بیماری آلزایمر
بیماری آلزایمر شایع ترین علت زوال عقل در بریتانیا است. زوال عقل نام گروهی از علائم مرتبط با کاهش مداوم عملکرد مغز است. این مشکل می تواند بر حافظه، مهارت های تفکر و سایر توانایی های ذهنی تأثیر بگذارد.
علت دقیق بیماری آلزایمر هنوز به طور کامل شناخته نشده است. اگرچه تصور می شود تعدادی از موارد خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد. اینها شامل:
- افزایش سن
- سابقه خانوادگی برای این بیماری
- افسردگی درمان نشده، اگرچه افسردگی نیز می تواند یکی از علائم بیماری آلزایمر باشد.
- عوامل سبک زندگی و شرایط مرتبط با بیماری قلبی عروقی
علائم و نشانه های بیماری آلزایمر
بیماری آلزایمر یک وضعیت پیشرونده است. به این معنی که علائم به تدریج در طی سال‌ها ایجاد می‌شوند و در نهایت شدیدتر می‌شوند. بیماری بر چندین عملکرد مغز تأثیر می گذارد.
اولین علامت بیماری آلزایمر معمولاً مشکلات جزئی حافظه است. به عنوان مثال، این می تواند فراموش کردن مکالمات یا رویدادهای اخیر و فراموش کردن نام مکان ها و اشیاء باشد.
با پیشرفت این بیماری، مشکلات حافظه شدیدتر می‌شوند. علائم دیگری نیز می‌تواند ایجاد شود. مانند:
- سردرگمی و گم شدن در مکان های آشنا
- مشکل در برنامه ریزی یا تصمیم گیری
- مشکلات گفتار و زبان
- مشکلات حرکتی: بدون کمک یا انجام وظایف خودمراقبتی
- تغییرات شخصیتی، مانند پرخاشگری، مطالبه گری و مشکوک شدن به دیگران
- توهم (دیدن یا شنیدن چیزهایی که وجود ندارد) و هذیان (باور کردن چیزهایی که واقعیت ندارند)
- خلق و خوی پایین یا اضطراب
چه کسانی به این بیماری دچار می شوند؟
بیماری آلزایمر بیشتر در افراد بالای 65 سال دیده می شود. خطر ابتلا به بیماری آلزایمر و سایر انواع زوال عقل با افزایش سن افزایش می‌یابد. تخمین زده می‌شود که از هر 14 نفر 1 نفر بالای 65 سال و از هر 6 نفر بالای 80 سال یک نفر به آن مبتلا شوند.
اما حدود 1 نفر از هر 20 نفر مبتلا به آلزایمر زیر 65 سال سن دارند. این بیماری آلزایمر زودرس یا آلزایمر جوانی نامیده می شود.
تشخیص آلزایمر
از آنجایی که علائم بیماری آلزایمر به کندی پیشرفت می کند، تشخیص وجود مشکل دشوار است. بسیاری از مردم احساس می کنند که مشکلات حافظه صرفا بخشی از افزایش سن است. همچنین، خود فرآیند بیماری ممکن است (اما نه همیشه) از تشخیص تغییرات در حافظه توسط افراد جلوگیری کند.
اما بیماری آلزایمر بخش «طبیعی» روند پیری نیست. تشخیص دقیق و به موقع بیماری آلزایمر می تواند بهترین فرصت را برای آمادگی و برنامه ریزی برای آینده باشد. همچنین به دریافت هر گونه درمان یا حمایتی که ممکن است کمک کننده باشد، سرعت بخشد. اگر نگران حافظه خود هستید یا فکر می کنید ممکن است زوال عقل داشته باشید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
در این هنگام بررسی حافظه به صورت دقیق و ارزیابی شاخص های شناختی توسط یک تیم تخصصی بسیار حیاتی است. برای اطلاعات بیشتر به اینجا مراجعه کنید.
