هایپرکپنیا اصطلاحی است که برای توصیف دی اکسید کربن بیش از حد در جریان خون استفاده می شود. هایپرکپنیا می تواند منجر به سردرد، خستگی و عوارض بالقوه جدی شود.
برای برخی از افراد، هایپرکپنیا به طور ناگهانی ایجاد می شود، برای مثال اگر تنفس فرد متوقف شود. در مواقع دیگر، هایپرکپنیا می تواند نشانه ای از یک مشکل سلامتی مداوم، مانند بیماری انسداد مزمن ریه (COPD) باشد. هایپرکپنیا همچنین می تواند در نتیجه آپنه خواب، یک اختلال تنفسی مرتبط با خواب، رخ دهد.
ما نگاهی دقیق‌تر به عوامل ایجاد هایپرکپنیا، نحوه پیشگیری و درمان هایپرکپنیا و زمان مراجعه به پزشک می‌اندازیم.
هایپرکپنیا چیست؟
هایپرکپنیا، زمانی اتفاق می افتد که غلظت دی اکسید کربن (CO2) در جریان خون از یک سطح معین بالاتر می رود. این می تواند تعادل اسید و باز در جریان خون را به هم بزند و باعث ایجاد طیفی از علائم خفیف تا شدید شود. هایپرکپنیا به جای اینکه یک بیماری مستقل باشد، نشانه ای از یک موضوع بزرگتر در نظر گرفته می شود. ممکن است به طور ناگهانی رخ دهد یا به شکل مزمن وجود داشته باشد.
علائم هایپرکپنیا چیست؟
علائم هایپرکپنیا می توانند از نظر شدت متفاوت باشند و بسته به مشکل زمینه ای ممکن است متفاوت ظاهر شوند. برخی از علائم رایج هایپرکپنیا عبارتند از
- تنفس سخت یا کم عمق
- خس خس سینه
- تغییر هوشیاری یا سردرگمی
- تب
- پوست برافروخته
- عرق کردن زیاد
- خستگی یا خواب آلودگی
- سردرد یا حالت تهوع
- تحریک پذیری
بسیاری از این علائم، علائم بیماری های دیگر نیز هستند. علاوه بر این، هایپرکپنیا اغلب (اما نه همیشه) همراه با کمبود اکسیژن رخ می دهد. اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید، با پزشک خود تماس بگیرید.
چه چیزی باعث هایپرکپنیا می شود؟
هایپرکپنیا زمانی اتفاق می افتد که سطح CO2 خون به دلیل مشکلات تنفسی، متابولیسم بیش از حد از حد طبیعی بالاتر رود.
بدن CO2 را به عنوان یک محصول جانبی متابولیسم تولید می کند. رویدادهایی که می‌توانند باعث تولید بیشتر از حد معمول CO2 شوند عبارتند از تب، مصرف استروئید، غذا خوردن بیش از حد و ورزش. معمولاً سطح CO2 را با تنفس به داخل و خارج تنظیم می کنیم. با این حال، تولید بیش از حد CO2 همراه با سیستم تنفسی آسیب دیده ممکن است منجر به سطوح بالاتر CO2 در بدن شود.
مشکلات شدید تنفسی که با توانایی فرد در تنظیم سطوح اکسیژن و CO2 تداخل ایجاد می کند. به عنوان نارسایی تهویه شناخته می شود. نارسایی تهویه می‌تواند از طریق بیماری‌هایی مانند آسم، COPD، مصرف بیش از حد دارو یا مشکلات فیزیکی سیستم تنفسی ایجاد شود. بیماری هایی که باعث ضعیف شدن ماهیچه های مورد نیاز برای تنفس می شوند. مانند سندرم گیلن باره نیز می توانند باعث هایپرکپنیا شوند .
آپنه خواب و هایپرکپنیا
یکی از شرایطی که می تواند باعث هایپرکپنیا در شب شود، آپنه خواب است. اختلالی که در آن فرد چندین بار در طول خواب نفس خود را متوقف می کند. این وقفه های تنفسی اغلب به دلیل انسداد فیزیکی راه هوایی ایجاد می شوند که به آن آپنه انسدادی خواب می گویند. آنها همچنین می توانند ناشی از مشکلی در سیگنال های مغز به سیستم تنفسی باشند که به آن آپنه مرکزی خواب می گویند. هر دو نوع آپنه خواب به خواب غیر طراوت کمک می کنند.
انسداد تنفس ناشی از آپنه خواب نیز می تواند باعث هایپرکپنیا در ساعات بیداری شود. یک مطالعه نشان داد که 14 درصد از افراد مبتلا به آپنه انسدادی خواب نیز در طول روز هایپرکپنیا را تجربه کردند.
علاوه بر این، یک بیماری مرتبط به نام سندرم هیپوونتیلاسیون چاقی می تواند باعث هایپرکپنیا شود. افراد مبتلا به سندرم هیپوونتیلاسیون چاقی ممکن است شروع به تجربه مشکلات تنفسی در هنگام خواب کنند. و در نهایت به تجربه هایپر کپنیا در طول روز نیز پیشرفت کنند.
