بر اساس برخی برآوردها، تقریباً 4 میلیارد نفر در سراسر جهان از شبکه های اجتماعی مانند فیس بوک، توییتر و اینستاگرام استفاده می کنند. این حجم از استفاده کارشناسان بهداشت روان را بر آن داشته تا بررسی کنند که آیا محبوبیت زیاد رسانه های اجتماعی در افسردگی نقش دارد یا خیر.
تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که زمان استفاده خود را در رسانه‌های اجتماعی محدود می‌کنند، نسبت به کسانی که این کار را نمی‌کنند، شادتر هستند. مطالعات همچنین نشان می‌دهد که رسانه‌های اجتماعی ممکن است مجموعه‌ای از احساسات منفی را در کاربران ایجاد کند که به علائم افسردگی آنها کمک می‌کند یا آنها را بدتر می‌کند.
تعریف افسردگی
افسردگی بالینی یا اختلال افسردگی اساسی یک اختلال خلقی است که با احساس مداوم غم و اندوه و از دست دادن علاقه به فعالیت هایی که یک فرد زمانی از آنها لذت می برد مشخص می شود. افسردگی می‌تواند خفیف یا شدید باشد و تمرکز، خواب یا تغذیه خوب، تصمیم‌گیری یا تکمیل برنامه‌های معمول را برای کسانی که این بیماری را دارند دشوار کند.
افراد مبتلا به افسردگی ممکن است به مرگ یا خودکشی فکر کنند، احساس بی ارزشی کنند، دچار اضطراب شوند یا علائم فیزیکی مانند خستگی یا سردرد داشته باشند. روان درمانی و دارو درمانی از جمله روش های درمان افسردگی هستند. محدود کردن وقت گذراندن در رسانه های اجتماعی و اولویت دادن به ارتباطات دنیای واقعی می تواند برای سلامت روان مفید باشد.
حقایقی در مورد رسانه های اجتماعی و افسردگی
رسانه‌های اجتماعی هرگز به این اندازه محبوب نبوده‌اند، زیرا بیش از نیمی از جمعیت جهان در این سایت‌ها فعال هستند که اخبار بی‌وقفه منتشر می‌کنند، که بیشتر آنها منفی است.
یک مطالعه لنست که در سال 2018 منتشر شد نشان داد افرادی که شب‌ها دیروقت فیس‌بوک را چک می‌کنند بیشتر احساس افسردگی و ناراحتی می‌کنند.
مطالعه دیگری در سال 2018 نشان داد که هر چه افراد زمان کمتری را در رسانه های اجتماعی صرف کنند، علائم افسردگی و تنهایی کمتری را احساس می کنند.
یک مطالعه در سال 2015 نشان داد که کاربران فیس بوک که در هنگام حضور در شبکه های اجتماعی احساس حسادت می کنند، بیشتر در معرض علائم افسردگی هستند.
علیت یا همبستگی؟
برخی از مطالعات در مورد رسانه های اجتماعی و سلامت روان نشان می دهد که بین سایت های شبکه اجتماعی و افسردگی همبستگی وجود دارد. تحقیقات دیگر یک گام فراتر رفته و دریافتند که رسانه های اجتماعی ممکن است به خودی خود باعث افسردگی شوند. یک مطالعه برجسته دیگر که در مجله روانشناسی اجتماعی و بالینی در سال 2018 منتشر شد بیان کرد: “محدود کردن رسانه های اجتماعی باعث کاهش تنهایی و افسردگی می شود” .
این مطالعه نشان داد که هر چه افراد کمتر از رسانه های اجتماعی استفاده کنند، کمتر احساس افسردگی و تنهایی می کنند.
این نشان دهنده رابطه بین استفاده کمتر از رسانه های اجتماعی و رفاه عاطفی است. به گفته محققان، این مطالعه برای اولین بار بود که با استفاده از تحقیقات علمی یک ارتباط علی بین این متغیرها را ایجاد کرد.
جوردین یانگ، یکی از نویسندگان این مطالعه در بیانیه ای گفت: «قبل از این، تنها چیزی که می توانستیم بگوییم این بود که بین استفاده از رسانه های اجتماعی و مشکلات سلامت روان ارتباط وجود دارد.
انجام مطالعات کنترل شده:
برای ایجاد ارتباط بین رسانه های اجتماعی و افسردگی، محققان 143 دانشجوی دانشگاه پنسیلوانیا را به دو گروه تقسیم کردند: یکی می توانست بدون محدودیت از رسانه های اجتماعی استفاده کند، در حالی که گروه دوم در مدت 30 دقیقه از فیس بوک و اینستاگرام و اسنپ چت میتوانستند استفاده کنند.