در صورت امکان، فردی که شما را به خوبی می شناسد باید با شما باشد زیرا می تواند در توضیح هرگونه تغییر یا مشکلی که متوجه شده است کمک کند. اگر نگران شخص دیگری هستید، او را تشویق کنید تا یک قرار ملاقات بگذارد. هیچ آزمایش واحدی وجود ندارد که بتوان از آن برای تشخیص بیماری آلزایمر استفاده کرد.
مهم است که به یاد داشته باشید که مشکلات حافظه لزوماً به معنای ابتلا به بیماری آلزایمر نیست. پزشک در مورد هر مشکلی که با آن مواجه هستید سؤالاتی می پرسد و ممکن است آزمایشاتی را برای رد سایر شرایط انجام دهد.
در صورت مشکوک بودن به بیماری آلزایمر، ممکن است به یک سرویس تخصصی ارجاع داده شوید. علائم خود را با جزئیات بیشتری ارزیابی کنید. سازماندهی آزمایشات بیشتر، مانند اسکن مغز در صورت لزوم ایجاد یک برنامه درمانی و مراقبتی ضروری است.
درمان بیماری آلزایمر
در حال حاضر هیچ درمانی برای بیماری آلزایمر وجود ندارد. اما دارویی وجود دارد که می تواند به طور موقت علائم را کاهش دهد. همچنین پشتیبانی برای کمک به افراد مبتلا به این بیماری و خانواده‌اش برای مقابله با زندگی روزمره در دسترس است. در انستیتو سلامت مغز دانا، تیم تخصصی در کنار شما خواهد بود.
داروها
ممکن است تعدادی از داروها برای بیماری آلزایمر تجویز شوند تا به بهبود موقت برخی علائم کمک کنند. داروهای اصلی عبارتند از:
مهارکننده های استیل کولین استراز (AchE).
این داروها سطح استیل کولین را افزایش می دهند. ماده ای در مغز که به سلول های عصبی کمک می کند تا با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. آنها در حال حاضر فقط توسط متخصصان مانند روانپزشک یا متخصص مغز و اعصاب قابل تجویز هستند.
آنها ممکن است توسط یک پزشک عمومی به توصیه یک متخصص یا توسط پزشکان عمومی که تخصص خاصی در استفاده از آنها دارند، تجویز شوند. دونپزیل، گالانتامین و ریواستیگمین را می توان برای افراد مبتلا به بیماری آلزایمر در مراحل اولیه تا میانی تجویز کرد.
آخرین دستورالعمل ها توصیه می کنند که این داروها باید در مراحل بعدی و شدید بیماری ادامه یابد. هیچ تفاوتی در نحوه عملکرد هر یک از 3 مهارکننده مختلف AChE وجود ندارد. اگرچه برخی از افراد به انواع خاصی پاسخ بهتری می دهند. یا عوارض جانبی کمتری دارند که می تواند شامل تهوع، استفراغ و از دست دادن اشتها باشد. عوارض جانبی معمولاً پس از 2 هفته از مصرف دارو بهبود می یابند.
ممانتین
این دارو یک مهارکننده AChE نیست. این دارو با مسدود کردن اثرات مقدار بیش از حد یک ماده شیمیایی در مغز به نام گلوتامات عمل می کند. ممانتین برای بیماری آلزایمر متوسط یا شدید استفاده می شود. برای کسانی که نمی توانند مهارکننده های AChE را مصرف کنند یا قادر به تحمل آن نیستند، مناسب است.
همچنین برای افراد مبتلا به بیماری آلزایمر شدید که در حال حاضر از یک مهارکننده AChE استفاده می کنند، مناسب است. عوارض جانبی می تواند شامل سردرد، سرگیجه و یبوست باشد. اما این عوارض معمولا موقتی هستند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد عوارض جانبی احتمالی داروی خاص خود، بروشور اطلاعات بیمار همراه آن را مطالعه کنید یا با پزشک خود صحبت کنید.
