همه ما در مقاطع مختلف زندگی خود احساس اضطراب می کنیم. مشکلات در محل کار، امتحانات، گرفتن یک تصمیم مهم، یا حتی به سادگی خارج شدن از منطقه امن زندگیمان، همگی می توانند باعث اضطراب، یعنی واکنش طبیعی بدن به استرس شوند. اما زندگی با یک اختلال اضطرابی می تواند تجربه ای کاملا متفاوت باشد. افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی اغلب احساس نگرانی، وحشت، پارانوئید و ترس می کنند، حتی در لحظات کم استرس. این احساسات طاقت فرسا در زندگی آنها تداخل ایجاد می کند. که می تواند تأثیر منفی بر شغل، مدرسه، کار، روابط و سلامت روانی آنها بگذارد. خوشبختانه، تحقیقات نشان می دهد که فرآیندی به نام نقشه برداری مغزی ممکن است بتواند به آرام کردن اضطراب کمک کند و مغزهای مضطرب را به سلامت مطلوب بازگرداند.
نقشه برداری مغز چیست؟
همانطور که از نام آن پیداست، نقشه مغز یک نمایش تصویری از مغز شما است. این تصویر که به عنوان qEEG یا الکتروانسفالوگرام کمّی نیز شناخته می شود، نحوه عملکرد مغز شما را نشان می دهد و به شما امکان می دهد الگوهای مغزی را ببینید که نقاط قوت و ضعف ذهنی را شناسایی می کند. از بسیاری جهات، نقشه برداری مغز مانند ارزیابی تناسب اندام برای مغز شما است که فعالیت الکتریکی مغز شما را “خوانده” و تجزیه و تحلیل می کند.
نقشه برداری مغز چه چیزی را نشان می دهد؟
نقشه های مغز اطلاعات حیاتی را ارائه می دهند که نشان می دهد کدام قسمت های مغز ما بیشتر فعال هستند یا فعالیت کم دارند.
بر اساس فعالیت امواج مغزی نشان داده شده در نواحی خاصی از مغز، نقشه مغزی می تواند موارد زیر را مشخص کند:
- اضطراب
- افسردگی
- تشنج
- صرع
- جراحت سر
- تومورهای مغزی
- مشکلات خواب
- مشکلات حافظه
- پردازش اجرایی ضعیف
- و ….
نقشه برداری مغز همچنین می تواند فعالیت غیر طبیعی را در قسمت های خاصی از مغز نشان دهد.
با انجام این امر، نقشه های مغز می تواند به پیش بینی این موارد کمک کند:
- مشکل در توجه
- رفتار تکانشی
- عدم تنظیم عاطفی
- توانایی حل مسئله ضعیف
خبر خوب این است که نقشه‌برداری مغز می‌تواند به متخصصان سلامت رفتاری کمک کند تا این بخش‌های خاص مغز را تقویت کنند تا کارآمدتر عمل کنند.
نقشه برداری مغز چگونه عمل می کند؟
نرم‌افزار پیشرفته، تکانه‌های الکتریکی مغز را از طریق کلاهکی که روی سر شما قرار می‌گیرد، ضبط کرده و «نقشه‌برداری» می‌کند. پس از تنها 15 دقیقه، نرم افزار الگوهای امواج مغزی شما را به داده هایی تبدیل می کند که سپس به گزارش نقشه مغزی تصویری تبدیل می شود.
پزشکان نقشه مغز را تجزیه و تحلیل می‌کنند و سپس یک برنامه آموزشی و درمانی نوروفیدبک را که برای موارد زیر طراحی شده است تجویز می‌کنند:
- تقویت مناطقی از مغز که فعالیت خیلی کمی دارند
- آرام کردن بخش هایی از مغز که فعالیت بیش از حد دارند
- بهبود عملکرد در نواحی مغزی که عملکرد مطلوبی ندارند
نقشه برداری مغز و اضطراب
نقشه برداری مغز فعالیت 5 نوع مختلف امواج مغزی را اندازه گیری می کند:
امواج دلتا
امواج دلتا، که به عنوان امواج “رویای خواب آلود” مغز شناخته می شوند، برای بازسازی و ترمیم ضروری هستند. این امواج مغزی با فرکانس پایین بیشتر در هنگام خواب، استراحت یا مدیتیشن عمیق رخ می دهد.
