سوء استفاده عاطفی شامل کنترل شخص دیگری به وسیله احساسات به منظور انتقاد، شرمنده کردن، ایجاد شرمساری، سرزنش یابازیچه کردن آنهاست. در حالی که بیشتر در روابط زناشویی و دوستی‌ها رایج است، سوء استفاده ذهنی یا عاطفی می تواند در هررابطه ای رخ دهد – از جمله در بین دوستان، اعضای خانواده و همکاران.
به طور کلی، یک رابطه زمانی از نظر عاطفی توهین آمیز است که الگوی ثابتی از کلمات توهین آمیز و رفتارهای قلدرانه وجود داشته باشدکه عزت نفس فرد را تحلیل می برد و سلامت روان او را تضعیف می کند.
هدف اصلی سوء استفاده عاطفی کنترل طرف مقابل از طریق بی اعتبار کردن، منزوی کردن و ساکت کردن آنهاست. تشخیص آن یکی ازسخت ترین اشکال سوء استفاده است زیرا می تواند ظریف و موذیانه باشد. اما می تواند آشکار و همراه با بازی دادن طرف مقابل همباشد.
در هر صورت، سوء استفاده عاطفی می تواند عزت نفس شما را از بین ببرد و شما می توانید به درک و واقعیت خود شک کنید. در پایان،ممکن است احساس کنید در دام افتاده اید. افرادی که از نظر عاطفی مورد آزار و اذیت قرار گرفته اند، اغلب آنقدر آسیب دیدند که نمیتوانند این رابطه را بیشتر تحمل کنند، اما از ترک آن نیز می ترسند. بنابراین، این چرخه تا زمانی که کاری انجام شود تکرار می شود.
نشانه های سوء استفاده عاطفی
چندین نشانه هشدار سوء استفاده عاطفی وجود دارد. به خاطر داشته باشید که حتی اگر پارتنر، والدین، همکار یا دوست شما تنها تعدادانگشت شماری از این کارها را در مقابل انجام همه آنها انجام دهد، رابطه شما با آنها همچنان از نظر عاطفی آزاردهنده است.
هنگام بررسی رابطه خود، همچنین به یاد داشته باشید که سوء استفاده عاطفی اغلب ظریف است. در نتیجه، تشخیص علائم بسیاردشوار است. اگر در تشخیص اینکه آیا رابطه تان سواستفاده گر است یا خیر، مشکل دارید، به این فکر کنید که تعاملات شما چهاحساسی به شما می دهد.
اگر هر زمان که با طرف مقابلتان در ارتباط هستید احساس ناامیدی، سردرگمی، سوء تفاهم، افسردگی، اضطراب یا بی ارزشی میکنید، احتمال اینکه رابطه شما از نظر عاطفی همراه با سواستفاده باشد زیاد است.
همچنین در دام این که به خود بگویید «اونقدرا هم بد نیست» نیفتید و رفتار طرف مقابل را به حداقل برسانید. همه سزاوار این هستند کهبا آنها با مهربانی و احترام رفتار شود، از جمله شما. درک این موضوع می تواند به شما کمک کند چرخه سوء استفاده عاطفی را متوقفکنید.
انتظارات غیرواقعی
یکی از نشانه های سوء استفاده عاطفی این است که طرف مقابل انتظارات غیر واقعی از شما داشته باشد.
نمونه هایی از این موارد عبارتند از:
- درخواست های غیر منطقی
- از شما انتظار دارند که همه چیز را کنار بگذارید و نیازهای آنها را برآورده کنید
- از شما می خواهد که تمام وقت خود را با هم بگذرانید
- ناراضی هستند، مهم نیست چقدر تلاش می کنید
- انتقاد از شما برای انجام ندادن وظایف بر اساس استانداردهای آنها
- انتظار از شما برای داشتن نظرات مشابه آنها (یعنی شما اجازه ندارید نظر متفاوتی داشته باشید)
- درخواست از شما برای نام بردن تاریخ‌ها و زمان‌های دقیق هنگام بحث درباره چیزهایی که شما را ناراحت می‌کند (و وقتی نمیتوانید اینکار را انجام دهید، ممکن است حرف شما را رد کنند، گویی هرگز اتفاق نیفتاده است)
شما را زیر سوال می‌برند
یکی دیگر از نشانه‌هایی که نشان می‌دهد ممکن است فردی از نظر عاطفی سوء استفاده کند، این است که شما را بی‌اعتبار کند.
