با افزایش سن، سیستم ایمنی بدن انسان در مقابله با عفونت ها ضعیف می شود و کمتر به واکسیناسیون پاسخ می دهد. همچنین، سیستم ایمنی در پیری با التهاب مزمن نیز همراه است، که تقریباً همه شرایط مرتبط با پیری را وخیم تر می کند.
خبر خوب این است که ورزش و استفاده از رژیم غذایی مناسب ممکن است به فرد کمک کند سلامت سیستم ایمنی بدن خود را در سنین بالاتر حفظ کند.
شامپانزه ها و گوریل ها، نزدیکترین خویشاوندان برتر ما، پس از رسیدن به بلوغ تنها 10 تا 15 سال در حیات وحش زندگی می کنند. پس از جدا شدن ما انسان ها از اجداد خود و رشد و تکامل انسان، طول عمر ما در طی 5 میلیون سال بعد دو برابر شد.
دانشمندان بر این باورند که تا قرن 18th نسبتاً پایدار مانده است. در 250 سال بین آن زمان و اکنون، با توجه به پیشرفت های بهداشتی و درمانی، امید به زندگی بیش از دو برابر افزایش یافته است.
ما در زمانی زندگی می کنیم که متوسط امید به زندگی نسبتا بالا می باشد. با این حال، تکامل ما را برای شیوه های مختلف زندگی و طول عمر معینی تطبیق داده است، و اکنون به طرز چشمگیری تغییر کرده است.
در نتیجه، سیستم ایمنی نه تنها در سنین بالاتر ضعیف می شود. همچنین منجر به عدم تعادل می شود. این دو شاخه از سیستم ایمنی بدن – ایمنی “ذاتی” و ایمنی “اکتسابی” در یک تأثیر مضاعف بر “سرکوب سیستم ایمنی بدن” تأثیر می گذارد.
ایمنی “ذاتی”، که اولین خط دفاعی ما در برابر عفونت ها است، تأثیر آن پس از برطرف شدن عوامل و تهدیدهای اولیه، بلافاصله از بین نمی رود و باعث التهاب مزمن و سیستمیک می شود.
ایمنی “اکتسابی”، که مسئولیت به خاطر سپردن و حمله به عوامل بیماری زای خاص را دارد، به طور پیوسته توانایی دفاع در برابر ویروس ها، باکتری ها و قارچ ها را از دست می دهد.
التهاب مزمن و درجه پایین ایمنی تقریباً با همه شرایط مرتبط با سن بالاتر از جمله دیابت نوع 2، بیماری قلبی عروقی، سرطان و زوال عقل همراه است. همچنین در شرایط خود ایمنی خاص که در افراد مسن شایع تر است، مانند آرتریت روماتوئید، نقش اصلی را دارد.
در ضمن، از بین رفتن ایمنی اکتسابی با افزایش سن، نه تنها افراد را مستعد ابتلا به عفونت ها می کند. همچنین می تواند پاتوژن های خفته ای را که قبلاً سرکوب شده بودند، دوباره فعال کند.
علاوه بر این، سیستم ایمنی ضعیف تر افراد مسن به این معنی است که بدن آنها نسبت به واکسیناسیون ها، مانند تزریق سالانه واکسن آنفولانزا، کمتر واکنش نشان می دهند.
پیری و ایمنی ذاتی
التهاب پایدار و سطح پایین ایمنی تقریباً با همه شرایط مرتبط با سن بالاتر گره خورده است.
نویسندگان یک مطالعه در مجله Frontiers in Immunology توضیح می دهند:
“در حالی که التهاب، بخشی از پاسخ طبیعی بدن است و برای جلوگیری از عفونت های باکتریایی و ویروسی و عوامل محیطی مضر از محیط زیست ضروری است، همه التهاب ها خوب نیستند. وقتی التهاب طولانی شود و تداوم یابد، می تواند آسیب رسان و مخرب باشد. ”
پس از یک عفونت یا آسیب اولیه، سیستم ایمنی افراد جوان به یک واکنش ضد التهابی تغییر می کند. به نظر می رسد که این روند در افراد مسن به طور مؤثر اتفاق نمی افتد که ممکن است به دلیل تجمع سلولهای ایمنی “پیری” باشد.