امواج تتا
امواج تتا اغلب به عنوان امواج “مراقبه ای خواب آلود” شناخته می شوند، همچنین در هنگام استراحت یا خواب ظاهر می شوند. برخلاف امواج دلتا، امواج تتا معمولا زمانی ظاهر می شوند که رویاهای شما متمرکزتر و پرانرژی تر می شوند.
امواج آلفا
زمانی امواج آلفا یا امواج “بازتاب آرامش” اتفاق می‌افتند که شما بیدار و هوشیار هستید، اما در حال انجام یک فعالیت آرام و متفکرانه مانند خواندن، دعا کردن یا یادداشت روزانه هستید.
امواج بتا
به امواج بتا، امواج “هوشیار و در حال کار” نیز گفته می شود، بیشتر در ساعات بیداری ما رخ می دهند. به طور معمول، این امواج مغزی هنگام کار، فکر کردن، انجام تکالیف یا درگیر شدن در سایر فعالیت‌هایی که نیاز به توجه، خلاقیت و تمرکز دارند، ظاهر می‌شوند.
و امواج گاما
امواج گاما یا “پیک توجه” سریعترین امواج مغزی هستند که توسط مغز تولید می شوند. امواج گاما مسئول عملکرد شناختی، حافظه و یادگیری هستند و به شما کمک می کنند تا روی کار در حال انجام متمرکز بمانید و توجه داشته باشید.
چگونه این امواج مغزی اضطراب را نشان می دهد؟
فعالیت بیش از حد یا خیلی کم امواج مغزی در نقشه مغز یا qEEG می تواند نشان دهنده اضطراب باشد. به عنوان مثال، امواج دلتای بیش از حد می تواند منجر به ناتوانی در تفکر صحیح شود، در حالی که امواج مغزی بسیار کم می تواند از احیای مغز و در نتیجه خواب ضعیف جلوگیری کند.
نقشه های مغزی که موارد زیر را نشان می دهد ممکن است نشان دهنده یک اختلال اضطرابی باشد:
- فعالیت کم امواج مغزی تتا، که به طور معمول نشان دهنده استرس و آگاهی عاطفی ضعیف است.
- سطوح بسیار بالای فعالیت امواج مغزی بتا، که به برانگیختگی بالا و ناتوانی در آرامش کمک می کند.
- فعالیت امواج مغزی آلفا کم، که می تواند منجر به سطوح بالای استرس، بی خوابی و اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) شود.
- سطوح بالای فعالیت امواج مغزی گاما، که همچنین می تواند باعث سطح استرس بالا و حالت بسیار برانگیخته شود.
خوشبختانه، نقشه برداری مغز می تواند به کاهش اضطراب کمک کند.
چگونه نقشه برداری مغز می تواند به بهبود اضطراب کمک کند؟
نقشه برداری مغز از طرق زیر می تواند به کاهش علائم اضطراب کمک کند:
- مشخص کردن ناهنجاری‌ها در مناطقی از مغز که احساسات و استرس را تنظیم می‌کنند
- کمک به پزشکان و محققان برای بازآموزی مغز مضطرب
- نقشه برداری مغز می تواند مناطقی از مغز که احساسات را تنظیم می کند مشخص کند
نقشه های مغز می توانند به وضوح آنچه را که در قسمت های مختلف مغز اتفاق می افتد نشان دهند. به همین دلیل، نقشه های مغز می تواند به محققان علوم اعصاب کمک کند تا قسمت هایی از مغز را که مسئول استرس و تنظیم هیجانی هستند ارزیابی کنند.
با نگاهی سریع اما دقیق عصب شناسان، روانشناسان و کارشناسان بهداشت رفتاری می توانند موارد زیر را بررسی کنند:
- هیپوکامپ، که به پردازش احساسات و خاطرات طولانی مدت کمک می کند. مطالعات نشان می دهد که حوادث آسیب زا، استرس و افسردگی می توانند اندازه هیپوکامپ را کاهش دهند.