برخی از مصادیق آن عبارتند از:
- تضعیف، نادیده گرفتن یا تحریف ادراکات یا واقعیت شما
- امتناع از پذیرش احساسات خود با تلاش برای تعریف اینکه شما چگونه باید احساس کنید
- از شما می خواهد بارها و بارها احساس خود را توضیح دهید
- متهم کردن شما به “بیش از حد حساس“، “بیش از حد احساساتی” یا “دیوانه” بودن
- امتناع از تأیید یا معتبر شمردن نظرات یا ایده های شما
- نادیده گرفتن درخواست ها، خواسته ها و نیازهای شما و مسخره یا بی ارزش خواندن آنها
- با گفتن جملاتی مانند “اشتباه میکنی” یا “داری اغراق میکنی ” می‌گویند برداشتتان اشتباه است یا نمی توان به شما اعتماد کرد.
- اگر خواسته ها یا نیازهای خود را بیان می کنید، شما را به خودخواه، نیازمند یا مادی گرا بودن متهم می کنند (توقع این است که هیچخواسته یا نیازی نداشته باشید)
آشوب ایجاد می کنند
افراد سواستفاده گر عاطفی تمایل به ایجاد هرج و مرج نیز دارند.
چند نمونه از این علائم هشدار عبارتند از:
- شروع دعوا به خاطر بحث کردن
- اظهارات گیج کننده و متناقض (که گاهی اوقات “دیوانه سازی” نامیده می شود)
- داشتن تغییرات شدید خلقی یا فوران عاطفی ناگهانی
- نامنظم و غیرقابل پیش بینی رفتار می کنند
از باج گیری عاطفی استفاده می کند
اگر کسی سعی می کند از احساسات شما علیه شما استفاده کند، این نشانه سوء استفاده عاطفی است.
نمونه هایی از باج گیری عاطفی عبارتند از:
- بازی دادن و کنترل شما با ایجاد احساس گناه
- تحقیر شما در ملاء عام یا در خلوت
- سوء استفاده از ترس ها، ارزش ها یا مهربانی برای کنترل فرد یا موقعیت
- بزرگنمایی عیب‌های شما یا اشاره به آنها برای منحرف کردن توجه یا اجتناب از قبول مسئولیت انتخاب‌ها یا اشتباهات ضعیف خود
- انکار یک اتفاق یا دروغ گویی در مورد آن
- تنبیه شما با خودداری از محبت کردن
خودشان را برتر می‌گیرند
افرادی که از نظر عاطفی آزاردهنده هستند اغلب جوری رفتار می کنند که انگار از شما برترند.
مواردی که باید در نظر بگیرید که آیا فرددر زندگی شما این نشانه سوء استفاده عاطفی را نشان می دهد یا خیر، اینها هستند:
- با شما طوری رفتار می کنند که انگار حقیر هستید
- سرزنش شما برای اشتباهات و کوتاهی‌های خودشان
- به همه چیزهایی که می گویید شک دارند و سعی می کنند به شما ثابت کنند که اشتباه می کنید
- شما را مسخره می‌کنند
- به شما می‌گویند نظرات، ایده‌ها، ارزش‌ها و افکار شما احمقانه، غیرمنطقی یا بی‌معنی هستند
- شما را تحقیر می‌کنند
- استفاده از طعنه در هنگام تعامل با شما
- طوری رفتار می‌کنند که انگار همیشه حق با آنهاست، بهترین چیزها را می دانند و از شما باهوش ترند
شما را کنترل و منزوی می کند
افراد سواستفاده‌گر عاطفی سعی می کنند شما را منزوی و کنترل کنند.
