواند باعث اضطراب و حملات پنیک (اضطراب و ترس ناگهانی) شود. در این مقاله به اطلاعات مهم یک پژوهش که در 7 ژوئن 2021 به چاپ رسیده است می پردازیم.

یافته های کلیدی این پژوهش:

• حملات اضطراب و ترس ناگهانی رایج است. تقریباً از هر پنج نفر یک نفر در مقطعی از زندگی دچار این حمله می شود.
• مطالعات اخیر نشان می دهد که حملات اضطراب ممکن است به مقدار زیادی با اسیدی شدن مغز مرتبط باشد. سطح اسید-باز در افراد مبتلا به حمله پنیک ممکن است نامتعادل باشد.
• افرادی که از اختلال پنیک رنج می برند، حسگرهای موجود در ساقه مغزاشان، بیش از حد حساس می شود.
• در درمان های آینده برای اختلال پنیک، باید سطح اسید-باز در مغز و یا حساسیت به اسید را هدف قرار داد.

ترس شدید و ناگهانی

هر کسی که ترس شدید و اضطراب را تجربه کرده باشد می داند که چقدر ترسناک است. حملات پنیک به طور قابل تاملی رایج است. میزان شیوع این حملات در طول زندگی 22/7 درصد است. از هر پنج نفر، حدودا بیش از یک نفر این حملات را در طول زندگی تجربه می کند.

حمله پنیک یک اپیزود ناگهانی ترس شدید است. در این بیماران حتی اگر هیچ خطر واقعی وجود نداشته باشد، احساسات شدید جسمی تحریک می شود. در طول حمله، فرد ضعیف می شود. ممکن است فرد علاوه بر سایر احساسات جسمی که در عرض چند دقیقه پس از شروع به اوج خود می رسد، به مشکلات دیگری نیز دچار شود.

فرد در یک حمله پنیک ممکن است همه یا برخی از علائم زیر را تجربه کند:

• تپش قلب
• تعریق
• لرزیدن
• تنگی نفس
• احساس خفگی
• درد یا ناراحتی در قفسه سینه
• حالت تهوع یا درد در معده
• احساس سرگیجه، سبکی سر یا ضعف
• احساس جدا شدن از خود یا احساس غیر واقعی بودن
• ترس از دست دادن یا دیوانه شدن
• ترس از مردن
• پارستزی (احساس بی حسی یا سوزن سوزن شدن)
• لرز یا گرگرفتگی

بسیاری از علائم فوق مانند ایست قلبی، آسم حاد یا سایر موارد اضطراری پزشکی است. حتی گاهی هیچ خطری وجود ندارد اما فرد دچار این احساس می شود. در اکثر مواقع، بدون تشخیص دقیق پزشکی، بیمار فقط متحمل هزینه های شدید می گردد.

هنگامی که حمله پنیک با یک دوره حداقل یک ماهه اضطراب در رفتار فرد همراه باشد، این مورد به یک اختلال تبدیل می شود. برخی از بیماران مبتلا به اختلال پنیک، از بیشتر موقعیت ها اجتناب می کنند، یا حتی در خانه های خود محبوس می شوند.

چه عواملی باعث حملات پنیک می شوند؟

بسیاری از دانشمندان تلاش کرده اند تا علل این حملات را توضیح دهند. با این حال، برخی از مطالعات اخیر مغز، نشان دهنده سرنخ های مناسبی است. اخیرا پژوهشگران دریافته اند که ممکن است این مشکل بدلیل اسید بیش از حد در مغز باشد.

به خاطر داشته باشید که افزایش اسیدیته باعث کاهش سطح pH می شود. سطح pH مغز ما به شدت کنترل شده است. ما حسگرهای اسید و باز در مغز داریم. افزایش یا کاهش زیاد اسیدیته مغز می تواند باعث اختلال عملکرد مدارهای عصبی شود.

تغییر در اسیدیته سیناپس ها، توسط پروتئین های تخصصی که “کانال های یونی حساس به اسید” یا ASIC نامیده می شوند، تشخیص داده می شود. وقتی این پروتئین ها، افزایش اسید را حس می کنند، سلول های عصبی را تحریک می کنند. افزایش اسیدیته و اختلال در هموستاز اسید-باز در مغز می تواند منجر به ترس و وحشت ناگهانی در فرد شود.

در حقیقت، در موشهای اصلاح شده ژنتیکی که فاقد پروتئینهای ASIC حساس به اسید هستند، میزان ترس غریزی و  یا آموخته شده کاهش قابل توجهی داشت. تعجب آور نیست که این پروتئین در ترس نقش داشته باشد، زیرا آنها در ساختارهای مهم مغزی مانند آمیگدال دیده می شوند. به عبارت دیگر، آمیگدال دارای یک حسگر شیمایی برای سطح اسیدیته است که با احساس افزایش اسید، آن را به صورت احساس ترس گزارش می دهد.

یکی از علل افزایش اسید در مغز، قرار گرفتن در معرض هوا  با غلظت دی اکسید کربن (CO2) بالاتر از حد طبیعی است.