چگونه هایپرکپنیا تشخیص داده می شود؟
برای تشخیص هایپرکپنیا، معمولاً تجزیه و تحلیل گازهای خون شریانی صورت میگیرد. در این آزمایش بررسی سطوح بالای غیر طبیعی دی اکسید کربن در خون را انجام میدهند. در طول آزمایش، پزشک شما از یک شریان خون می گیرد. این ممکن است ناراحت کننده تر از یک خون گیری معمولی باشد.
اگر نمونه خون شما سطوح بالای CO2 را نشان داد، پزشک شما همچنین بررسی خواهد کرد که آیا خون شما اسیدی است یا خیر. این می تواند اطلاعاتی در مورد کوتاه مدت یا مزمن بودن هایپرکپنی ارائه دهد. افزایش کوتاه مدت CO2 اسیدیته خون را افزایش می دهد. اما افراد مبتلا به هایپرکپنی مزمن اغلب سطح اسیدیته خنثی دارند. زیرا مکانیسم هایی برای جبران این ماده شیمیایی در خون ایجاد کرده اند.
هایپرکپنیا معمولاً از یک بیماری زمینه‌ای ناشی می‌شود. ممکن است پزشک شما نیاز به انجام چندین آزمایش اضافی برای بررسی سطح هورمون تیروئید، عملکرد ریه و قلب و سایر پارامترها داشته باشد. اگر پزشک مشکوک باشند که هایپرکپنیا شما می تواند به دلیل آپنه خواب باشد. ممکن است یک تست خواب شبانه به نام پلی سومنوگرافی انجام دهند. آنها همچنین از شما سوالاتی در مورد سابقه پزشکی شما خواهند پرسید.
هایپرکپنیا چگونه درمان می شود؟
درمان هایپرکپنیا به طور کلی برای درمان مشکل زمینه ای است.
اگر هایپرکپنیا به دلیل بیماری مزمن انسدادی ریه باشد، ممکن است لازم باشد قرار گرفتن در معرض دود را محدود کرده و دارو تجویز کند. تغییرات سبک زندگی مانند ترک سیگار، کاهش وزن و پرهیز از الکل و داروهای آرام بخش قبل از خواب ممکن است علائم را کاهش دهد.
برای هایپرکپنیا که با دارو تشدید می شود، از پزشک خود در مورد کاهش دوز یا تعویض دارو سوال کنید. افرادی که مشکلات ریوی شدید دارند ممکن است برای بهبود تنفس به جراحی کاهش حجم ریه ارجاع داده شوند.
دستگاههای تنفسی
اگر با هایپرکپنیا متوسط یا شدید دست و پنجه نرم می کنید، پزشک ممکن است دستگاهی را برای کمک به تنفس شما توصیه کند. اغلب، نوع دستگاهی که آنها امتحان می‌کنند، دستگاه فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP) یا فشار مثبت راه هوایی دوسطحی (BiPAP) است. این ماسک‌ها از ماسک‌های صورت تشکیل شده‌اند که جریان هوای کمی تحت فشار را برای باز نگه داشتن راه هوایی ارائه می‌کنند. و به بدن کمک می‌کنند تا CO2 اضافی را به‌طور طبیعی حذف کند. این نوع تهویه معمولاً علائم را ظرف چند ساعت بهبود می‌بخشد. اگرچه درمان شبانه CPAP نیز می‌تواند برای افراد مبتلا به آپنه انسدادی خواب به مدت طولانی مورد استفاده قرار گیرد.
یک جایگزین تهاجمی تر برای درمان لوله گذاری با تهویه مکانیکی است که در آن یک لوله به نای وارد می شود. و یک دستگاه هوا را به داخل و خارج از ریه ها فشار می دهد. این روش معمولاً هایپرکپنی را ظرف چند ساعت برطرف می‌کند.
برای محافظت از ریه ها در برابر آسیب ناشی از تهویه مکانیکی، پزشکان ممکن است فشار هوا را کمی کمتر از حد نیاز تنظیم کنند. به این معنی که رفع هایپرکپنیا کمی بیشتر طول می کشد. این تکنیک به عنوان هایپرکپنیا مجاز شناخته می شود.
اگر هیچ یک از این روش‌های تهویه مصنوعی جواب نداد، درمان جدیدتری به نام حذف دی‌اکسید کربن خارج از بدن وجود دارد. که برای بیرون کشیدن دی اکسید کربن از خون به جای راه‌های هوایی طراحی شده است. اگر در منطقه شما در دسترس باشد، پزشک ممکن است این روش را امتحان کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر چندین روز علائم خفیف هایپرکپنیا داشته اید. اگر با علائم دیگری همراه باشد، یا اگر دلیل دیگری برای نگرانی برای سلامتی خود دارید، باید با پزشک خود صحبت کنید. یافتن و درمان علت هایپرکپنیا برای کاهش خطر عوارض بسیار مهم است.
دانشجوی دکتری پژوهشی ارگونومی شناختی، عاشق یادگیری، عاشق خواب و مباحث مرتبط با آن و عاشق دانستن درباره عملکردهای شناختی انسان… خوشحالم که در این بستر، فرصت اشتراک اطلاعات با شما عزیزان را دارم.