برخی از نمونه های این شکل از سوء استفاده عاطفی عبارتند از:
- کنترل افرادی که می بینید یا با آنها وقت می گذرانید، از جمله دوستان و خانواده
- نظارت دیجیتالی بر شما، از جمله بر پیام های متنی، رسانه های اجتماعی و ایمیل
- متهم کردن شما به خیانت و حسادت نسبت به روابط‌های دیگرتان
- گرفتن یا پنهان کردن کلید ماشین شما
- دائم می‌خواهند بدانند کجا هستید یا برای هر حرکتتان از شما لوکیشن می‌خواهند
- با شما مانند دارایی‌شان برخورد می‌کنند
- انتقاد یا مسخره کردن دوستان، خانواده و همکارانتان
- استفاده از غیرتی بودن به عنوان نشانه عشق و جلوگیری از بودن شما با دیگران
- شما را مجبور می کند که تمام وقت خود را با هم بگذرانید
- کنترل امور مالی
انواع سوء استفاده عاطفی
سوء استفاده عاطفی می تواند اشکال مختلفی داشته باشد، از جمله:
- اتهام به خیانت یا سایر نشانه های حسادت و احساس مالکیت
- چک کردن مداوم یا تلاش برای کنترل رفتار فرد مقابل
- مدام بحث یا مخالفت کردن
- انتقاد کردن
- منزوی کردن فرد از خانواده و دوستان
- فحش دادن و توهین کلامی
- ایجاد شرمساری یا سرزنش کردن
- بی اهمیت جلوه دادن نگرانی های طرف مقابل
- خودداری از محبت و توجه
رابطه شما ممکن است در ابتدا عادی و محبت آمیز به نظر برسد، اما بعداً (با پیشرفت رابطه) با این نوع سوءاستفاده های عاطفی،تلاش برای بازی دادن و کنترل شما شروع می شود.
سوء استفاده عاطفی در مقابل تعارض عادی
تعارض بخشی عادی از یک رابطه است. با این حال، اگر در طول درگیری با طرف مقابل، احساس می کنید که مورد آزار و اذیت، بیاحترامی، تحقیر، توهین یا طرد شدن قرار می گیرید، اینها نشانه هایی هستند که نشان می دهد ممکن است از مرز آزار عاطفی عبورکرده باشید.
تاثیر سوء استفاده عاطفی
تحقیقات نشان می دهد که عواقب سوء استفاده عاطفی به همان اندازه آزار جسمی شدید است. فقط به جای آثار جسمی و کبودی، زخمهای شما برای دیگران نامرئی است. در شک و تردید، بی ارزشی و نفرت از خود پنهان است.
وقتی آزار عاطفی شدید و مداوم باشد، می‌توانید تمام حس خود را از دست بدهید. با گذشت زمان، اتهامات، توهین‌های کلامی،فحاشی‌ها و انتقادات و تهمت زدن‌ها می‌تواند حس شما را به قدری از بین ببرد که دیگر نتوانید چیزها را واقع بینانه ببینید.
در نتیجه، ممکن است شروع به توافق با سوء استفاده کننده کنید و از درون انتقاد کنید. هنگامی که این اتفاق می افتد، شما در دام یکرابطه سوء استفاده کننده می‌افتید، با این باور که هرگز به اندازه کافی برای دیگران خوب نخواهید بود. در نهایت، ممکن است کناربکشید و خود را منزوی کنید، زیرا متقاعد شده اید که هیچ کس شما را دوست ندارد.
سوء استفاده عاطفی می تواند بر روابط دوستانه تأثیر بگذارد زیرا افراد مورد آزار عاطفی اغلب نگران این هستند که مردم چگونه آنها رامی بینند و آیا واقعاً آنها را دوست دارند یا خیر.
علاوه بر این، سوء استفاده عاطفی می تواند باعث مشکلات سلامت روان شود. اثرات سوء استفاده بر سلامت روان شامل افسردگی،اضطراب و گاهی اوقات ایجاد یک اختلال تغذیه‌ای است. آزار عاطفی می‌تواند بر شما تأثیر فیزیکی بگذارد و باعث ایجاد زخم معده،تپش قلب و بی‌خوابی شود.
نکاتی برای مقابله با سوء استفاده عاطفی
اولین گام در برخورد با یک رابطه آزاردهنده عاطفی، شناخت سوء استفاده است. اگر بتوانید هر یک از جنبه های سوء استفاده عاطفی رادر رابطه خود شناسایی کنید، مهم است که قبل از هر چیز آن را تصدیق کنید.
با صادق بودن در مورد آنچه تجربه می کنید، می توانید دوباره کنترل زندگی خود را به دست بگیرید. در اینجا هفت استراتژی برایاحیای زندگیتان آورده شده است که می توانید همین امروز آنها را عملی کنید.
خودتان را در اولویت قرار دهید
وقتی صحبت از سلامت روانی و جسمی شما می شود، خودتان را در اولویت قرار دهید. دیگر نگران جلب رضایت فردی که از شما سوءاستفاده می کند نباشید. به نیازهای خود رسیدگی کنید. کاری را انجام دهید که به شما کمک کند مثبت فکر کنید و خودتان را تأیید کنید.
