افکار مزاحم افکار ناگهانی و غیرارادی هستند. آنها اغلب منفی یا ترسناک هستند و افراد احساس می کنند کنترل کمی روی آنها دارند. این افکار معمولا در افراد مبتلا به اختلالات روانی مانند اضطراب و اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) رخ می دهد.
اگرچه ممکن است هر کسی گاهی اوقات افکار سرزده را تجربه کند که می تواند ناراحت کننده باشد، اما برخی افراد مکرراً افکار غیرارادی را تجربه می کنند که باعث استرس و اضطراب شدید می شود. هنگامی که افکار مزاحم تبدیل به یک اتفاق رایج می شود که زندگی روزمره فرد را مختل می کند، ممکن است به دلیل مشکلی در سلامت روان باشد.
در این مقاله، به این می پردازیم که افکار مزاحم چیست، به برخی از باورهای غلط پیرامون آن میپردازیم، و میگوییم چگونه می تواند درمان شود.
افکار مزاحم چیست؟
افکار مزاحم افکار ناخواسته ای هستند که به نظر می رسد از ناکجاآباد می آیند. آنها می توانند ناراحت کننده و ناخوشایند باشند. شخص معمولاً احساس می کند نمی تواند این افکار را کنترل کند و ممکن است متوجه شود که او را از کارهای روزانه منحرف می کند.
شاید این مطلب هم برایتان جالب باشد:
افکار مزاحم از جمله علائم اختلالات زیر است:
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
- اضطراب
- افسردگی
- OCD
افکار می توانند زننده باشند، که می تواند منجر به مخفی نگه داشتن آنها توسط افراد شود. افراد ممکن است به دنبال کمک نباشند زیرا احساس شرم دارند.
با توجه به گفته انجمن اضطراب و افسردگی آمریکا (ADAA)، افکار مزاحم غیرارادی هستند و هیچ ارتباطی با واقعیت یا خواسته های فرد ندارند. مردم بر اساس این افکار عمل نمی کنند و معمولاً آنها را تکان دهنده و غیرقابل قبول می دانند.
افکار مزاحم می توانند پایدار باشند و باعث ناراحتی قابل توجهی شوند. اغلب، هرچه افراد سخت‌تر سعی کنند خود را از شر این افکار خلاص کنند، بیشتر ادامه می‌یابند و شدیدتر می‌شوند.
انواع متداول افکار مزاحم
انواع مختلفی از افکار مزاحم وجود دارد، از جمله موارد زیر:
افکار مزاحم در مورد رابطه جنسی
افکار مزاحم که جنبه جنسی دارند حول محور تمایلات جنسی فرد یا آسیب رساندن جنسی به دیگران می چرخند.
مثالها عبارتند از:
- ترس از جذب جنسی به نوزادان
- ترس از جذب اعضای خانواده
- ترس در مورد گرایش جنسی خود
- افکار مزاحم در مورد روابط
افراد ممکن است در مورد روابط خود نگران باشند و افکار مزاحم می توانند بر آنها فشار وارد کنند.
نمونه هایی از این نوع تفکر مزاحم می تواند شامل موارد زیر باشد:
- تجزیه و تحلیل شریک زندگی با وسواس و عیب یابی
- به طور مداوم به دنبال اطمینان گرفتن از شریک زندگی بودن
- افکار وسواسی در مورد ترک رابطه از طرف مقابل
- شک در مورد وفاداری
افکار مزاحم درباره دین
انواع افکار مزاحم درباره دین می تواند شامل افراد زیر باشد:
- داشتن افکار منفی در اماکن مذهبی
- تکرار مداوم برخی از دعاها
- ترس اینکه ارتباط خود را با ایمان یا عقاید خود از دست داده باشند
- دائماً ایمان خود را تجزیه و تحلیل می کنند
افکار مزاحم در مورد خشونت
ممکن است فرد افکار خشونت آمیز نسبت به خود یا دیگران را تجربه کند.
افکار رایج عبارتند از:
- آسیب رساندن به عزیزان یا فرزندان
- کشتن دیگران
- استفاده از چاقو یا وسایل دیگر برای آسیب رساندن به دیگران
- احتمال خوردن غذای مسموم کننده توسط عزیزان
افرادی که این افکار را تجربه می کنند ممکن است از مکان های عمومی و تماس با دیگران اجتناب کنند.
افکار مزاحم در مورد اختلالات تغذیه ای
افکار مزاحم در میان افراد مبتلا به اختلالات تغذیه ای مانند بی اشتهایی عصبی و پرخوری عصبی رایج است.
