اختلال دوقطبی فقط نوسانات خلقی شدید نیست. یک اختلال سلامت روان جدی است که قبلاً به عنوان افسردگی شیدایی شناخته می شد. دو نوع اصلی اختلال دوقطبی وجود دارد که می تواند از نظر شدت و ماهیت علائم متفاوت باشد. در این مطلب به این خواهیم پرداخت که جدیدترین درمان دوقطبی بدون دارو با تحریک الکتریکی مغز چگونه به بهبود علائم دوره های افسردگی و شیدایی دوقطبی کمک می کند.
علائم و نشانه های دوقطبی
افراد مبتلا به اختلال دوقطبی تغییرات چشمگیری در خلق و خوی خود تجربه می کنند که ممکن است شامل دوره های افسردگی و شیدایی باشد. ماهیت و شدت این علائم به نوع اختلال دوقطبی که دارند بستگی دارد.
دوقطبی نوع I:
افراد مبتلا به دوقطبی نوع یک حداقل یک دوره شیدایی را در زندگی خود تجربه می کنند. اگرچه برای تشخیص رسمی لازم نیست، اما اکثریت قریب به اتفاق در طول زندگی خود دوره های افسردگی اساسی را نیز تجربه می کنند.
دوقطبی نوع II:
افراد مبتلا به دوقطبی نوع II حداقل یک دوره هیپومانیک (شکل کمتر جدی شیدایی) و حداقل یک دوره افسردگی اساسی دارند.
علائم شیدایی دوقطبی یا هیپومانیا
علائم دوره مانیک یا هیپومانیک عبارتند از:
- به راحتی حواسشان پرت می شود
- کاهش نیاز به خواب
- هذیان یا توهم
- خلق و خوی بسیار سرخوش
- رفتارهای نامناسب
- رفتارهای مخاطره آمیز تکانشی (از جمله قمار و خرج های زیاد)
- افزایش میل جنسی
- تحریک پذیری، خصومت یا پرخاشگری
- بی قراری فیزیکی و تحرک زیاد
- افکار رقابتی
- حرف زدن بیش از حد
دوره های شیدایی حداقل هفت روز طول می کشد. دوره های هیپومانیک علائم مشابهی را شامل می شود، اما عملکرد فرد به طور قابل توجهی مختل نمی شود و هیچ علامت روان پریشی وجود ندارد.
علائم افسردگی دوقطبی
در طول دوره افسردگی، فرد ممکن است علائم زیر را تجربه کند:
- گریه بی دلیل یا دوره های طولانی غمگین بون
- مشکل در تمرکز یا ناتوانی در تصمیم گیری
- خستگی شدید، از جمله ناتوانی در بلند شدن از رختخواب
- احساس گناه یا ناامیدی
- از دست دادن علاقه به فعالیت هایی که معمولاً به شما لذت می بخشد
- از دست دادن علاقه به توجه به سلامتی، تغذیه یا ظاهر
- خوابیدن بیش از حد یا مشکل در خوابیدن
- افکار خودکشی یا انگیزه آسیب رساندن به خود
مشکلات مربوط به مهارت های شناختی، مانند مشکلات حافظه، مشکل در تمرکز، و بلاتکلیفی، می تواند اولین چیزهایی باشد که دیگران در هنگام ابتلا به افسردگی دوقطبی به آن توجه می کنند.
مشکلات شناختی می تواند با تفکر فرد تداخل کند و انجام وظایف را برای او سخت کند.
علائم فیزیکی مرتبط با دوره های افسردگی
در طول دوره های افسردگی، افراد ممکن است علائم فیزیکی مختلفی از جمله درد غیر قابل توضیح را تجربه کنند.
تغییرات وزن نیز رایج است. در حالی که برخی از افراد در هنگام ناراحتی اشتهایی به غذا ندارند، برخی دیگر بیشتر به غذا روی می آورند. بنابراین، کاهش وزن و افزایش وزن هر دو می توانند از علائم یک دوره افسردگی باشند.
برانگیختگی روانی حرکتی، افزایش فعالیت ناشی از تنش ذهنی و نه جسمی و کاهش فعالیت های فکری و فیزیکی نیز ممکن است رخ دهد.
علائم نادر
با اینکه شیوع کمی دارد، اما ممکن است گاهی اوقات افراد یک اختلال خلقی به نام سیکلوتیمیا را تجربه کنند. این وضعیت باعث تغییرات خلقی می شود که به اندازه اختلال دوقطبی نوع I یا دو قطبی نوع II شدید نیست. سیکلوتیمیا اغلب در نوجوانی ظاهر می شود. در بسیاری از موارد، می تواند پیش ساز اختلال دوقطبی نوع I یا II باشد.