همچنین حتماً استراحت کافی داشته باشید و وعده های غذایی سالم بخورید. این مراحل ساده مراقبت از خود می تواند به شما کمک کندتا با استرس های روزانه سوء استفاده عاطفی مقابله کنید.
حفظ حریم‌ها
قاطعانه به فرد سو استفاده کننده بگویید که دیگر سر شما فریاد نزند، شما را نامرد صدا نکند، به شما توهین نکند، با شما بی ادبینکند و غیره. سپس به آنها بگویید اگر این رفتار را انجام دهند چه اتفاقی خواهد افتاد.
به عنوان مثال، به آنها بگویید که اگر شما را با فحش صدا بزنند یا به شما توهین کنند، مکالمه تمام می شود و شما اتاق را ترک خواهیدکرد. نکته کلیدی این است که از مرزهای خود پیروی کنید. این امر به طرف مقابل نشان می‌دهد که آزار عاطفی او قابل تحمل نخواهد بود.
دست از سرزنش خود بردارید
اگر برای مدتی در یک رابطه آزاردهنده احساسی بوده اید، ممکن است فکر کنید که مشکلی در شما وجود دارد. اما مشکل شما نیستید. از سرزنش خود برای چیزی که کنترلی روی آن ندارید دست بردارید.
این را بدانید که نمی توانید آنها را تغییر دهید
با وجود تمام تلاش‌هایتان، هرگز نمیتوانید با انجام کاری متفاوت یا متفاوت بودن، فرد آزارگر عاطفی را تغییر دهید.
به خود یادآوری کنید که نمی توانید اعمال آنها را کنترل کنید و در انتخاب آنها مقصر نیستید. تنها چیزی که می توانید کنترل کنید پاسخشما به سوء استفاده عاطفی است.
از درگیر شدن بپرهیزید
با یک فرد آزارگر درگیر نشوید. به عبارت دیگر، اگر سوءاستفاده‌گر سعی می‌کند با شما بحثی را آغاز کند، شروع به توهین به شما کرد،چیزهایی از شما مطالبه کرد، یا از روی حسادت عصبانی شد، سعی نکنید توضیحی بدهید یا احساسات او را تسکین دهید یا برایکارهایی که انجام نداده‌اید عذرخواهی نکنید.
اگر می توانید به سادگی از موقعیت دور شوید.
درگیر شدن با یک آزارگر فقط شما را بیشتر اذیت می کند. هر چقدر هم که تلاش کنید، نمیتوانید از نظر آنها همه چیز را درست کنید.
یک شبکه پشتیبانی بسازید
اگر چه ممکن است سخت باشد که به کسی بگویید که دارید مورد سوء استفاده عاطفی قرار می‌گیرید، اما صحبت کردن می تواند کمککننده باشد. با یک دوست قابل اعتماد، یکی از اعضای خانواده یا حتی یک مشاور در مورد آنچه که تجربه می کنید صحبت کنید. تا حدامکان از فرد آزارگر دوری کنید و با افرادی که شما را دوست دارند و حمایتتان می کنند وقت بگذارید.
این شبکه از دوستان و افراد مورد اعتماد سالم به شما کمک می‌کنند کمتر احساس تنهایی و انزوا کنید. آنها همچنین می توانند حقیقترا در زندگی شما بیان کنند و به شما کمک کنند تا همه چیز را آنطور که واقعا هست ببینید.
روی یک طرح خروج کار کنید
اگر شریک زندگی، دوست یا یکی از اعضای خانواده شما قصد تغییر یا کار بر روی انتخاب های ضعیف خود را نداشته باشد، نمیتوانید برای همیشه در رابطه خشونت آمیز باقی بمانید. در نهایت هم از نظر روانی و هم از نظر جسمی به شما آسیب وارد می کند.
بسته به موقعیت خود، ممکن است لازم باشد اقداماتی را برای پایان دادن به رابطه انجام دهید. هر موقعیتی متفاوت است. بنابراین، افکارو ایده های خود را با یک دوست قابل اعتماد، عضو خانواده یا مشاور در میان بگذارید. سوء استفاده عاطفی می تواند اثرات طولانیمدت جدی داشته باشد، اما همچنین می تواند مقدمه ای برای آزار فیزیکی و خشونت باشد.
