عواملی مانند اختلالات خلقی، اضطراب و اختلالات خواب میتوانند بر مهارت‌های شناختی فرد تأثیر منفی بگذارند. در برخی موارد، این عوامل می توانند نقص حافظه و تفکر را بدتر کنند و همچنین به طور مستقیم بر کیفیت زندگی شخص مبتلا به پارکینسون تأثیر بگذارند.
در اینجا به اختلالات شناختی که میتوانند همراه با دیگر علائم شناختی پارکینسون رخ دهند اشاره میکنیم:
افسردگی
تا 50 درصد از افراد مبتلا به پارکینسون نوعی افسردگی را در طول بیماری تجربه می کنند.
احتمال بروز این بیماری در افرادی که اختلال شناختی شدیدی دارند بیشتر است.
درمان موفقیت آمیز افسردگی با دارو و روان درمانی می تواند علائم شناختی را بهبود بخشد.
افسردگی می تواند کنترل علائم حرکتی (مانند لرزش و مشکلات تعادل) در پارکینسون را دشوار کند.
در افرادی که علائم حرکتی بدتری دارند، شدیدتر است.
ترکیبی از داروها و استراتژی های رفتاری معمولاً بهترین درمان برای مشکلات شناختی در پارکینسون است.
(شاید این مطلب هم برایتان جالب باشد: روش های نوین درمان افسردگی)
اضطراب
اضطراب میتواند به اندازه افسردگی در پارکینسون شایع باشد.
با اینکه اضطراب کمتر مطالعه شده است، تا 40 درصد از افراد مبتلا به پارکینسون نوعی اضطراب را تجربه می کنند.
اضطراب می تواند در ذخیره سازی حافظه اختلال ایجاد کند و توجه و عملکرد پیچیده را مختل کند.
تاثیر منفی بر زندگی اجتماعی افراد مبتلا به اضطراب کنترل نشده: اغلب از موقعیت های اجتماعی اجتناب می کنند، که می تواند بر روابط خانوادگی و کاری تأثیر بگذارد.
ممکن است در موقعیت‌هایی که مجبورند از مهارت‌های شناختی استفاده کنند، اضطراب را تجربه کنند.
مشابه افسردگی، درمان موفقیت آمیز می تواند به بهبود مشکلات شناختی مرتبط با اضطراب منجر شود.
اختلال خواب
تأثیر خواب کم بر توجه، هوشیاری و حافظه کاملاً شناخته شده است.
مشکلات مربوط به افتادن و به خواب رفتن در پارکینسون شایع است، به خصوص با پیشرفت بیماری.
کاهش خواب می تواند به طور مستقیم توجه، قضاوت و توانایی انجام چند کار را مختل کند. زیرا افراد مبتلا به پارکینسون ذخیره شناختی یا مقاومت مغزی کمتری در برابر عوامل استرس زا دارند.
انجام یک مطالعه نقشه برداری مغز در خواب الگوهای خواب و دفعات اختلال خواب را بررسی می کند. (برای اطلاعات بیشتر مقاله علائم اختلال خواب و درمان بدون دارو با نقشه برداری مغز را ببینید)
مشکلات خواب اغلب با درمان های دارویی و رفتاری برطرف می شوند. با بهبود خواب، تاثیر آن بر تفکر و حافظه نیز بهبود می یابد.
چهار نوع مشکل خواب در پارکینسون گزارش شده است:
مشکلات خواب ماندن و بیدار شدن زود هنگام در صبح (بی خوابی).
حرکات غیر ارادی و درد که خواب را مختل می کند.
افزایش ادرار شبانه
آشفتگی شبانه، رویاهای شفاف و ادراک نادرست بصری یا توهم.
دوست دارید از مشکلات خواب افراد مبتلا به پارکینسون بیشتر بدانید؟ این مطلب را از دست ندهید: مشکلات خواب مرتبط با بیماری پارکینسون
خستگی
همانطور که خستگی می تواند باعث ایجاد مشکل در حرکت و راه رفتن در پارکینسون شود، همچنین می تواند تفکر و حافظه را مختل کند. به عنوان مثال، یک فرد مبتلا به پارکینسون ممکن است در انجام یک کار شناختی پیچیده (مانند حساب مالیات در دوره های طولانی مدت) مشکل داشته باشد.
توجه و منابع انرژی را با تقسیم وظایف در بخش های 10 تا 15 دقیقه ای قابل مدیریت به حداکثر برسانید. این امر به کاهش خستگی کمک می کند و شما را در کارتان فعال نگه می دارد.
توجه داشته باشید که با گذشت روز، افراد مبتلا به پارکینسون ممکن است شروع به احساس خستگی کنند – از نظر جسمی و شناختی.
داروها می توانند به بهبود انرژی و هوشیاری کمک کنند، اما هنوز بسیاری از آنها به طور گسترده برای پارکینسون و خستگی مورد مطالعه قرار نگرفته اند.
برخی از داروهای مورد استفاده برای درمان پارکینسون نیز اثراتی بر سطح تفکر و میزان انرژی دارند.
کمک گرفتن برای درمان تغییرات شناختی
تغییر شناختی یک موضوع حساس است. گاهی اوقات، پزشک به دلیل نگرانی برای فردی که هنوز با شوک ناشی از تشخیص پارکینسون مقابله می کند یا با علائم حرکتی دست و پنجه نرم می کند، بحث درباره اختلال شناختی را به تاخیر می اندازد.