سلولهای مسن دارای تلومرهای کوتاهتر هستند، که در واقع نوعی درپوش محافظ در نوک کروموزوم ها می باشد. درست همانطور که درپوش های پلاستیکی در انتهای بطری ها مانع از ریزش محتویات آنها می شود، تلومرها هنگام از بین بردن کروموزوم و تکثیر سلولی، مانع از بین رفتن مواد ژنتیکی حیاتی می شوند.
هر وقت یک سلول تقسیم می شود، تلومرها کمی کوتاه تر می شوند، تا در نهایت، تقسیم کاملاً متوقف شود. اگر سلول زنده بماند، به طور پیوسته ناکارآمد می شود.
سلولهای ایمنی افراد مسن مولکولهای ایمنی بیشتری به نام سیتوکینها تولید می کنند که باعث التهاب می شوند. به ویژه، آنها بهتولید سریع و زیاد اینترلوکین 6 (IL-6) و فاکتور نکروز تومور-آلفا (TNF-α) را کمک می کنند.
دانشمندان، سطح بالای IL-6 و TNF-α را به ناتوانی و مرگ و میر در افراد مسن مرتبط کرده اند. آنها ارتباط مستقیمی با دیابت نوع 2، بیماری های قلبی عروقی، بیماری های عصبی و سرطان دارند.
با افزایش تعداد سلولهای ضد التهابی، افزایش تعداد سلولهای ایمنی بدن به نام ماکروفاژهای M1 (بیشتر التهابی) و کاهش تعداد ماکروفاژهای M2 (سیستم ایمنی بیشتر) به وجود می آید.
به نظر می رسد که این تغییرات در تعداد سلول های M1 و M2 با افزایش خطر ایجاد پلاک های مضر همراه است که شریان ها را مسدود می کند.
پیری و سیستم ایمنی اکتسابی
از طریق ایمنی اکتسابی، سیستم ایمنی بدن می آموزد که عوامل بیماری زای خاص را بشناسد و خنثی کند.
نوعی سلول ایمنی که به عنوان سلول T شناخته می شود در ایمنی اکتسابی نقش اساسی دارد. در طی عفونت، سلولهای T “ساده” یاد می گیرند که عوامل بیماری زای خاص را تشخیص دهند. آنها سپس به سلولهایی متمایز می شوند که برای ایمن سازی پاسخ های ایمنی در آینده مختص همان پاتوژن هستند.
تعداد کل سلولهای T در طول زندگی ما ثابت است، اما تعداد سلولهای ساده و تمایز نیافته در طی سالها بطور پیوسته در حال کوچک شدن هستند، زیرا سلولهای بیشتر و بیشتری متعهد به مقابله با عفونتهای خاص می شوند.
در نتیجه بدن افراد مسن تر قادر به پاسخ ایمنی مؤثر در برابر عفونت های جدید نیستند. به همین دلیل، واکسیناسیون پاسخ ضعیف تری از سیستم ایمنی پیری را برانگیخته و بنابراین، محافظت کمتری را ارائه می دهد.
جالب اینجاست که واکسن آنفلوانزا ممکن است به خودی خود اثر واکسن سالانه را در زندگی کاهش دهد. در واقع، تحقیقات نشان می دهد که واکسیناسیون های مکرر آنفولانزا می تواند منجر به کاهش پاسخ آنتی بادی شود.
بسیاری از افراد مسن از عفونت نهفته سیتومگالوویروس انسانی رنج می برند. این عفونت ویروسی بسیار شایع و پایدار است و معمولاً علائم کمی (در صورت وجود) ایجاد می کند. با این حال، در افراد مسن تر، این عفونت ممکن است به طور پیوسته باعث کاهش منابع ایمنی بدن شده و آنها را مستعد ابتلا به سایر عفونت های ویروسی و کاهش اثرات ایمن سازی آنفولانزا کند.
برای اطلاعات بیشتر در مورد چگونگی بهبود سیستم ایمنی بدن و بهبود سلامتی در پیری به “تأثیر ورزش و رژیم مدیترانه ای در بهبود سیستم ایمنی هنگام پیری” مراجعه کنید.
جهت اطلاعات بیشتر به موسسه سلامت مغز دانا مراجعه کنید.
منبع:
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.