اثر نور بر خواب
بدن انسان به طوری برنامه ریزی شده است که با تاریکی شب، برای خواب آماده شود. یک عامل کلیدی در تنظیم خواب و ساعتهای بیولوژیکی بدن، قرار گرفتن در معرض نور و تاریکی است.
با توجه به اختراع لامپ الکتریکی در اواخر قرن نوزدهم، ما در حال حاضر در معرض نور بسیار بیشتر نسبت به همه انسانهای تکامل یافته است. این الگو نسبتا جدید از گرفتن در معرض نور، مطمئنا ساعت بیولوژیک داخلی بدن ما را متوقف می کند و ماژول های خواب و آفتاب ما تاثیر می گذارد.
اثرات نور بر مغز
این تاثیر بر ساعت بیولوژیک از طریق سلول اختصاصی “حساس به نور” در شبکیه چشم ما تاثیر می گذارد. سلول های حساس به نور مخصوص به نام ipRGC در شبکیه چشم قادر به تشخیص انواع نور و ارسال پیام به بخشی از مغز است (هسته ی سوپراکیاسماتیک هیپوتالاموس) که به تنظیم ساعت بدن کمک می کند. ساعت بیولوژیک بدن، هنگامی که افراد احساس خواب آلودگی می شوند و بیدار می شوند، مدیریت می کند.
در پاسخ به تاریکی، بدن هورمون ملاتونین را به عنوان آماده سازی برای خواب می سازد. مقدار ترشح این هورمون در شب به حداکثر و در نزدیکی ظهر به حداقل می رسد. نور در واقع ترشح ملاتونین را سورکوب می کند.
بنابر این، وجود نور بیشتر در شب، سبب ترشح کمتر ملاتونین و در نتیجه خواب کمتر می شود که این کمبود خواب در فرد می تواند سبب ایجاد علائم خلقی و شناختی متفاوت ناشی از آن شود.
این سلولهای ipRGC بیشتر حساسیت به نورهای آب در طول موج و حساسیت کمتری نسبت به طول موجهای قرمز دارند. این در حالی است که اغلب تکنولوژی های مانند کامپیوتر، تلویزیون، تلفن همراه و غیره، منابع منفعل از نور با طول موج کوتاه هستند. به این معنی که بیشترین مقدار از نور آبی نسبت به نور طبیعی دارد و نور آبی بیش از هر موج دیگر بر روی سطح ملاتونین تاثیر می گذارد.
مطالعات چه می گویند
چنانچه در یک مطالعه ی جدید نشان داده شد، همسترهایی (موش های خانگی) که در معرض نور آبی بودند، بدترین حالت را بر خلق و خویی و علائم افسردگی نشان دادند. در مرتبه ی بعد هامسترهایی بودند که در معرض نور سفید بودند. در حالی که نتایج نتایج حضور حیوانات در تاریکی مطلوبترین حالت در این آزمایش بود، با این حال نور قرمز نشان دهنده کمترین علائم اختلال است.
لازم است توجه داشته باشید که حتی کوچکترین اشعه ی نور خورشید یا نور مصنوعی باعث تضعیف این هورمون می شود.
هرچند خوابیدن با چراغ خواب ممکن است بهترین حالت برای خواب شب نباشد، با این حال، در صورت نیاز به نور در اتاق خواب، استفاده از نورهای با طول موج های بلندتر مثل نور قرمز، نسبت به نور سفید توصیه می شود.
تلویزیون و تلفن همراه استفاده نشود یا از حالت هایی از تصاویر استفاده شود که باعث کاهش نور آبی شود. برنامه هایی مانند Twilight (اندروید)، Flux (iOS، Mac) برای این منظور جهت استفاده در تلفن همراه ایجاد شده است.
نویسنده: شهاب زارعی
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.