داروهایی برای درمان رفتارهای چالش برانگیز
در مراحل بعدی زوال عقل، تعداد قابل توجهی از افراد به آنچه به عنوان علائم رفتاری و روانی زوال عقل (BPSD) شناخته می شود، دچار می شوند. علائم BPSD می تواند شامل موارد زیر باشد:
- افزایش تحریک
- اضطراب
- سرگردانی
- پرخاشگری
- توهمات
این تغییرات در رفتار می تواند هم برای فرد مبتلا به آلزایمر و هم برای مراقب او بسیار ناراحت کننده باشد. اگر راهبردهای مقابله ای مؤثر واقع نشد، یک روانپزشک می تواند کمک کند. ریسپریدون یا هالوپریدول، داروهای ضد روان پریشی را برای کسانی که پرخاشگری مداوم یا پریشانی شدید نشان می دهند، تجویز می کنند.
اینها تنها داروهایی هستند که مجوز برای افراد مبتلا به بیماری آلزایمر متوسط تا شدید دارند. افرادی که در آن خطر آسیب به خود یا دیگران دارند. ریسپریدون باید در کمترین دوز و در کمترین زمان ممکن استفاده شود. زیرا عوارض جانبی جدی دارد. هالوپریدول تنها در صورتی باید استفاده شود که سایر درمان ها کمکی نکرده باشند.
در صورت مشکوک شدن به افسردگی به عنوان یک علت زمینه ای اضطراب، گاهی اوقات ممکن است داروهای ضد افسردگی تجویز شوند. گاهی اوقات ممکن است داروهای دیگری برای درمان علائم خاص در BPSD توصیه شود.
درمان هایی که شامل فعالیت های خاص می شود
داروهای بیماری آلزایمر تنها بخشی از مراقبت از فرد مبتلا به زوال عقل است. سایر درمان‌ها، فعالیت‌ها و حمایت‌ها – برای مراقب نیز – به همان اندازه برای کمک به افراد مبتلا به زوال عقل مهم هستند. این ها در بالاترین کیفیت در کشور ما در دسترس هستند، برای اطلاعات بیشتر به اینجا مراجعه کنید.
درمان تحریک شناختی
درمان تحریک شناختی (CST) شامل شرکت در فعالیت های گروهی و تمرینات طراحی شده برای بهبود حافظه و مهارت های حل مسئله است.
توانبخشی شناختی
این تکنیک شامل کار با یک متخصص آموزش دیده، مانند یک کاردرمانگر، و یکی از اقوام یا دوستان برای رسیدن به یک هدف شخصی، مانند یادگیری استفاده از تلفن همراه یا سایر کارهای روزمره است.
توانبخشی شناختی به این صورت عمل می کند که شما را وادار می کند از بخش هایی از مغزتان که کار می کنند برای کمک به بخش هایی که فعال نیستند استفاده کنید.
- خاطره و داستان زندگی
- کار یادآوری شامل صحبت در مورد چیزها و رویدادهای گذشته شما است.
معمولاً شامل استفاده از وسایلی مانند عکس، وسایل مورد علاقه یا موسیقی است. کار داستان زندگی شامل مجموعه ای از عکس ها، یادداشت ها و یادگاری ها از دوران کودکی شما تا به امروز است. این می تواند یک کتاب فیزیکی یا یک نسخه دیجیتال باشد. این رویکردها گاهی با هم ترکیب می شوند. شواهد نشان می دهد که آنها می توانند خلق و خو و تندرستی را بهبود بخشند.
منبع: Alzheimer’s disease – Treatment – NHS (www.nhs.uk)
Alzheimer’s disease – NHS (www.nhs.uk)
درباره نویسنده
خجسته رحیمی جابری، پژوهشگر دکترای تخصصی علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز و نویسنده وب سایت انستیتو سلامت مغز دانا. زمینه کاری تخصصی ایشان مشکلات حافظه و آلزایمر است وی بیش از 20 مقاله معتبر بین المللی در این زمینه به چاپ رسانده است. می توانید پژوهش های او را در اینجا (کلیک کنید) دنبال کنید.