خونرسانی مناسب به مغز باعث می شود که از بهبود عملکرد حافظه و سایر توانایی های شناختی بهره مند شویم. این امر به ویژه در مورد افراد مبتلا به بیماری که تحت عنوان “بیماری عروق کوچک پراکنده مغزی” شناخته می شود، صدق می کند.
محققان مرکز آلمانی برای بیماریهای عصبی (DZNE) و دانشگاه پزشکی مگدبورگ در مورد این موضوع گزارش می دهند.
مطالعه آنها نشان می دهد که پرفیوژن مناسب خون به هیپوکامپ می تواند نقش اساسی در مشکلات حافظه مربوط به سن و بیماری داشته باشد.
در داخل مغز انسان یک ساختار کوچک وجود دارد، فقط چند سانتی متر مکعب در اندازه، که به آن “هیپوکامپ” گفته می شود، زیرا شکل آن شبیه به یک اسب دریایی است.
به طور دقیق، هیپوکامپ در دو قسمت وجود دارد: در هر نیمکره مغز و مرکز کنترل حافظه محسوب می شود. آسیب به هیپوکامپ، مانند آنکه در آلزایمر و سایر بیماریهای مغزی رخ می دهد، باعث اختلال در حافظه می شود.
اما خون به ویژه چه نقشی دارد؟
محققان از تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی با وضوح بالا (MRI) برای بررسی خونرسانی به هیپوکامپ 47 زن و مرد در سنین 45 تا 89 سال استفاده کردند. شرکت کنندگان در این مطالعه همچنین تحت آزمایش باتری عصبی روانی قرار گرفتند که به ویژه عملکرد حافظه، درک گفتار و توانایی تمرکز را ارزیابی کردند.
یک خط تأمین جریان خون مضاعف
“جریان خون هیپوکامپ توسط یکی یا دو شریان تأمین می شود. همچنین اتفاق می افتد که تنها یکی از دو هیپوکامپ، توسط دو عروق تأمین می شود. این بین افراد مختلف متفاوت است. همچنین، ممکن است یک استعداد ژنتیکی وجود داشته باشد. با این وجود، ممکن است ساختار فردی به دلیل شرایط زندگی ایجاد شود.
پس از آن شیوه زندگی شخصی می تواند بر تأمین خون هیپوکامپ تأثیر بگذارد. در آزمون های شناختی، آن دسته از شرکت کنندگان در مطالعه که حداقل یک هیپوکامپ توسط یک رگ خونی دیگر، به طور مضاعف تأمین می شد، به طور کلی نمره بهتری داشتند. “این واقعیت که خون رسانی اساساً برای مغز اهمیت دارد، مطمئناً بی اهمیت است و به طور گسترده ای به ثبت رسیده است. بنابراین ما به خصوص در مورد هیپوکامپ و وضعیت بیماری عروق مغزی متمرکز شده ایم.
از بین افراد مورد مطالعه، 27 نفر علائم بیماری مغزی را نشان ندادند. بیست شرکت کننده باقی مانده تغییرات پاتولوژیک در رگ های خونی مغز را نشان می دادند.
در این افراد، بیماری “رگ های کوچک مغزی پراکنده” قبل از بررسی های ما تشخیص داده شده بود.
“این افراد طیف گسترده ای از ناهنجاری های عصبی، از جمله اختلال خفیف شناختی را به نمایش گذاشتند. وی ادامه داد: افراد سالم معمولاً در تست های شناختی در مقایسه با افراد شرکت کننده در مطالعه که دارای بیماری عروق کوچک بودند، نمره بهتری کسب کردند.”
“در بین شرکت کنندگان مبتلا به بیماری، کسانی که حداقل یک هیپوکامپ داشتند که توسط دو شریان تهیه شده است، از نظر شناختی به نمره های بهتری دست یافتند. ممکن است ناشی از تأمین بهتر نه تنها خون بلکه اکسیژن باشد. با این حال، این فقط یک حدس است. “
نقطه شروع درمانها؟
“مطالعه ما ارتباط آشکاری بین خونرسانی به هیپوکامپ و عملکرد شناختی نشان می دهد. این نشان می دهد که جریان خون مغز ممکن است نقش مهمی در کاهش عملکرد حافظه داشته باشد، خواه ناشی از افزایش سن و یا بیماری باشد.”
چنین یافته هایی به درک مکانیسم های بیماری کمک می کند و می تواند برای توسعه گزینه های جدید درمانی نیز مفید باشد. “در حال حاضر ما فقط می توانیم حدس بزنیم، زیرا مطمئن نیستیم، اما این احتمال وجود دارد که شیوه زندگی تأثیر داشته باشد.”
در نظر داشتن رگ های خونی که هیپوکمپ را تامین می کنند، می تواند عاملی باشد که تحت تأثیر قرار می گیرد و از این رو یک رویکرد بالقوه برای درمانها و همچنین برای پیشگیری است.
برای اطلاعات بیشتر به موسسه سلامت مغز دانا مراجعه کنید.
منبع:
Perosa, V., et al. (2020) Hippocampal vascular reserve associated with cognitive performance and hippocampal volume. Brain
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.