تحریک الکتریکی مغز با روش tDCS چیست؟
تحریک جریان مستقیم ترانس کرانیال (tDCS) یک تکنیک تحریک مغز قابل حمل و پوشیدنی است که جریان الکتریکی کم را به پوست سر منتقل می کند. یک جریان ثابت بین 1 تا 2 میلی آمپر معمولا اعمال می شود. tDCS با اعمال جریان مثبت (آنودال) یا منفی (کاتدال) از طریق الکترودها به یک ناحیه عمل می کند. tDCS یک تکنیک نورومدولاسیون است که تغییرات فوری و پایدار در عملکرد مغز ایجاد می کند. موقعیت الکترودهای آند و کاتد روی سر برای تنظیم چگونگی انتقال جریان به مناطق خاص مغز استفاده می شود. جریان ارائه شده توسط tDCS به اندازه کافی قوی نیست که پتانسیل عمل در یک نورون را تحریک کند. در عوض، «آستانه فرعی» آن، الگوی نورون‌های فعال را تغییر می‌دهد. مغز را فعال در نظر بگیرید که در تلاش برای انجام یا یادگیری چیزی است و tDCS برای تقویت این فعالیت همراه می شود.
در سطح سلولی ، tDCS شلیک عصبی را تغییر می دهد. با ا افزایش شکل پذیری سیناپسی که به نوبه خود پایه سلولی یادگیری است. tDCS اغلب با آموزش ترکیب می شود. آموزش به خودی خود باعث یادگیری (پلاستی سیناپسی) می شود، و tDCS همزمان این اثرات را تقویت می کند (قابلیت سیناپسی را افزایش می دهد).
دستگاه تحریک جریان مستقیم ترانس کرانیال (tDCS) چه شکلی است؟
دستگاه‌های tDCS دستگاه‌های کوچکی هستند که با باتری کار می‌کنند. معمولاً یک کنترل پنل وجود دارد که به شما امکان می دهد دستگاه را برنامه ریزی کنید (برای تنظیم مدت و شدت تحریک). الکترودها بر روی سر قرار می گیرند و معمولاً توسط یک بند الاستیک در جای خود نگه داشته می شوند. یک کابل هر الکترود را به محرک متصل می کند. هنگامی که محرک روشن می شود، جریان از دستگاه به الکترود و متعاقباً از مغز می گذرد. محرک‌ها دارای ویژگی‌های زیادی هستند که به اطمینان از قابل تحمل بودن و قابل اعتماد بودن تحریک کمک می‌کنند. که شامل یک امپدانس متر و یک ارزیاب برای جریان است.
عوارض جانبی تحریک جریان مستقیم ترانس کرانیال (tDCS) چیست؟
تحقیقات در مورد عوارض جانبی tDCS ادامه دارد، اما تاکنون عوارض جانبی ثابت شده جزئی بوده و محدود به محل الکترود است. آنها شامل قرمزی موقت پوست، خارش و سوزن سوزن شدن هستند. سایر عوارض جانبی پیشنهادی tDCS شامل سردرد، حالت تهوع و سرگیجه است. لازم به ذکر است که این سه عارضه جانبی اخیر نشان داده شده است که تقریباً با ریتی مشابه با تحریک ساختگی رخ می دهند.
اگر الکترودها خیلی نزدیک به چشم قرار گیرند، ممکن است دیدن فلاش نور اتفاق بیفتد که خطرناک نیست. علاوه بر این، تجویز نادرست tDCS می تواند باعث سوختگی استاندارد پوست شود. هیچ مدرک علمی وجود ندارد که آسیب پایدار یا عوارض جانبی غیرقابل برگشت ناشی از tDCS را نشان دهد. با این وجود، باید توجه داشت که تمام داده‌های تحمل‌پذیری و ایمنی در tDCS از آزمایش‌های انسانی کنترل‌شده با استفاده از تجهیزات تخصصی و پروتکل‌های کاملاً کنترل‌شده (به عنوان مثال، محدود کردن مدت زمان جاری، تعداد جلسات) به دست می‌آیند.
تحریک جریان مستقیم ترانس کرانیال (tDCS) چه حسی دارد؟
در طول tDCS، اکثر افراد احساس سوزن سوزن شدن خفیف، خارش یا گرما می کنند. این احساسات دردناک نیستند و با توقف تحریک از بین می روند. با این حال، «تحمل‌پذیری» tDCS به کیفیت لوازم جانبی، روش‌های تنظیم، و استفاده از شدت (چند میلی آمپر) و مدت (ده‌ها دقیقه) مطابق با استانداردهای tDCS بستگی دارد.