برخی از موضوعات رایج عبارتند از:
- ایده هایی در مورد کمال گرایی، مانند نالایق بودن برای عشق ورزیدن در صورتی که فرد به بدن «کامل» دست پیدا نکند
- ترس وسواسی در مورد افزایش وزن
- افکار نادرست و مزاحم در مورد ظاهر
- بازی کردن با غذا، اجتناب از خوردن، محاسبه وسواسی کالری موجود در غذا
برخی از افراد مبتلا به اختلالات خوردن ممکن است اختلال وسواسی جبری یا OCD نیز داشته باشند. برای این افراد، غذا خوردن بی نظم ممکن است مراسمی باشد که برای مدیریت افکار مزاحم مضطرب استفاده می کنند.
باورهای غلط درباره افکار سرزده و مزاحم
تصورهای نادرستی موضوع افکار مزاحم را احاطه کرده اند که در زیر به آنها میپردازیم:
باور اشتباه 1: شخص می خواهد بر اساس این افکار عمل کند
واقعیت: مردم نمی خواهند بر اساس افکار مزاحم خود عمل کنند
به گفته انجمن اضطراب و افسردگی آمریکا (ADAA)، برعکس این موضوع صادق است. خطرناک ترین افسانه درباره افکار مزاحم این است که ممکن است به عمل منجر شوند.
افرادی که این افکار را تجربه می کنند معمولا برای مبارزه با آنها سخت تلاش می کنند، که منجر به پایدار شدن افکار می شود. افکار با خواسته ها یا باورهای شخصی که به آنها فکر می کند در تضاد است.
افسانه 2: همه افکار ارزش بررسی دارند
واقعیت: افکار همیشه معنای قابل توجهی ندارند
مردم مجبور نیستند هر فکری را نشانه یا هشداری در مورد چیزی بدانند. علیرغم اینکه این افکار می توانند احساسی را در فرد ایجاد کنند، آنها دارای معنا یا تمایل نیستند.
علل افکار مزاحم
هر کسی می تواند افکار مزاحم را تجربه کند و همه افرادی که این تجربه را داشته اند نیاز به تشخیص ندارند.
برخی از علل بالقوه عبارتند از:
اضطراب:
اضطراب موقت، مثلا یک فرد ممکن است قبل از عمل جراحی طیفی از افکار مزاحم را تجربه کنند. که ممکن است شامل افکاری راجع به مردن یا مجروح شدن باشد.
اختلالات اضطرابی:
اختلالات اضطرابی مانند اختلال اضطراب فراگیر و اختلال وسواسی جبری یا OCD افکار مزاحم مکرر ایجاد می کنند. افراد مبتلا به OCD از اجبار یا رفتارهای تکرار شونده برای مدیریت این افکار استفاده می کنند.
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD):
افراد مبتلا به PTSD ممکن است خاطرات مزاحم مکرر یک رویداد آسیب زا را تجربه کنند. آنها ممکن است برخی از علائم مشابهی را که در طول تروما تجربه کردند، دوباره تجربه کنند.
اختلالات تغذیه ای:
افراد مبتلا به اختلالات تغذیه ای ممکن است افکار سرزده در مورد بدن خود، انتخاب غذا یا نیاز به رسیدن به کمال داشته باشند. آنها ممکن است درگیر فکر غذا باشند.
درمان
کسی مجبور نیست با افکار مزاحم زندگی کند. گزینه های درمانی مختلف می تواند کمک کند.
متخصصان سلامت روان ممکن است از درمان شناختی رفتاری (CBT) بهره بگیرند تا به فرد کمک کند نحوه تفکر خود را تغییر دهد و به این افکار واکنش نشان دهد.
گزینه دیگر دارو است. داروهای OCD ممکن است شامل مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) یا سایر داروهای ضد افسردگی مانند کلومیپرامین باشد. اگرچه افراد معمولاً از SSRI برای درمان افسردگی استفاده می کنند، این داروها می توانند به علائم OCD نیز کمک کنند. داروهای ضد افسردگی ممکن است 8 تا 12 هفته طول بکشد تا شروع به اثر کنند.