به همین دلیل، فرد مبتلا به پارکینسون اغلب باید کسی باشد که مکالمه را آغاز می کند. اگر شما یا عزیزانتان با مشکلاتی مواجه هستید که باعث ناراحتی خانواده یا ایجاد وقفه در کار می شود، به پزشک خود اطلاع دهید.
یک پزشک میتواند راه‌هایی را برای کمک به ارجاع به روان‌پزشک، روان‌شناس، گفتار یا کاردرمانگر برای ارزیابی و کمک بیشتر ارائه دهد. ارزیابی عصب روانشناختی به ویژه در مراحل اولیه یک مشکل شناختی می تواند مفید باشد. انجام این آزمایش پایه می تواند به پزشک کمک کند تا تعیین کند که آیا تغییرات با داروها، پیشرفت خود پارکینسون یا عوامل دیگری مانند افسردگی مرتبط است یا خیر.
هنگام گزارش علائم اختلال شناختی خفیف، پزشک ابتدا دلایلی غیر از پارکینسون مانند کمبود ویتامین B-12، افسردگی، خستگی یا اختلالات خواب را در نظر میگیرد. لازم به ذکر است که پارکینسون تغییرات ناگهانی در عملکرد ذهنی ایجاد نمی کند. اگر تغییر ناگهانی رخ دهد، احتمالاً علت آن چیز دیگری است، مانند عوارض جانبی دارو.
اگر علائم شناختی مربوط به پارکینسون باشد، درمان دارویی در دسترس است. اگرچه این داروها برای آلزایمر ساخته شده اند، اما مشخص شده است که این داروها تا حدودی در پارکینسون نیز تأثیر دارند.
مشکلات شناختی چگونه درمان می شوند؟
هنوز چیزهای زیادی در مورد زیست شناسی اساسی که زمینه ساز تغییرات شناختی در پارکینسون است باید یاد گرفت. محققان در راستای توسعه آزمایش‌های تشخیصی برای شناسایی افرادی که به نظر می‌رسد در معرض بیشترین خطر تغییرات شناختی هستند و برای افتراق مشکلات شناختی در افراد مبتلا به پارکینسون از مواردی که در یک اختلال دیگر – مرتبط اما متفاوت – به نام زوال عقل رخ می‌دهند، کار می‌کنند.
درمان شناختی اصلاحی
برای کسانی که نقص شناختی خفیف‌تری دارند، درمان شناختی درمانی است که بر آموزش راه‌های جایگزین برای جبران مشکلات حافظه یا تفکر تأکید دارد. در این درمان، پزشک از اطلاعات حاصل از آزمایشات عصب روانشناختی برای شناسایی نقاط قوت شناختی استفاده می‌کند که میتواند برای غلبه بر حوزه های ضعیف‌تر تفکر مورد استفاده قرار گیرد.
در حالی که این روش به طور گسترده در درمان مشکلات شناختی ناشی از آسیب مغزی یا سکته استفاده می شود، استفاده کمتری از این تکنیک در افراد مبتلا به پارکینسون صورت گرفته است.
روند اختلالات شناختی را معکوس نمی کند، اما در عوض راهبردهایی را آموزش می دهد که می تواند به عملکرد روزانه و مقابله با مشکلات شناختی کمک کند.
بسته به شدت اختلال شناختی، افراد می توانند به طور مستقل از این مهارت ها استفاده کنند.
در مواردی که فرد آسیب بیشتری دیده است، مراقبان یا اعضای خانواده می توانند به اعمال این استراتژی ها کمک کنند.
معمولاً توسط یک عصب‌روان‌شناس یا آسیب‌شناس انجام می‌شود، که به طور ویژه در این تکنیک‌ها آموزش دیده است و میتواند محیط حمایتی را برای فرد مبتلا به پارکینسون فراهم کند تا نگرانی‌ها و ناامیدی‌های خود را نسبت به تغییرات در عملکرد ذهنی ابراز کند.
با اشکال خفیف‌تر نقص‌های شناختی بهترین اثر را نشان میدهد.
مدیریت رفتاری
در این نوع درمان می توان تغییراتی در محیط ایجاد کرد تا مشکلات حافظه، بینایی-ادراکی یا جهت گیری به حداقل برسد.
استراتژی‌ها شامل ساده‌سازی دکوراسیون اتاق نشیمن برای کاهش محرک‌های بیش از حد میتواند باشد که به سردرگمی کمک کند و استفاده از نور در شب برای کاهش ادراک نادرست بصری و سردرگمی در شب.
راهبردهای رفتاری می توانند به مقابله با مشکلات دیگری مانند تکانشگری، سرگردانی، شروع ضعیف و مشکلات ارتباطی کمک کنند.
بسیاری از یک برنامه منظم در فعالیت های روزانه خود سود می برند و با یک برنامه مشخص و ساختار یافته احساس راحتی بیشتری می کنند.
درباره نویسنده
موژان پارسا پژوهشگر ارشد توان‌بخشی شناختی دانشگاه شهید بهشتی و همکار قطب عصب روان‌شناسی شناختی کشور است. جریان اصلی تحقیقات وی اختلالات عصب تحولی و به طور خاص متمرکز بر اوتیسم می باشد.