بررسی اجمالی
هیپوکسی مغز زمانی است که مغز اکسیژن کافی دریافت نمی کند. این امر می تواند زمانی رخ دهد که فردی در حال غرق شدن، خفگی یا ایست قلبی است.
آسیب مغزی، سکته مغزی و مسمومیت با مونوکسید کربن از دیگر علل احتمالی هیپوکسی مغز هستند. این وضعیت می تواند جدی باشد زیرا سلول های مغز برای عملکرد صحیح به جریان بی وقفه اکسیژن نیاز دارند.
چه چیزی باعث هیپوکسی مغز می شود؟
شرایط و رویدادهای پزشکی زیادی وجود دارد که جریان اکسیژن به مغز شما را مختل می کند. سکته مغزی، ایست قلبی و ضربان نامنظم قلب می توانند از رسیدن اکسیژن و مواد مغذی به مغز جلوگیری کنند.
سایر علل احتمالی کاهش اکسیژن عبارتند از:
- افت فشار خون
- عوارض بیهوشی در حین جراحی
- خفگی
- مسمومیت با مونوکسید کربن
- غرق شدن
- تنفس مونوکسید کربن یا دود
- سفر به ارتفاعات بالا (بالاتر از 8000 پا)
- آسیب مغزی
- شرایط پزشکی که تنفس را دشوار می کند، مانند حملات شدید آسم
چه کسانی در معرض خطر هیپوکسی مغز هستند؟
هر کسی که رویدادی را تجربه کند که در آن اکسیژن کافی دریافت نمی کند، در معرض خطر هیپوکسی مغز است. اگر شغل یا فعالیت های منظم شما شامل موقعیت هایی است که اکسیژن را از شما سلب می کند، خطر شما بیشتر است.
- ورزش و سرگرمی
شرکت در ورزش هایی که آسیب های سر شایع است. مانند بوکس و فوتبال، شما را در معرض خطر هیپوکسی مغز قرار می دهد.
- شناگران و غواصانی که نفس خود را برای مدت طولانی حبس می کنند نیز مستعد ابتلا هستند.
- کوهنوردان نیز در معرض خطر هستند.
شرایط پزشکی
اگر شرایط پزشکی دارید که انتقال اکسیژن به مغزتان را محدود می کند، در معرض خطر هستید. این شرایط عبارتند از:
- اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS)، که یک بیماری دژنراتیو است که بر اعصاب مغز و نخاع تأثیر می گذارد. ALS می تواند منجر به ضعف عضلات تنفسی شود.
- افت فشار خون
- آسم
علائم هیپوکسی مغز چیست؟
این ها از خفیف تا شدید متغیر اند. علائم خفیف عبارتند از:
- از دست دادن موقت حافظه
- کاهش توانایی حرکت بدن
- مشکل در توجه
- مشکل در تصمیم گیری صحیح
- علائم شدید عبارتند از:
- کما
- مرگ مغزی
هیپوکسی مغز چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک شما می تواند هیپوکسی مغز را با بررسی علائم، فعالیت های اخیر و سابقه پزشکی شما تشخیص دهد. معاینه فیزیکی و آزمایشات معمولاً بخشی از فرآیند هستند.
آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- یک آزمایش خون که میزان اکسیژن خون شما را نشان می دهد.
- یک اسکن MRI، که تصاویر دقیقی از سر شما نشان می دهد.
- یک سی تی اسکن، که تصویری سه بعدی از سر شما ارائه می دهد.
- اکوکاردیوگرام، که تصویری از قلب شما ارائه می دهد.
- الکتروکاردیوگرام، که فعالیت الکتریکی قلب شما را اندازه گیری می کند.
- الکتروانسفالوگرام (EEG) که فعالیت الکتریکی مغز شما را اندازه گیری می کند و تشنج ها را مشخص می کند.
هیپوکسی مغز چگونه درمان می شود؟
هیپوکسی مغز نیاز به درمان فوری برای بازگرداندن جریان اکسیژن به مغز شما دارد. دوره دقیق درمان بستگی به علت و شدت بیماری شما دارد. به عنوان مثال، برای یک مورد خفیف ناشی از کوهنوردی، شما بلافاصله به ارتفاع پایین تر برمی گردید.
در موارد شدیدتر، به مراقبت های اورژانسی نیاز دارید که شما را روی دستگاه تنفس مصنوعی (ماشین تنفس) قرار دهد. ممکن است قلب شما نیز به حمایت نیاز داشته باشد.
ممکن است فرآورده های خونی و احتمالاً مایعات را از طریق یک لوله داخل وریدی دریافت کنید. جستجوی درمان فوری احتمال آسیب مغزی شما را کاهش می دهد.
همچنین ممکن است برای مشکلات فشار خون یا کنترل ضربان قلب خود دارو دریافت کنید. داروهای مهارکننده تشنج یا داروهای بیهوشی نیز ممکن است بخشی از درمان شما باشد.
بهبودی و چشم انداز بلند مدت
بهبودی از هیپوکسی مغز تا حد زیادی به مدت زمانی که مغز شما بدون اکسیژن بوده است بستگی دارد. بسته به شدت وضعیت شما، ممکن است چالش های بهبودی داشته باشید که در نهایت برطرف می شوند.
چالش های بالقوه عبارتند از:
- بیخوابی
- توهمات
- فراموشی
- اسپاسم عضلانی
افرادی که سطح اکسیژن مغز آنها برای بیش از 8 ساعت پایین بوده است، معمولاً پیش آگهی بدتری دارند. به همین دلیل، معمولاً افرادی که آسیب شدید به سر دارند بلافاصله پس از آسیب در بیمارستان تحت نظر قرار می گیرند. تا مطمئن شوند که مغز آنها اکسیژن کافی دریافت می کند.