انجمن اضطراب و افسردگی آمریکا (ADAA)، نکاتی را برای مقابله با افکار مزاحم ارائه می دهد، از جمله:
- شناسایی افکار به عنوان مزاحم
- روشن سازی اینکه آنها غیر ارادی و بی ربط به زندگی روزمره هستند
- پذیرش حضور آنها به جای دور کردن آنها
- ادامه رفتار معمول
- درک اینکه افکار ممکن است برگردند
- تمرین مدیتیشن یا ذهن آگاهی
اگر میخواهید تمرینات مدیتیشن را مبتنی بر پایه دینامیک مغز انجام دهید، میتوانید از انستیتو سلامت مغز دانا کمک بگیرید. برای اطلاعات بیشتر واحد مربوطه را در سایت ما ببینید و روی لینک زیر کلیک کنید: مدیتیشن هندسی بر پایه دینامیک مغز (BBFGM)
فرد باید سعی کند از انجام موارد زیر اجتناب کند:
- دور کردن افکار
- تلاش برای فهمیدن معنای افکار
- درگیر شدن با افکار
تشخیص
پزشک از افراد در مورد ماهیت افکار و فراوانی آنها سؤال می کند. آنها همچنین می پرسند که آیا فرد سابقه خانوادگی اختلال روانی دارد یا خیر.
آنها ممکن است فرد را به یک متخصص سلامت روان ارجاع دهند تا علائم اختلال سلامت روان را بررسی کند. به عنوان مثال، آنها ممکن است در مورد رفتارهای اجباری که نشان دهنده OCD هستند بپرسند.
چه زمانی باید برای افکار مزاحم کمک بگیرید
بسیاری از افراد در مقطعی افکار ناخواسته و ناگهانی را تجربه خواهند کرد. افکار مزاحم گاه به گاه لزوماً به این معنی نیست که فرد نیاز به درمان دارد.
با این حال، هر کسی که به طور منظم افکار مزاحم را تجربه می کند که باعث ناراحتی می شود، باید با پزشک یا درمانگر مشورت کند. متخصص سلامت روان می تواند به فرد کمک کند تا بفهمد چه چیزی باعث ایجاد افکار سرزده مزاحم می شود و نحوه درمان آنها به چه صورت است.
حرف آخر
از کمک گرفتن دریغ نکنید و بدانید سلامت روان شما مهم ترین چیز است. در انستیتو سلامت مغز دانا مفتخریم با ارائه تکنیک‌های علمی به بهبود عملکرد مغز شما کمک کنیم.مغز ما تا حد زیادی تعیین می کند که چه کسی هستیم، چه کاری انجام می دهیم و چگونه رفتار می‌کنیم. برنامه های جامع ما می تواند به شما کمک کند تا سلامت روان خود را ارتقا بخشید. اگر میخواهید درباره روش‌هایی که میتوانید مغز خود را به سلامت بهینه برگردانید، بیشتر بدانید، با ما تماس بگیرید.
منابع
- Bang, L., et al. (2020). Presence of eating disorder symptoms in patients with obsessive-compulsive disorder.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6993325/ - Brock, H., et al. (2022). Obsessive compulsive disorder.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK553162/ - Lawrence, P. J., et al. (2017). Intrusive thoughts and images of intentional harm to infants in the context of maternal postnatal depression, anxiety, and OCD.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5519121 - https://www.medicalnewstoday.com/articles/intrusive-thoughts?utm_source=Sailthru%20Email&utm_medium=Email&utm_campaign=MNT%20Daily%20News&utm_content=2022-10-28&apid=41243526&rvid=b98bbe645b6aa7aeea05bc647fa7f0e8d5b4e628f564f4c24c59b7739ed13ef7#summary
- Munir, S., et al. (2022). Generalized anxiety disorder.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK441870/ - Obsessive-compulsive disorder. (2019).
https://www.nimh.nih.gov/health/topics/obsessive-compulsive-disorder-ocd/index.shtml - Seif, M., et al. (2018). Unwanted intrusive thoughts.
https://adaa.org/learn-from-us/from-the-experts/blog-posts/consumer/unwanted-intrusive-thoughts - Types of OCD. (n.d.).
https://www.ocduk.org/ocd/types - Vanzhula, I. A., et al. (2021). Perfectionism and difficulty controlling thoughts bridge eating disorder and obsessive-compulsive disorder symptoms: A network analysis.
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0165032721001063
درباره نویسنده
موژان پارسا پژوهشگر ارشد توان‌بخشی شناختی دانشگاه شهید بهشتی و همکار قطب عصب روان‌شناسی شناختی کشور است. جریان اصلی تحقیقات وی اختلالات عصب تحولی و به طور خاص متمرکز بر اوتیسم می باشد.