همه چیز درباره اختلال رفتاری خواب REM

حرکت سریع چشم (REM)  نوعی فاز خواب شبیه به بیداری است و معمولا فرد در این فاز خواب می بیند. چرخه خواب REM به طور طبیعی تقریباً در هر 90 دقیقه اتفاق می افتد و معمولاً در این فاز از خواب است که افراد رویا می بینند. چرخه خواب توسط ریتم شبانه روزی بدن هدایت می شود و با تغییر در رژیم غذایی، شرایط سلامتی، برنامه کاری و استفاده از مواد، به راحتی مختل می شود. وقتی این اختلالات مزمن شوند ، در افراد اختلالات خواب REM ایجاد می شود.

اختلال رفتاری خواب REM یا RBD چیست؟

اختلالات خواب می تواند عواقب جدی داشته باشند. کمبود خواب REM می تواند باعث سردرگمی و اضطراب افراد شود و در زمینه هماهنگی جسمی، آن ها را دچار مشکل کند. در موارد شدید، کمبود زمان سپری شده در مرحله REM خواب حتی می تواند روان پریشی ایجاد کند. خواب غیر REM به نظر استراحت کافی را برای شخص در بر دارد، اما تأثیرات ترمیمی لازمی را که خواب REM بر روی ذهن انجام می دهد، ندارد. 

بسیاری از اختلالات خواب بر خواب REM تأثیر می گذارد، از جمله پاراسومنیا یا شرایطی که افراد در هنگام خواب، رفتار غیرطبیعی دارند. تعریف خواب REM نشان می دهد که افراد در طول خواب REM فلج می شوند و حرکتی ندارند. در پاراسومنیا ، افراد در طول خواب بسیار بیشتر از حد معمول حرکت می کنند. این اختلالات زمانی اتفاق می افتد که افراد فلج نسبی بازوها و پاهای خود را که معمولاً در هنگام خواب REM اتفاق می افتد، از دست می دهند.

یکی از شناخته شده ترین اختلالات خواب، پاراسومنیا است که افراد هنگام خواب راه می روند، اما این اختلالات خواب از راه های دیگر بر حرکت تأثیر می گذارد. در اختلال رفتار خواب REM ، افراد خوابی که می بینند را”عملی می کنند” که می توانند صدمه ای برای خود و دیگران ایجاد کنند. آنها ممکن است با جملات کامل صحبت کنند که گویی بیدار هستند، غیرقابل توصیف فریاد می زنند، لگد می زنند، شخص را در کنار خود می گیرند یا از تخت می پرند. این رفتارها بر کیفیت خواب تأثیر می گذارد و می تواند باعث شود افراد روز بعد علائم کمبود خواب REM را نشان دهند.

علائم اختلال رفتار خواب REM

فرد مبتلا به اختلال رفتار خواب REM  ممکن است با گرفتن شخصی که در کنار او خوابیده، فریاد زدن نام خود یا حتی صحبت کردن با آنها، شریک زندگی خود را از خواب بیدار کنند. ممکن است مدتی طول بکشد تا فردی که در کنار فردی با RBD می خوابد متوجه شود که همسر او در حال صحبت کردن، بیدار نیست. محتوای عجیب یا غیر واقعی گفتار در نهایت ممکن است نشانگر این باشد که فرد مبتلا به RBD در خواب صحبت می کند.

تشخیص علائم اختلال در رفتار خواب REM هنگامی که کسی تختخواب را با یک شریک خواب به اشتراک نمی گذارد کمی دشوار است، اما این امکان وجود دارد. علائم مربوط به اینکه شخصی هنگام خواب REM دچار اختلال، حرکت کرده است عبارتند از:

• یافتن مواردی که از میز مجاور یا سایر سطوح ، منتقل شده است.
• دیدن  بالش یا سایر وسایل رختخواب در کف یا به دور از تخت
• کشف کبودی های غیر قابل توضیح، خراش ها یا سایر علائم بدنی در بدن آنها

خطرات ناشی از اختلال عملکرد خواب REM به خودی خود شدید نیست، اما افرادی که فکر می کنند ممکن است این بیماری را داشته باشند باید با پزشک خود صحبت کرده و از تست خواب استفاده کنند. علائم RBD می تواند علائم اساسی دیگری را نشان دهد. موسسه سلامت مغز، با داشتن ابزار و امکانات لازم و متخصصین علوم اعصاب، آماده ارائه خدمات در انجام تست خواب می باشند.

کمبود خواب REM با خطرات شدیدتری همراه است. که شامل موارد زیر است:

• اضطراب
• خستگی
• تحریک پذیری
• مشکلات حافظه
• تمرکز مشکل
• مشکلات مربوط به هماهنگی حرکتی
• عملکرد مختل شده در کارهای شناختی و حرکتی

حتی یک شب خواب از دست رفته نیز می تواند شخص را در معرض خطر تصادف رانندگی یا قرار گرفتن درگیری های جدی در محل کار یا خانه قرار دهد. اثرات کمبود خواب مزمن REM شدیدتر است و احتمالاً باعث اضطراب و افسردگی شدید و حتی اقدام به خودکشی می شود.