آیا می توانید از هیپوکسی مغز جلوگیری کنید؟
شما می توانید با نظارت بر برخی شرایط سلامتی از هیپوکسی مغز جلوگیری کنید. اگر فشار خون شما خیلی پایین است به پزشک مراجعه کنید. اگر آسم دارید دستگاه تنفسی خود را همیشه در نزدیکی خود نگه دارید.
در صورتی که مستعد ابتلا به بیماری ارتفاع هستید از ارتفاعات پرهیز کنید. برای افرادی که به طور غیر منتظره از اکسیژن محروم می شوند، مانند هنگام آتش سوزی، احیای قلبی ریوی فوری (CPR) به جلوگیری از بدتر شدن وضعیت کمک می کند.
هیپوکسی در مقابل هیپوکسمی: تفاوت چیست؟
ممکن است کلمات هیپوکسی و هیپوکسمی را به جای یکدیگر بشنوید، اما این دو یکسان نیستند. نام ها شبیه به هم هستند زیرا هر دو شامل کمبود اکسیژن هستند اما در قسمت های مختلف بدن شما.
هیپوکسی سطح پایین اکسیژن در بافت ها و هیپوکسمی سطح پایین اکسیژن در خون است. هیپوکسی اغلب ناشی از هیپوکسمی است اما نه همیشه. شما می توانید هیپوکسیک باشید اما هیپوکسمیک نباشید و برعکس.
نشانه های هیپوکسی چیست؟
علائم هیپوکسی بسته به شدت، علت زمینه ای و قسمت هایی از بدن شما متفاوت است. وقتی اکسیژن شما کم است، ممکن است احساس کنید نمی توانید نفس بکشید یا به درستی فکر کنید. برخی از علائم هیپوکسی عبارتند از:
- بی قراری
- سردرد
- گیجی
- اضطراب
- ضربان قلب سریع (تاکی کاردی)
- تنفس سریع (تاکی پنه)
- مشکل در تنفس یا تنگی نفس (تنگی نفس)
هیپوکسی شدید می تواند علائم دیگری ایجاد کند:
- ضربان قلب آهسته (برادی کاردی)
- بی قراری شدید
- کبود شدن پوست (سیانوز)
4 نوع هیپوکسی کدام اند؟
برای اینکه اکسیژن به سلول های بافت شما برسد، به موارد زیر نیاز دارید:
- اکسیژن کافی در هوایی که تنفس می کنید.
- عملکرد سالم ریه برای رساندن اکسیژن به آلوئول شما.
- قلب سالم و عملکرد گردش خون برای رساندن خون غنی از اکسیژن به بافت های شما.
- گلبول های قرمز کافی برای رساندن اکسیژن.
- سلول های بافتی که قادر به استفاده از اکسیژن هستند.
چهار نوع هیپوکسی هر کدام به دلیل کمبود اکسیژن در هر یک از این مناطق ایجاد می شوند.
چگونه از خودم مراقبت کنم؟
اگر یک بیماری زمینه‌ای دارید که منجر به هیپوکسی شده یا می‌تواند منجر به هیپوکسی شود، مدیریت آن شرایط بهترین راه برای کاهش خطر تکرار آن است.
علائم جدید را نادیده نگیرید. اگر احساس کردید مشکلی وجود ندارد به خود اعتماد کنید. با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود تماس بگیرید. یا به اورژانس مراجعه کنید.
مراقب خودت باش. اگر آسم دارید، محرک‌های خود را بشناسید و مطمئن شوید که در صورت تجویز یک اسپری نجات دهنده دارید. تمرینات تنفسی را با استفاده از اسپیرومتر تشویقی انجام دهید. سایر توصیه‌های ارائه‌شده توسط ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی برای سلامت ریه را دنبال کنید.
ترک سیگار و استفاده از محصولات تنباکو. اگر سیگار می کشید، ترک سیگار می تواند به افزایش عملکرد ریه و جلوگیری از آسیب بیشتر به ریه ها کمک کند.
هر دارویی را طبق تجویز پزشک خود مصرف کنید.
برای سفر در ارتفاعات برنامه ریزی کنید. حتی کسانی که شرایط زمینه ای ندارند نیز در ارتفاعات بالا دچار مشکل تنفسی می شوند. درک کنید که چگونه ممکن است شما را تحت تاثیر قرار دهد. برنامه ای برای چگونگی سازگاری با تغییر ایجاد کنید.
به این فکر کنید که در صورت نیاز به مراقبت پزشکی چه کاری انجام خواهید داد. در صورت لزوم به خودتان زمان زیادی بدهید تا با آن سازگار شوید. مطمئن شوید که تجهیزات اضافی یا دارویی که ممکن است نیاز داشته باشید همراه داشته باشید.
برای اطلاعات بیشتر و دریافت کمک تخصصی با انستیتو سلامت مغز دانا در تماس باشید.
منبع:Brain Aneurysm Repair: Procedure, Preparation, and Risks (healthline.com)
Hypoxia: Causes, Symptoms, Tests, Diagnosis & Treatment (clevelandclinic.org)
درباره نویسنده
خجسته رحیمی جابری، پژوهشگر دکترای تخصصی علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز و نویسنده وب سایت انستیتو سلامت مغز دانا. زمینه کاری تخصصی ایشان مشکلات حافظه و آلزایمر است وی بیش از 20 مقاله معتبر بین المللی در این زمینه به چاپ رسانده است. می توانید پژوهش های او را در اینجا (کلیک کنید) دنبال کنید.