اختلالات خواب در اثر عوامل مختلفی ایجاد و سبب افت کارایی خواب و بیداری در فرد می شود .
علائم اختلال خواب
بسته به شدت و نوع اختلال خواب نشانه های این اختلال می تواند در هر فرد متفاوت باشد، به طور کلی تبعات اختلال خواب می تواند شامل موارد زیر باشد :
عدم تمرکز و حواس پرتی
ناتوانی در به خواب رفتن
اضطراب و بدخلقی
افسردگی
نیاز به چرت زدن در طول روز بدون علت خاصی یا اخساس خستگی زیاد
انواع مختلف اختلالات خواب
خواب پریشی
در افرادی که مبتلا به این نوع از اختلال خواب می باشند حرکات و رفتارهای غیر عادی مانند: راه رفتن در خواب، حرف زدن در خواب، شب ادراری، ناله کردن در خواب، کابوس های شبانه و دندان قروچه در زمان خواب مشاهده می شود.
حمله خواب
در این نوع از اختلال خواب فرد بطور ناگهانی بدون مقدمه به خواب می رود، و بلافاصله بعد از بیدار شدن از خواب قادر به حرکت کردن نمی باشد . علت بروز این اختلال می تواند خود به خود باشد . اما بیماری های مغز و اعصاب و اختلالات عصب روانشناختی می توانند عامل زمینه ای بروز این اختلال باشند .
بی خوابی
بی خوابی یکی از انوع اختلال های خواب می باشد که در این نوع اختلال فرد با وجود اینکه بسیار خسته می باشد توانایی خوابیدن ندارد علت بروز این اختلال می تواند اضطراب، استرس و اختلالات هورمونی باشد . اختلال بی خوابی می تواند نشانه ای از یک بیماری دیگر باشد. این اختلال می تواند باعث بروز مشکلات دیگری مانند بدخلقی، عدم تمرکز، ضعف عملکردی و کاهش فعالیت های بدنی، افسردگی و افزایش وزن شود . بی خوابی به سه دسته بی خوابی مزمن، بی خوابی موقتی و بی خوابی حدواسط تقسیم بندی می شود که در نوع مزمن آن به بطور مداوم و حداقل به مدت یک ماه فرد دچار بی خوابی می شود .
وقفه تنفسی انسدادی در خواب
افرادی که مبتلا به این نوع اختلال می باشند در هنگام خواب به راحتی نمی توانند نفس بکشند و با توقف تنفسی مواجه می شوند . بروز وقفه تنفسی در خواب می تواند علت بسیار جدی داشته باشد، افرادی که مبتلا به این نوع از اختلال هستند نباید نسبت به درمان آن بی توجه باشند .
سندروم پای بی قرار ( حرکات متناوب اندام حین خواب)
افرادی که مبتلا به سندروم پای بی قرار هستند بطور مداوم پاهای خود را در زمان استراحت تکان می دهند که این حالت می تواند در برخی از موارد همراه با به خواب رفتن پاها و گزگز پاها باشد . اختلال موسوم به حرکات متناوب اندام حین خواب می تواند با سندروم پای بی قرارهمراه باشد.
تشخیص اختلال خواب
برای تشخیص این اختلال ابتدا پزشک بررسی ها و معاینات اولیه فیزیکی را بروی بیمار انجام می دهد، تشخیص بروز این اختلال دارای اهمیت فراوانی می باشد زیرا اگر علت این اختلال به خوبی تشخیص داده نشود نمی توان روش های درمانی موثری را انتخاب نمود . پزشک برای تشخیص سوالاتی را از شما می پرسد و اطلاعات لازم در مورد علائم و سوابق پزشکی شما را کسب می‌کند، توجه نمایید که اطلاعات دقیقی را در اختیار پزشکتان قرار دهید . در مواردی برای تشخیص دقیق لازم است تست خواب یا پلی سومنوگرافی برای بیمار انجام شود. در این تست نوار مغز، حرکات چشم، تنفس، میزان خرخر، حرکات اندام، وضعیت قرارکیری بدن، میزان اکسیژن خون ، نوار قلب، نوسانات فشار خون و کارکرد سیستم اعصاب خودکار بدن حین خواب سنجش و اندازه گیری می شود .
برای تعیین برنامه درمانی مناسب و انتخاب بهترین روش درمانی نتایج این آزمایش و ارزیابی های تخصصی توسط پزشک متخصص اختلالات خواب می تواند حائز اهمیت باشد .
درمان طیف اختلالات خواب
روش های درمانی این اختلال می تواند در هر فردی با توجه به علت بروز این اختلال و عامل زمینه ای آن متفاوت باشد، اختلال خواب در بیمارانی که مبتلا به بیماری های صرع و سکته که از انوع بیماری های مغز و اعصاب هستند می تواند بسیار شایع باشد، در این گونه از بیماران باید هر گونه اختلال غیر طبیعی مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته شود تا بتوان روش های درمانی موثری را برای رفع این اختلال در نظر گرفت . درمان اختلال خواب با توجه به علت آن ترکیبی از درمان های پزشکی، روانشناختی، نوروتکنولوژیک و تغییردر سبک زندگی می باشد . افرادی که مبتلا به این اختلال می باشد باید به توصیه های پزشکشان گوش فرا دهند و دارو های تجویزی را به طور مرتب مصرف نمایند تا با بهبود کیفیت خوابشان بتوانند، اختلال خواب خود را بطرف نمایند و خوابی راحت و در پی آن بیداری کارآمد تر داشته باشند .
درمان های پزشکی برای درمان اختلال خواب
در صورتی که اختلال خواب شما بسیار آزار دهنده بود حتما به پزشک متخصص در این زمینه مراجعه نمایید تا با استفاده از روش های درمانی این مشکل شما برطرف شود و کیفیت خواب شما بهبود یابد. همان طور که بیان شده بود اختلال خواب علت های مختلفی می تواند داشته باشد پزشک با توجه به علت این اختلال روش های درمانی را در نظر می گیرد که می تواند شامل تجویز دارو، رفتار درمانی، شناخت درمانی ، مداخلات طبی، استفاده از محافظ ها و یا دستگاه های داخل دهانی باشد. در صورتی که بیمار بدلیل وقفه تنفسی دچار اختلال در خواب شده باشد درمان با استفاده از وسایل کمک تنفسی موسوم به سی پپ یا جراحی بافت خلفی حلق صورت می گیرد.
تغییر در سبک زندگی و بهداشت خواب
تغییر در سبک زندگی و بهداشت خواب در کنار سایر روش های درمانی می تواند در بهبود کیفیت خواب کمک شایانی کند. بهداشت خواب شامل مجموعه ای از راه کار هاست که توسط درمانگر به بیمار آموزش داده شده و پایش می شود.
برای آگاهی از روش های نوین ما در سلامت خواب کلیک کنید
نویسنده:
دکتر محمد نامی، دکترای تخصصی علوم اعصاب شناختی، فلوشیپ اختلالات خواب و مدیرگروه علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز.
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.