علل اختلال رفتار خواب REM

در حالی که علل اختلال رفتار خواب REM می تواند متغیر باشد و ممکن است شامل الکل ، مصرف آرامبخش و خواب آور و عوارض جانبی داروهای ضد افسردگی باشد ، اختلال رفتار خواب REM ناشی از دارو، کوتاه مدت است، به محض اینکه افراد مصرف داروها را متوقف کنند.

اکثر مبتلایان به RBD مزمن ، بزرگسالان بالای 50 سال هستند که در مراحل اولیه یک بیماری عصبی هستند. برای مبتلایان به اختلال رفتار خواب REM ، پارکینسون یک نگرانی مهم است که باید توسط یک پزشک متخصص تشخیص داده شود یا از بین برود. تحقیقات پزشکی نشان می دهند که اختلال رفتار REM ناشی از سینوکلینوپاتی است ، شرایطی که پروتئین در سلولهای عصبی تجمع می یابد. این وضعیت با بیماری پارکینسون، آتروفی چند سیستمی و دمانس با اجسام لوی مرتبط است.

تشخیص اختلال رفتار خواب REM

مصاحبه های بالینی اولین قدم در تشخیص اختلال رفتار خواب REM است. یک پزشک یا متخصص بهداشت روان از یک فرد سؤالاتی را برای این هدف تعیین می کنند که آیا معیارهای تشخیص ذکر شده در دفترچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) وجود دارد. براساس معیارهای DSM-5 ، فرد باید موارد زیر را تجربه کند تا آن فرد به عنوان فرد مبتلا به اختلال سریع عملکرد خواب RBD شناخته شود:

• تجربه اپیزودهای مکرر برانگیختگی در مرحله REM خواب که شامل حرکات پیچیده است
• بیدار شدن در این اپیزودها در حالت کاملاً هوشیار و بدون احساس سردرگمی طبیعی که پس از بیدار شدن از خواب برای هر شخص پیش می آید.
• مشاهده شده توسط متخصصین بالینی یا از طریق ضبط خواب REM بدون آتونی (فلج عضلانی اسکلتی) یا تشخیص همراهی بیماری پارکینسون یا آتروفی سیستم های متعدد
• به دلیل این مشکلات، از پریشانی قابل توجه یا اختلال عملکردی رنج می برند

پزشکان همچنین باید قبل از تشخیص شخصی که دارای اختلال عملکرد خواب REM باشد ، سایر دلایل احتمالی این عوارض مانند وضعیت پزشکی یا اثرات یک ماده را بررسی و از بین ببرند.

هنگامی که اختلال رفتار خواب بالقوه REM در مصاحبه بالینی تأیید شود ، یک پزشک مراقبت های اولیه یا متخصص بهداشت روان به طور معمول برای یک پلی مونوگرام ، نوعی مطالعه خواب شبانه ، به یک متخصص خواب مراجعه می کنند. مطالعات خواب به پزشکان این امکان را می دهد که فرد به طور قطعی این اختلال را تأیید کند.

چه کسی در معرض خطر اختلال رفتار خواب REM قرار دارد؟

عوامل خطر برای RBD و شرایط مرتبط عبارتند از:

• محروم بودن از خواب
• سن بیشتراز 50 سال و مرد بودن
• مصرف داروهای ضد افسردگی
• استفاده از الکل یا داروهای دیگر ، به ویژه داروهای آرام بخش
• ابتلا به پارکینسون یا زوال عقل با اجسام لوئی
• ابتلا به اختلالات خواب در اثر موارد دیگر ، به ویژه مواد مخدر
• داشتن سابقه خانوادگی  یا سایر شرایط مرتبط

برای پزشکان مهم است که افراد مبتلا به RBD را برای عوامل خطر کوتاه مدت مانند استفاده از مواد و همچنین غربالگری آنها در شرایط عصبی مزمن ارزیابی کنند.

آمار اختلال رفتار خواب حرکات سریع چشم

این اختلال نسبتاً اختلال نادری است و معمولاً به خوبی به درمان پاسخ می دهد. بهبود آگاهی عمومی در مورد این شرایط ، به بیشتر افراد در تشخیص و معالجه کمک می کند. حقایق در مورد اختلال رفتار خواب REM شامل موارد زیر است:

• بیش از 60 درصد از مبتلایان به RBD، سن آن ها بیشتر از 50 سال است.
•  از 60 تا 89 درصد افرادی که مبتلا به RBD هستند مذکر می باشند.
• اختلال عملکرد خواب سریع حرکت چشم در 1 تا 5.5 درصد از جمعیت عمومی و 2 درصد از افراد مسن بیشتر اتفاق می افتد.
• از 35 تا 92 درصد افرادی که مبتلا به RBD تشخیص داده شده اند، در دوره های بعدی زندگی دچار مشکلات و بیماری های عصبی شده اند.