هر شرکت‌کننده در مطالعه از آیفون برای دسترسی به رسانه‌های اجتماعی استفاده میکرد و محققان داده‌های تلفن آنها را برای اطمینان از مطابقت آن زیر نظر گرفتند. گروهی که دسترسی محدود به رسانه های اجتماعی داشتند، شدت افسردگی و تنهایی کمتری را نسبت به ابتدای مطالعه گزارش کردند.
هر دو گروه کاهش اضطراب و ترس دوری از گوشی را گزارش کردند، ظاهراً به این دلیل که پیوستن به این مطالعه حتی گروهی را که دسترسی نامحدود به رسانه‌های اجتماعی داشتند، بیشتر متوجه کرد که چقدر برای آن وقت صرف می‌کنند.
رسانه های اجتماعی کمتر، ترس از بقیه عقب افتادن کمتر
مشخص نیست که چرا شرکت‌کنندگانی که فقط 30 دقیقه در روز را در رسانه‌های اجتماعی سپری می‌کنند افسردگی کمتری را تجربه می‌کنند، اما محققان پیشنهاد می‌کنند که این افراد جوان از تماشای محتوایی (مانند تعطیلات ساحلی دوستان، نامه پذیرش اپلای در تحصیلات تکمیلی یا خانواده شاد) که باعث شود آنها نسبت به خودشان احساس بدی داشته باشند در امان هستند.
دیدن عکس و پست‌های افرادی با زندگی به ظاهر «بی‌نقص» می‌تواند باعث شود که کاربران رسانه‌های اجتماعی احساس کنند که به خوبی زندگی نمی‌کنند. یک مطالعه در دانشگاه میسوری در سال 2015 نشان داد که کاربران معمولی فیس بوک در صورت احساس حسادت در شبکه های اجتماعی، احتمال بیشتری برای ابتلا به افسردگی دارند.
مقایسه کردن و احساس عقب افتادن
رسانه‌های اجتماعی همچنین می‌توانند مواردی از ترس از بقیه عقب افتادن را به کاربران ارائه دهند. به عنوان مثال، اگر به مهمانی دوست خود دعوت شده باشند اما به دلایلی نتوانند بروند و عکسهایشان را ببینند. یا اگر آن دوست اصلاً آنها را دعوت نکرده باشد، ممکن است کاربران از دیدن اینکه دیگران در حلقه اجتماعی آنها اینطور رفتار کرده‌اند احساس ناراحتی کنند. و احساس طردشدگی کنند. این می تواند آنها را به زیر سوال بردن روابط دوستانه یا ارزش شخصی خود سوق دهد.
کاربران رسانه‌های اجتماعی که از پروفایل اکس خود بازدید می‌کنند و عکس‌هایی از پارتنر قبلی خود را می‌بینند که در حال پیشرفت و شروع رابطه جدید است، می‌توانند ترس از بقیه عقب افتادن را تجربه کنند. آنها ممکن است تعجب کنند که چرا پارتنر سابقشان هرگز آنها را به چنین رستوران های مجللی نبرده یا از این هدیه ها برایشان نخریده است.
محدود کردن وقت گذراندن در رسانه های اجتماعی می تواند به معنای زمان کمتری برای مقایسه خود با دیگران باشد. و بروز علائمی که به افسردگی کمک می کند را کاهش دهد.
چرا جوانان در معرض خطر هستند
قبل از رسانه های اجتماعی و اینترنت، کودکان در بیشتر موارد فقط نگران قلدری در مدرسه بودند. اما رسانه های اجتماعی به زورگویان راه جدیدی برای عذاب قربانیانشان داده است.
قلدرها تنها با یک کلیک می توانند ویدئویی از مورد تمسخر، ضرب و شتم یا تحقیر شدن هدف خود را پخش کنند. مردم می‌توانند صفحه رسانه‌های اجتماعی همتایان خود را جمع کنند، نظرات منفی بگذارند یا اطلاعات نادرست را منتشر کنند. در برخی موارد، قربانیان قلدری دست به خودکشی زده اند
در حالی که بسیاری از مدارس سیاست ها و قوانین ضد قلدری در مورد رفتار دانش آموزان دارند، نظارت بر رفتارهای توهین آمیز در رسانه های اجتماعی برای مربیان و والدین دشوار است.
بدتر از همه این است که قربانیان قلدری اغلب می ترسند که اگر با والدین، معلم یا مدیر در مورد بدرفتاری دیگران صحبت کنند، قلدری افزایش یابد. این می تواند باعث شود که کودک حتی بیشتر احساس انزوا کند و بدون حمایت عاطفی که برای مدیریت یک موقعیت سمی نیاز دارد، رها شود.
اخبار بد و «قضاوت»
در حال حاضر از هر پنج آمریکایی یک نفر اخبار خود را از رسانه های اجتماعی دریافت می کند. بیشتر از نسبت کسانی که اخبار را از رسانه های چاپی سنتی دریافت می کنند.