درمان دوقطبی بدون دارو با حرکت الکتریکی مغز به روش tDCS
بر اساس مقاله مروری منتشر شده در فصلنامه روانپزشکی، استفاده از تحریک جریان مستقیم ترانس کرانیال (tDCS) می تواند علائم اختلال دوقطبی را در همه حالات خلقی بهبود بخشد.
یک جستجوی متون سیستماتیک انجام شد که در آن تمام مقالات منتشر شده بین آوریل 2002 و ژوئن 2017 بررسی شد. دستورالعمل‌های PRISMA رعایت شد، و محققان مطالعاتی را انتخاب کردند که کاربرد tDCS را برای بهبود علائم در بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی (BD) بررسی می‌کردند. از این تعداد، 135 مطالعه شناسایی و 19 مطالعه برای بررسی حفظ شدند. داده های 170 بیمار مبتلا به دوقطبی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
علائم خلقی با استفاده از tDCS کاهش یافت. در مجموع 10 مقاله بهبود علائم افسردگی را گزارش کردند و 1 گزارش موردی که استفاده از tDCS در نواحی پیشانی مغز را به‌عنوان درمان اضافی برای شیدایی نشان می‌داد، بهبود علائم قابل توجهی را نشان داد.
علاوه بر این، 4 مطالعه بهبود قابل توجهی را در عملکرد شناختی بیماران نشان دادند. به طور خاص، 2 تحقیق با هدف قرار دادن نواحی “پریفرونتوسربلار” بهبودهایی را در حافظه دیداری و فضایی و عملکرد اجرایی نشان دادند.
بهبود خواب بیماران دوقطبی با تحریک الکتریکی مغز
طبق تحقیقات انجام شده کیفیت خواب مبتلایان دوقطبی بعد از درمان با تحریک الکتریکی مغز بر اساس شاخص کیفیت خواب پیتسبورگ (PSQI) 46 درصد و علائم عصبی تا 50 درصد در مقیاس ارزیابی عصبی (NES) بهبود یافت.
عوارض جانبی درمان دوقطبی بدون دارو با تحریک الکتریکی مغز
هیچ عارضه جانبی عمده ای برای درمان دوقطبی بدون دارو با تحریک الکتریکی مغز گزارش نشده است. با این حال، 6 مورد تبدیل از افسردگی دوقطبی به هیپومانیا/شیدایی ثبت شد.
محققین مطالعه خاطرنشان کردند: «به طور کلی، tDCS یافته‌های اولیه امیدوارکننده‌ای را برای درمان اختلال دوقطبی در حالت‌های خلقی مختلف نشان داده است».
شایان ذکر است، شواهد به دست آمده از تحقیقات حاکی از بهبود عملکرد عصبی شناختی و کیفیت خواب است و می تواند نشان دهنده تاثیر tDCS نه تنها به عنوان درمان بلکه برای پیشگیری باشد.
حرف آخر
انستیتو سلامت مغز دانا، شاخه انجمن علوم اعصاب ایران در استان فارس، با بهره‌گیری از به‌روزترین و موثرترین تکنیک های درمانی به افرادی که از مشکلی در سلامت روان خود رنج می‌برند یا میخواهند توانایی‌های خود را ارتقا دهند کمک می‌کند. از جمله خدماتی که در این مرکز ارائه میشود درمان اختلال دوقطبی است. اگر میخواهید درباره تحریک الکتریکی مغز یا دیگر روش های موثر برای درمان اختلال دوقطبی با عوارض جانبی کمتر بیشتر بدانید، با کارشناسان تماس بگیرید.
اگر بدنبال بهترین مرکز درمانی برای اختلال دوقطبی در شیراز هستید متخصصین ما متشکل از روانپزشکان، روانشناسان، نوروساینتیست ها با استفاده از روش های دارویی و نوروتکنولوژی می توانند به شما در این راه کمک کنند. شما شایسته دریافت بهترین ها هستید. همین امروز زمان ویزیت خود را تنظیم کنید! با ما در تماس باشید.
07136476172-09172030360
آدرس: شیراز بلوار بعثت (حدفاصل چهارراه خلدبرین و فلکه سنگی) مجتمع پزشکی مریم طبقه پنجم – انستیتو سلامت مغز
ایمیل: [email protected]
اینستاگرام: danabrain.ir@
درباره نویسنده
موژان پارسا پژوهشگر ارشد توان‌بخشی شناختی دانشگاه شهید بهشتی و همکار قطب عصب روان‌شناسی شناختی کشور است. جریان اصلی تحقیقات وی اختلالات عصب تحولی و به طور خاص متمرکز بر اوتیسم می باشد.