افراد مبتلا به علائم RBD ممکن است عوارض دارویی یا ماده ای را تجربه کنند ، اما افراد مبتلا به علائم طولانی مدت باید برای شرایط مرتبط ارزیابی شوند.

درمان اختلال خواب رفتار حرکات سریع چشم

از آنجا که علائم RBD فقط در زمان خوابیدن افراد بروز می کند، مداخلات رفتاری برای RBD محدود به اقداماتی مانند حرکت اشیاء به دور از تختخواب ، قرار دادن پد در کف در کنار تختخواب یا قرار دادن ریل های ایمنی بزرگسالان روی تخت است.

برخی از تغییرات شیوه زندگی مانند اجتناب از کافئین یا الکل می توانند باعث بهبود خواب و همچنین درمان اختلال خوابعمومی REM شوند . با این حال ، این تغییرات نمی تواند عوامل اساسی اختلال رفتار خواب REM را برطرف کند. بعضی از پزشکان وظایف بهداشت عمومی خواب مانند نگه داشتن یک برنامه منظم خواب را به عنوان درمان اختلال خواب RBD توصیه می کنند نه به این دلیل که می تواند این اختلال را درمان کند ، بلکه می تواند تعداد دفعات و شدت اپیزودهای رفتار خواب REM را کاهش دهد.عنصر اصلی درمان اختلال رفتار خواب REM همیشه دارو است.

داروها برای درمان اختلال رفتار REM خواب

کلونازپام (کلونوپین) مؤثرترین دارو برای اختلال رفتار خواب REM است. اما برای افرادی که اختلال در مصرف مواد دارند یا افرادی که در معرض خطر اثرات متقابل مواد مخدر قرار دارند ، توصیه نمی شود. 

ملاتونین تقریباً به اندازه کلونازپام برای RBD مؤثر است و خطرات و عوارض جانبی کمتری دارد. این دارو همچنین به عنوان یک داروی عمومی خواب REM برای افرادی که شرایط متنوعی دارند که شامل خواب REM از جمله جت لگ ، کار شیفتی و بی خوابی است ، کار می کند.

افرادی که RBD دارند مجبورند با متخصصان معالج همکاری کنند تا مطمئن شوند داروهایی که برای سایر شرایط مصرف می کنند در خواب آنها اختلال ایجاد نمی کند یا باعث می شود علائم RBD آنها بدتر شود. داروهایی که خواب REM را سرکوب می کنند شامل موارد زیر است:

• داروهای تحریک کننده 
• ضد افسردگی های سه حلقه ای (TCA)
• مهارکننده های مونوآمین اکسیداز (MAOI) ضد افسردگی
• داروهای ضد افسردگی مهار کننده بازگشت مجدد سروتونین (SSRI)

دلیل اینکه داروهای ضدافسردگی روی خواب REM تأثیر می گذارند کاملاً درک نشده است ، اگرچه به احتمال زیاد به دلیل تأثیر آنها بر روی سطح سروتونین و هورمونهای خواب طبیعی است. همه کلاس های محرک باعث ایجاد آدرنالین و دوپامین می شوند که در خواب اختلال ایجاد می کنند. 

اگرچه دلایل متفاوت است، همه این داروها  نتیجه یکسانی دارند: افراد زمان کمتری را در خواب REM می گذرانند و بنابراین احساس آرامش کمتری دارند.

با گذشت زمان ، این می تواند باعث بدتر شدن علائم افسردگی شود. به دلیل این عوارض جانبی ، ممکن است افراد مبتلا به RBD و اختلال افسردگی همراه با پزشکان برای پیدا کردن گزینه های ضد افسردگی رایج یا استفاده از راهکارهای درمانی دیگر با پزشکان همکاری کنند.

RBD در کنار سو مصرف مواد

در حالی که RBD بیشتر در بزرگسالان در مراحل اولیه پارکینسون یا سایر بیماریهای عصبی ایجاد می شود، می تواند در زمینه های مختلف نیز حضور داشته باشد. افراد مبتلا به سوء مصرف الکل یا وابستگی به آرام بخش، گاهی اوقات علائم اختلال عملکرد خواب REM را نشان می دهند.

افراد دیگر ممکن است هنگام استفاده از موادی که خواب REM را سرکوب می کند، مانند کافئین ، الکل ، ماری جوانا و مواد افیونی، RBD یا علائم آن را تجربه کنند. این داروها می توانند خطرات ناشی از کمبود خواب REM را به میزان قابل توجهی افزایش دهند.

Dr. AM Kamali

درباره نویسنده

دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.

دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.