به طور خلاصه، مطالعه ای اخیرا نتیجه گیری می کند که اگر در حال یادگیری یک دانش جدید بوی خاصی را استشمام کنیم و درکنار منبعی با همان بو بخوابیم، یادآوری آن اطلاعات بعداً آسانتر خواهد بود.
مطالعات قبلی این نوع تأثیرات را مشخص کرده است، اما مقاله اخیر یکی از معدود مواردی است که می تواند آن را در یک وضعیت واقعی توصیف کند. محققان یافته های خود را در ژورنال Science Reports منتشر کردند.
همانطور که نویسنده اصلی توضیح می دهد: “ما نشان دادیم که اثر حمایتی عطرها در زندگی روزمره بسیار قابل اعتماد است و می تواند به روش هدفمند مورد استفاده قرار گیرد.”
هر ثانیه از روز و هنگام بیداری ما، سیلی از اطلاعات هر یک از حواس – بینایی، شنوایی، لمس، طعم و بو – به صورت همزمان به سوی ما روانه می شود. از این اطلاعات بیشمار، مغز اطلاعات برجسته را بیرون می آورد و تصویری منسجم از آنچه در اطراف ما اتفاق می افتد، ایجاد می کند.
بخشی از این اطلاعات حسی به حافظه کوتاه مدت ما منتقل می شود، و بخش کوچکی از آن به سمت ذخیره شدن در حافظه طولانی مدت ما حرکت می کند و به ما امکان می دهد تا جزئیات را بعداً به یاد بیاوریم.
یادگیری هر چیز جدیدی به انتقال جزئیات از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند مدت متکی است، که از طریق فرآیندی به نام consolidation اتفاق می افتد. مطالعات اولیه نشان داده اند که consolidation یا تثبیت در طول خواب برای ایجاد خاطرات بسیار مهم است.
دانشمندان مشتاق هستند که چگونگی تأثیرگذاری و تقویت را درک کنند. برای این منظور، برخی از آنها به بو توجه کرده اند.
بو و حافظه
از نظر تکاملی، بویایی یکی از قدیمی ترین حواس است. این ارتباط، به بخش هایی از مغز نزدیک است که با احساسات و حافظه سر و کار دارند، به همین دلیل عطرهای خاصی می توانند با سهولت عالی و واضح، ما را به زمان مشخصی برگردانند.
با گذشت سالها، دانشمندان از خود سؤال کرده اند که آیا ارتباط بین بویایی و حافظه در تلاش برای تقویت تواناییهای یادگیری، مفید است.
به عنوان مثال، در یک مطالعه 2017، شرکت کنندگان در یک آزمایش در حالی که یک تسک یادگیری را انجام می دادند، بوی خاصی را به برخی از شرکت کنندگان ارائه دادند. سپس، آنها بوی یکسانی را به همه شرکت کنندگان ارائه کردند. افرادی که بو را در طول موج آرام استشمام می کنند در مقایسه با افرادی که بو را حین حرکت سریع چشم (بواسطه خواب) استشمام می کنند، در تست های حافظه بهتر عمل کردند. آنها همچنین نتایج بهتری از آنچه دانشمندان در ابتدا بو ارائه نکرده بودند، به دست آوردند.
ایده استفاده از رایحه برای کمک به حافظه بسیار ساده است. با این حال، مطالعات قبلی حاکی از آن است که محققان باید بو را در هنگام خواب با موج آهسته استشمام کنند تا کار کند. برای انجام این کار، آنها باید با استفاده از تجهیزات و فناوری، فرد را در هنگام خواب ردیابی کنند. بنابراین، این تکنیک برای عموم مردم بی فایده بود.
محققان در مطالعه جدید آزمایش کردند که آیا این نوع تکنیک می تواند در خارج از آزمایشگاه موفق باشد؟
بوی گل سرخ
برای تحقیق، دانشمندان 54 دانش آموز از کلاس های ششم در آلمان را مورد مطالعه قرار دادند. آنها از این شرکت کنندگان خواسته بودند که در حالی که واژگان انگلیسی را در خانه یاد می گیرند، چوب های معطر گل رز را در کنار خود نگه دارند. یک هفته بعد از آنکه دانش آموزان برای اولین بار در کلاس مدرسه با واژگان روبرو شدند، شروع به امتحان دادن کردند.
دانشمندان نیمی از دانش آموزان را به چهار گروه آزمایشی تقسیم کردند:
گروه اول: در معرض هیچ بویی نیست.
گروه دوم: قرار گرفتن در معرض بوی گل سرخ هنگام یادگیری در خانه و در حین آزمون واژگان.
گروه سوم: قرار گرفتن در معرض بوی گل رز هنگام یادگیری در خانه و در طول هر شب، قبل از آزمون اما نه در طول تست.
گروه چهارم: قرار گرفتن در معرض رایحه گل سرخ هنگام یادگیری در خانه، هر شب قبل از آزمون و در طول تست.
دانش آموزان باقی مانده، که هیچ نشانی از بو دریافت نکردند، به عنوان گروه کنترل عمل کردند.
شرکت کنندگان در گروههای 3 و 4 نسبت به گروههای 1 و 2 عملکرد بهتری در تست داشتند. این یافته نشان دهنده اهمیت قرار گرفتن در معرض عطر در هنگام خواب است.
“اگر از استشمام بو در هر دو مرحله یادگیری و خواب استفاده شود، دانش آموزان افزایش قابل توجهی در یادگیری، حدود 30٪ نشان می دهند .”
اگرچه افراد گروه 4 کمی عملکرد بهتری نسبت به افراد گروه 3 داشتند، اما تفاوت از نظر آماری معنی دار نبود. بنابراین به نظر می رسد که قرار گرفتن در معرض عطر در هنگام خواب عامل محوری است.
یکی از مهمترین یافته های این مطالعه این است که رایحه باعث تقویت عملکرد حافظه می شود، حتی اگر کل شب آن رایحه توسط فرد استشمام شود، به این معنی که نیازی به تهیه بوی خاص در هنگام خواب با امواج آرام نیست.
“این مسئله یافته ها را برای استفاده روزمره مناسب می کند.”
البته، یک مطالعه که در آن از 54 شرکت کننده استفاده شده کافی نیست که بتواند قطعی باشد. با این حال، این اثر اکنون به خوبی تحقیق شده است، و شک کمی وجود دارد که همراه کردن بو با تسک های حافظه ممکن است برای بعضی از افراد مفید باشد.
برای اطلاعات بیشتر به موسسه سلامت مغز دانا مراجعه کنید.
منبع:
Medical News Today
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.