- آمیگدال، که خاطرات رویدادهای ترسناک و سایر تجربیات احساسی را ذخیره می کند. به طور معمول، افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی دارای آمیگدال با فعال بیشتر هستند. اسکن مغز می تواند نشان دهد که کدام قسمت های خاصی از آمیگدال بیشتر فعال است، که می تواند نشان دهنده انواع مختلف اختلالات اضطرابی باشد.
- عقده های قاعده ای، که به تعیین سطح اضطراب بدن کمک می کند. افزایش فعالیت در سمت راست عقده های قاعده ای می تواند نشان دهنده یک اختلال اضطرابی باشد.
- لوکوس سرولئوس یا ناحیه ساقه مغز که به شما کمک می کند تعیین کنید به کدام محرک های مغزی باید توجه کنید. مطالعات حیوانی نشان می دهد که تحریک این قسمت از مغز باعث ایجاد علائمی شبیه اضطراب می شود.
با نگاهی ساده به نقشه مغز، کارشناسان سلامت رفتاری می توانند متوجه شوند که این بخش های مغز چقدر فعال، غیرفعال، عادی یا غیرعادی هستند، که می تواند به آنها کمک کند تا یک برنامه آموزشی و درمانی نوروفیدبک ایجاد کنند که می تواند به «بازآموزی» مغزهای مضطرب کمک کند.
نقشه برداری مغز می تواند به عصب شناسان کمک کند تا یک مغز مضطرب را دوباره آموزش دهند
بر خلاف درمان های سنتی که به طور کلی اضطراب را درمان می کنند، نقشه برداری مغز می تواند به متخصصان کمک کند تا یک برنامه آموزشی نوروفیدبک متناسب با چالش های اضطراب خاص شما ایجاد کنند.
نوروفیدبک روشی غیر تهاجمی برای تغییر نحوه عملکرد مغز است. اگرچه نحوه آموزش به تکنولوژی پیچیده ای نیاز دارد، اما فرآیند بسیار ساده است. همانطور که می نشینید و یک فیلم تماشا می کنید، حسگرهایی که روی سر شما قرار می گیرند، فعالیت مغز شما را کنترل می کنند. وقتی فعالیت خیلی زیاد است، فیلم کم‌رنگ می‌شود، که به مغز شما می‌گوید که تعادل ندارد. با گذشت زمان، مغز شما “یاد می گیرد” که بهینه تر عمل کند و شما را کمتر مستعد استرس و اضطراب می کند.
نوروفیدبک به طور خاص از راه های زیر به بهبود اضطراب کمک می کند:
- “آموزش” مغز که چگونه در محدوده عاطفی دلخواه باقی بماند
- به شما کمک می کند تا به طور ناخودآگاه مهارت های خود تنظیمی را بسازید
- معکوس کردن پاسخ های با فعالیت بیشتر
- آرام کردن سلول های مغزی بیش فعال
- کمک به آرامش مغز
- بهبود خلق و خوی شما
اگر می خواهید درباره نحوه کار نوروفیدبک برای بهبود اضطراب بیشتر بدانید روی لینک زیر کلیک کنید:
اجازه دهید به شما در دستیابی به سلامت روانی بهینه کمک کنیم
اضطراب می تواند باعث شود که احساس کنید هرگز نمی توانید از ترس، نگرانی و پارانویای دائمی فرار کنید. اما خدماتی که ما ارائه می دهیم می تواند به شما کمک کند تا زندگی خود را دوباره بدست آورید. نقشه برداری مغز می تواند به کارشناسان سلامت رفتاری ما کمک کند تا اضطراب شما را بهتر درک کنند و یک برنامه درمانی متناسب با نیازهای خاص شما طراحی کنند. می توانید آرامش و سلامت روانی مطلوبی داشته باشید. اگر برای شروع آماده اید همین امروز با ما تماس بگیرید.
درباره نویسنده
موژان پارسا پژوهشگر ارشد توان‌بخشی شناختی دانشگاه شهید بهشتی و همکار قطب عصب روان‌شناسی شناختی کشور است. جریان اصلی تحقیقات وی اختلالات عصب تحولی و به طور خاص متمرکز بر اوتیسم می باشد.