آپنه انسدادی خواب شایع ترین نوع اختلال تنفس در خواب است که تقریباً یک میلیارد نفر از افراد را در سراسر جهان تحت تأثیر قرارمی دهد. تحقیقات زیادی از عوارض آپنه انسدادی خواب گفته اند اما آیا این بیماری می تواند ساختار و عملکرد مغز را هم تغییر دهد؟
مطالعه اخیر منتشر شده در ژورنال Neurology نشان می دهد که آپنه انسدادی خواب و کاهش خواب عمیق، که به عنوان خواب موج آهسته نیز شناخته می شود، به طور مستقل با افزایش ناهنجاری های ماده سفید در مغز مرتبط است.
ناهنجاری های ماده سفید ارزیابی شده در این مطالعه نشانگرهای شناخته شده بیماری عروق مغزی هستند و همچنین در اختلالات شناختی خفیف و بیماری آلزایمر مشاهده می شوند.
بنابراین، یافته‌های این مطالعه مشاهده‌ای نشان می‌دهد که آپنه انسدادی خواب و کیفیت پایین خواب می‌تواند به طور بالقوه منجر به افزایش ناهنجاری‌های ماده سفید شود و متعاقباً خطر زوال عقل و سکته را افزایش دهد.
دکتر دیگو کاروالیو، نویسنده این مطالعه، متخصص مغز و اعصاب در میو کلینیک در روچستر، می‌گوید:
«ناهنجاری های ماده سفید مغز با افزایش سن افزایش می یابد و ممکن است به زوال شناختی، زوال عقل و سکته مغزی کمک کند. ازآنجایی که هیچ درمانی برای معکوس کردن یا کند کردن آن به جز پیشگیری از عوامل خطرساز وجود ندارد، مهم است که بفهمیم چه چیزی ممکن است به توسعه آنها کمک کند.»
“در این مطالعه ما متوجه شدیم که آپنه خواب شدید و کاهش خواب عمیق با ناهنجاری های ماده سفید بیشتر مرتبط است. اگرچه ما نمی‌توانیم یک رابطه علی مستقیم را با طرح مطالعه مقطعی استنباط کنیم، یافته‌ها این احتمال را افزایش می‌دهد که مداخلات خواب ممکن است از پیشرفت بیماری ماده سفید مغز جلوگیری کند. اگرچه شواهد قانع‌کننده‌ای وجود دارد که نشان می‌دهد آپنه خواب درناهنجاری‌های ماده سفید نقش دارد، نقش بالقوه خواب با موج آهسته (یا خواب عمیق) در سلامت ماده سفید بسیار کمتر شناخته شده است.»
عوارض آپنه خواب: ارتباط کیفیت خواب و زوال عقل
آپنه انسدادی خواب یک اختلال تنفسی در خواب است که با دوره هایی از قطع تنفس به دلیل انسداد جزئی یا کامل راه هوایی فوقانی مشخص می شود. دوره‌های کاهش تنفس به عنوان هیپوآپنه شناخته می‌شوند، در حالی که آپنه به رویدادهایی اشاره دارد که شامل انسداد کامل راه هوایی فوقانی است.
شاخص آپنه-هیپوپنه (AHI) تعداد وقایع آپنه و هیپوپنه را در هر ساعت توصیف می کند. به طور خاص، آپنه انسدادی خواب شامل حداقل پنج دوره آپنه یا هیپوپنه در ساعت است.
قطع تنفس باعث ایجاد یک پاسخ جبرانی می شود که منجر به بیدار شدن از خواب می شود. بنابراین، آپنه انسدادی خواب منجر به اختلالات خواب و تجربه احساس عدم شادابی پس از خواب می شود.
چندین مطالعه نشان داده است که کیفیت پایین خواب با افزایش خطر زوال شناختی و زوال عقل مرتبط است.
تجمع رسوبات پروتئین های آمیلوئید بتا و تاو از علائم بیماری آلزایمر است. یک مطالعه نشان داد که تجمع بیشتری از پروتئین آمیلوئید بتا در مغز افرادی که خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز را تجربه می‌کنند، وجود دارد.
در مقابل، یک مطالعه تصویربرداری مغزی نشان داد که افراد دارای اختلال شناختی با سطوح تاو بالاتر در مغزشان در معرض افزایش خطر آپنه انسدادی خواب هستند.
این مطالعات نشان می دهد که یک رابطه دو طرفه بین کیفیت خواب و تغییرات پاتولوژیک مرتبط با بیماری آلزایمر وجود دارد.
تغییرات ماده سفید مغز چه تأثیری دارد؟
افراد مبتلا به زوال عقل علاوه بر انباشته شدن پروتئین های نادرست، آسیب به نورون ها را نیز نشان می دهند.
بافت مغز را می توان به ماده سفید و ماده خاکستری طبقه بندی کرد. ماده خاکستری از بدنه سلولی نورون ها تشکیل شده است، درحالی که ماده سفید از آکسون هایی تشکیل شده است که اطلاعات را منتقل می کنند.