سرفصل های مرتبط با بلایای طبیعی، حملات تروریستی، درگیری های سیاسی، و مرگ افراد مشهور اغلب در صدر فهرست گرایش های رسانه های اجتماعی قرار دارند.
قبل از ظهور رسانه های اجتماعی و به طور کلی اینترنت، قرار گرفتن فرد در معرض اخبار بد محدود بود. مردم اخبار را از روزنامه ها یا برنامه هایی دریافت می کردند که در ساعات خاصی از روز پخش می شد.
عادت به انتشار اخبار بد در رسانه‌های اجتماعی یا سایر اپلیکیشن های آنلاین می‌تواند بر سلامت روان فرد تأثیر منفی بگذارد و منجر به ایجاد یا تشدید علائم اضطراب یا افسردگی شود.
رسانه های اجتماعی قبل از خواب
مطالعه روانپزشکی Lancet در سال 2018 روی 91005 نفر نشان داد که افرادی که قبل از خواب به فیس بوک وارد شده بودند، 6 درصد بیشتر احتمال دارد به اختلال افسردگی اساسی مبتلا شوند و سطح شادی خود را 9 درصد کمتر از افرادی که بهداشت خواب بهتری داشتند، ارزیابی کردند.
هر چه بیشتر اخبار منفی را دنبال میکنیم، بیشتر در آنها غرق می شویم، بیشتر مضطرب می شویم. طولی نمیکشد که به نظر می‌رسد دنیا مکانی کاملاً تاریک است و باعث می‌شود که به طور فزاینده‌ای احساس ناامیدی کنند.
استفاده ایمن از رسانه های اجتماعی
استفاده از رسانه های اجتماعی با خطراتی برای سلامت روان همراه است، اما این بدان معنا نیست که باید به طور کامل از آن اجتناب کرد. کارشناسان توصیه می کنند از این شبکه ها در حد اعتدال استفاده کنید.
زمانی که در رسانه‌های اجتماعی هستید، یک تایمر تنظیم کنید یا برنامه‌ای را روی تلفن یا رایانه‌تان نصب کنید که مدت زمانی را که در یک سایت یا شبکه اجتماعی سپری کرده‌اید را ردیابی می‌کند.
بدون این تایمرها یا برنامه ها، بدون اینکه متوجه شوید ساعت ها در رسانه های اجتماعی سپری می کنید. برای محدود کردن وقت گذراندن در رسانه‌های اجتماعی، می‌توانید فعالیت‌های دنیای واقعی را نیز برنامه‌ریزی کنید که به شما کمک می‌کند روی محیط و شرایط نزدیک خود تمرکز کنید. کتاب بخوانید، فیلم تماشا کنید، قدم بزنید، بازی کنید، نان بپزید یا با یک دوست مکالمه تلفنی داشته باشید. زمانی را برای لذت بردن از زندگی آفلاین اختصاص دهید.
اگر متوجه علائم افسردگی در خودتان شده‌اید، مطلب زیر را از دست ندهید:
منابع:
- Kemp S. More than half of the people on Earth now use social media.
- Lyall LM, Wyse CA, Graham N, et al. Association of disrupted circadian rhythmicity with mood disorders, subjective wellbeing, and cognitive function: A cross-sectional study of 91 105 participants from the UK Biobank. Lancet Psychiatry. 2018;5(6):507-514. doi:10.1016/S2215-0366(18)30139-1
- Hunt MG, Marx R, Lipson C, Young J. No more FOMO: Limiting social media decreases loneliness and depression. J Soc Clin Psychol. 2018;37(10):751-768. doi:10.1521/jscp.2018.37.10.751
- Tandoc EC, Ferrucci P, Duffy M. Facebook use, envy, and depression among college students: Is facebooking depressing? Comput Hum Behav. 2015;43:139-146. doi:10.1016/j.chb.2014.10.053
- https://www.verywellmind.com/social-media-and-depression-5085354#citation-5
- Limbana T, Khan F, Eskander N, Emamy M, Jahan N. The association of bullying and suicidality: Does it affect the pediatric population? Cureus. 2020;12(8). doi:10.7759/cureus.9691
- Shearer E. Social media outpaces print newspapers in the U.S. as a news source. Pew Research Center.
- Garcia-Navarro L. National Public Radio. Your ‘doomscrolling’ breeds anxiety. Here’s how to stop the cycle.
درباره نویسنده
موژان پارسا پژوهشگر ارشد توان‌بخشی شناختی دانشگاه شهید بهشتی و همکار قطب عصب روانشناسی شناختی کشور است. جریان اصلی تحقیقات وی اختلالات عصب تحولی و به طور خاص متمرکز بر اوتیسم می باشد.