همچنین به یاد داشته باشید که سوء استفاده اغلب زمانی تشدید می شود که فرد مورد آزار قرار گرفته تصمیم به جدایی می‌گیرد. بنابراین، مطمئن شوید که در صورت بدتر شدن سوء استفاده، یک برنامه در اختیار دارید.
چه چیزی برای سوء استفاده عاطفی موثر نیست
گاهی اوقات تلاش برای مقابله یا کاهش سوء استفاده عاطفی می تواند نتیجه معکوس داشته باشد و در واقع سوء استفاده را بدتر کند.
برخی از تاکتیک‌ها که روش‌های مؤثری برای مقابله با سوء استفاده نیستند عبارتند از:
مشاجره باآزارگر عاطفی
تلاش برای مشاجره با یک سوء استفاده کننده می تواند مشکل را تشدید کند و ممکن است منجر به خشونت شود. هیچ راهی برای بحثو جدل با متجاوز وجود ندارد زیرا آنها همیشه راه های بیشتری برای سرزنش، ایجاد شرمساری یا انتقاد خواهند یافت. آنها همچنینممکن است سعی کنند قربانی را بازی دهند.
تلاش برای درک یا بهانه تراشی برای آزارگر عاطفی
ممکن است بخواهید رفتار طرف مقابل را جور دیگری جلوه دهید یا بهانه ای برای توجیه اعمال او بیاورید. یافتن راه هایی برای همدردییا به حداقل رساندن اعمال سوء استفاده کننده می تواند ترک موقعیت را بسیار دشوارتر کند.
تلاش برای دلجویی از آزارگر
دلجویی از طرف مقابل ممکن است نوعی تنش زدایی به نظر برسد، اما در درازمدت نتیجه معکوس دارد و ممکن است به سوء استفادهبیشتر کمک کند. به جای اینکه سعی کنید خود یا رفتارهایتان را مطابق با هوس های سوء استفاده کننده تغییر دهید، روی ایجاد مرزهایواضح تمرکز کنید و در صورت امکان از درگیر شدن با آنها اجتناب کنید.
نجات از سوء استفاده عاطفی
اگر آزار عاطفی را تجربه کرده اید، چند کار وجود دارد که می توانید برای کمک به بهبودی انجام دهید.
سوء استفاده را تصدیق کنید
از به حداقل رساندن یا حتی انکار سوء استفاده خودداری کنید و بپذیرید که این اتفاق افتاده است تا بتوانید شروع به بهبودی از آنکنید.
به خودتان قول بدهید
متعهد شوید که چرخه سوء استفاده عاطفی را متوقف کنید. همچنین، بدون توجه به اینکه چقدر طول می کشد، به روند بهبودی پایبندباشید زیرا ارزشش را دارد و شایسته زندگی شاد هستید.
مهربانی با خود را تمرین کنید
برای رشد، همان سطح از شفقت، مهربانی و انعطاف را به خود بدهید که به دوستی که آزار عاطفی را تجربه کرده است می دهید.
به سراغ عزیزانتان بروید
با افرادی که به شما اهمیت می دهند و از شما حمایت می کنند در ارتباط باشید تا بتوانند در این دوران سخت به شما کمک کنند.
به دنبال مشاوره باشید
روان درمانی می تواند به شما کمک کند تا رابطه آزاردهنده عاطفی خود را بررسی کنید و در عین حال ابزارهایی را برای غلبه بر سوءاستفاده داشته باشید.
اگر ناراحتی عاطفی، اضطراب، افسردگی یا علائم دیگری را در نتیجه سوء استفاده عاطفی تجربه می کنید، برای دریافت کمک با یک متخصص ارتباط برقرار کنید. ممکن است بخواهید از صحبت با متخصص سلامت روان مرکز سلامت مغز دانا شروع کنید. از کمک گرفتن دریغ نکنید و بدانید سلامت روان شما مهم ترین چیز است. برای کسب اطلاعات بیشتر از خدمات ما، سایت انستیتو سلامت مغز دانا را ببینید یا با کارشناسان تماس بگیرید.
درباره نویسنده
موژان پارسا پژوهشگر ارشد توان‌بخشی شناختی دانشگاه شهید بهشتی و همکار قطب عصب روان‌شناسی شناختی کشور است. جریان اصلی تحقیقات وی اختلالات عصب تحولی و به طور خاص متمرکز بر اوتیسم می باشد.