همچنین، CO2 محصول نهایی متابولیسم کربوهیدرات است و به طور مداوم توسط سیستم بیکربنات تولید می شود تا هموستاز فیزیولوژیک اسید و باز را حفظ کند. CO2 با آب واکنش می دهد و اسید کربنیک ایجاد می کند. اسیدکربنیک به نوبه خود به یون های هیدروژن و بی کربنات تجزیه می شود. این واکنش ها درنهایت هموستاز اسید-باز را بازیابی می کنند.

بدون سیستم بافری بی کربنات مناسب، افزایش یون هیدروژن باعث کاهش pH یا افزایش اسیدیته در مغز می شود. این اسیدی شدن، در صورت بالارفتن شدید CO2 به سرعت افزایش یابد. مورد دیگر لاکتات است که باعث افزایش اسیدیته در مغز می شود.

در مجموع، همه این عوامل ممکن است در حمله پنیک نقش داشته باشند، زیرا باعث افزایش اسیدیته در مغز می شوند. در حقیقت، یکی از راه های ایجاد حمله پنیک در مدل های آزمایشگاهی، تجویز لاکتات یا هوای با غلظت بالای CO2 است.

چرا حمله پنیک و افزایش حساسیت به اسید با هم ارتباط دارند؟

تحقیقات نشان داده است، افرادی که از حملات پنیک رنج می برند ممکن است به طور ژنتیکی مستعد حساسیت نسبت به اسید در مغز باشند. این مساله می تواند توضیح دهد که چرا برخی از افراد بیش از دیگران مستعد ابتلا به حملات پنیک هستند.

علاوه بر این، بیماران مبتلا به اختلال حملات پنیک، در مغزشان بیش از حد اسید لاکتیک تولید می شود. اسید لاکتیک یا لاکتات یکی از محصولات متابولیسم گلوکز است. بنابراین، لاکتات در طول فعالیت مغز به طور مداوم تولید و مصرف می گردد. با این حال، اگر لاکتات در مغز تجمع پیدا کند، مغز اسیدی تر می شود و مستعد حمله پنیک می شود. این احتمال در بیماران مضطرب بیشتر است.

لاکتات

هنگام فعالیت مغز تولید می شود. اما مغز فعال در بیماران دچار اضطراب، لاکتات بیشتری نسبت به مغز افراد عادی تولید می کند. به عنوان مثال، یک مطالعه نشان داد که تحریک بینایی، منجر به افزایش لاکتات در قشر بینایی بیماران پنیک به مقدار بیشتری در مقایسه با گروه کنترل می شود. مشخص نیست که آیا مشکل در تولید لاکتات است یا در پاکسازی آن که منجر به این حملات می شود.

مناطق دیگری نیز در مغز مانند ساقه مغز، دارای حسگرهای دقیق PH هستند. این حسگرها در ساقه مغز، نقش مهمی در حفظ و تحریک حملات خود به خودی ترس و اضطراب دارند. انجام ارزیابی ها با کمک MRI ساختاری و عملکردی نشان داده است که بخش هایی از ساقه مغز بیمارانی که حملات پنیک را تجربه می کنند، آسیب دیده است.

ساقه مغز مرکز اصلی تنفس است. این بخش در تشخیص خفگی نقش اساسی دارد و در آستانه خاصی، باعث تحریک تهویه بالا می شود. هرکسی برای اطمینان از زنده ماندن، دارای هشدار خفگی در مغز است. اما کسانی که از اختلال پنیک رنج می برند این هشدار خفگی در ساقه مغزشان بسیار حساس است. این زنگ هشدار به طور غیرواقعی و اغلب در بیماران مبتلا به این اختلال فعال می شود.

آیا این یافته ها در درمان ترس و اضطراب مهم است؟

درمان های فعلی برای اختلال پنیک شامل داروهایی مانند SSRI ها، مواجهه درمانی، درمان شناختی- رفتاری و انواع گفتاردرمانی ها است. رویکردهای درمانی جدید برای اختلال پنیک ممکن است بخواهند این تحقیقات را هم در نظر بگیرند. به عنوان مثال، انجام تنفس خاص می تواند pH را در مغز متعادل کند و بنابراین دفعات حملات پنیک را کاهش می دهد. علاوه بر این، منع مصرف غذا، فعالیت ها و عواملی که باعث افزایش اسیدیته در مغز می شوند، می تواند احتمال این حملات را کاهش دهد. بنابراین، تلاش های آینده برای درمان اختلال پنیک باید از روش هایی برای رفع عدم تعادل اسید و باز در مغز افراد مضطرب استفاده کند.

اگر شما یا افرادی از عزیزانتان از حملات پنیک و یا اضطراب شدید رنج می برید، ما در مرکز سلامت مغز دانا در کنارتان هستیم. با ما در تماس باشید.

منبع: Acids in the Brain: A Cause for Anxiety? 7 June, 2021

Dr.Kh.Rahimi Jaberi

درباره نویسنده

خجسته رحیمی جابری، پژوهشگر دکترای تخصصی علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز و نویسنده وب سایت انستیتو سلامت مغز دانا. زمینه کاری تخصصی ایشان مشکلات حافظه و آلزایمر است وی بیش از 20 مقاله معتبر بین المللی در این زمینه به چاپ رسانده است. می توانید پژوهش های او را در اینجا (کلیک کنید) دنبال کنید.