تعدادی از فرآیندهای آکسونی در ماده سفید در یک لایه عایق به نام غلاف میلین قرار می گیرند. غلاف میلین به ماده سفید رنگ می دهد و به آکسون ها اجازه می دهد تا پالس های الکتریکی را سریعتر و کارآمدتر هدایت کنند.
افراد مبتلا به زوال عقل و اختلال شناختی خفیف، ناهنجاری هایی در ماده سفید نشان می دهند. برخی از این ناهنجاری‌های ماده سفید، نشانگر بیماری‌های عروق مغزی هستند که بیماری‌های عروق خونی در مغز هستند.
نواحی‌ای هستند که با استفاده از MRI شناسایی می شوند و نشان دهنده ضایعات ماده سفید هستند که عموماً توسط بیماری در عروق کوچک مغز ایجاد می شوند.
یکپارچگی ماده سفید با استفاده از تکنیکی به نام تصویربرداری تانسور انتشار یا DTI اندازه گیری می شود. این ناهنجاری های ماده سفید به دلیل آسیب به رگ های خونی ممکن است به زوال شناختی کمک کند.
خواب و سلامت عروق مغزی
اختلالات خواب مانند آپنه انسدادی خواب نیز با افزایش خطر ابتلا به بیماری های عروق مغزی مرتبط است. بنابراین، اختلالات خواب به طور بالقوه می تواند منجر به ناهنجاری های ماده سفید مرتبط با بیماری عروق مغزی شود و خطر زوال عقل را افزایش دهد.
برای مثال، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد افراد مبتلا به خواب‌آلودگی در طول روز سطوح پروتئین زنجیره سبک نوروفیلامنت در خونشان افزایش می‌یابد، اگرچه شواهد تحقیقاتی متناقض است.
پروتئین زنجیره سبک نوروفیلامنت پروتئینی مرتبط با غلاف میلین است که آکسون های نورون ها را می پوشاند. بنابراین، افزایش سطح پروتئین زنجیره سبک نوروفیلامنت نشان دهنده آسیب به آکسون های میلین دار و در نتیجه آسیب ماده سفید مغز است.
در مطالعه حاضر، محققان ارتباط بین کیفیت خواب، از جمله وجود آپنه انسدادی خواب، با ناهنجاری‌های ماده سفید در مغز افراد دارای اختلال شناختی را بررسی کردند.
مطالعه ای در مورد خواب و اختلالات شناختی
مطالعه جدید شامل 140 فرد شرکت کننده، یک مطالعه کوهورت مبتنی بر جمعیت است که هدف آن مشخص کردن شیوع و عوامل خطر مرتبط با اختلالات شناختی خفیف و زوال عقل است.
این مطالعه شامل افرادی بود که قبلاً تحت اسکن MRI مغز و حداقل یک آزمایش پلی سومنوگرافی به عنوان بخشی از مطالعه قرار گرفته بودند.
پلی سومنوگرافی یک تست خواب است که پارامترهای متعدد مرتبط با خواب از جمله امواج مغزی، تنفس و ضربان قلب وسطح اکسیژن خون را ارزیابی می کند. میانگین مدت زمان بین اسکن MRI مغز و آزمایش پلی‌سومنوگرافی 1.74 سال بود.
هدف محققان این بود که فقط شرکت‌کنندگانی را شامل شوند که در زمان انجام MRI و آزمایش پلی‌سومنوگرافی از نظر شناختی آسیبی نداشتند. این مطالعه شامل 90.7 درصد از شرکت‌کنندگانی بود که در زمان هر دو ارزیابی از نظر شناختی دچار اختلال نبودند.
فقط شرکت کنندگان مبتلا به آپنه انسدادی خواب در این مطالعه وارد شدند. این شرکت کنندگان بر اساس تعداد دفعات آپنه و هیپوپنه درساعت به عنوان دارای آپنه انسدادی خفیف، متوسط یا شدید طبقه بندی شدند.
کیفیت خواب و بیومارکرهای عروقی مغز
محققان ابتدا ارتباط بین الگوهای خواب و ناهنجاری های ماده سفید را بررسی کردند. خواب را می توان به دو فاز حرکت غیرسریع چشم (NREM) و حرکت سریع چشم (REM) تقسیم کرد.
علاوه بر این، فاز NREM را می توان به فازهای N1 و N3 تقسیم کرد که N1 سبک ترین فاز خواب و N3 شامل خواب عمیق است. این مراحل تفاوت‌هایی را در الگوهای امواج مغزی، حرکات چشم و تون عضلانی نشان می‌دهند.
با استفاده از امواج مغزی جمع‌آوری‌شده در طی پلی‌سومنوگرافی، محققان دریافتند که بخش کمتری از زمان صرف شده در فاز N3 یا خواب موج آهسته با افزایش سطح آسیب ماده سفید مرتبط است.
این ارتباط پس از محاسبه متغیرهایی مانند سن، جنس، خطر ژنتیکی بیماری آلزایمر و عوامل خطر قلبی عروقی وجود داشت.
در یک تحلیل جداگانه، محققان ارتباط بین شدت آپنه انسدادی خواب و نشانگرهای آسیب ماده سفید را بررسی کردند. آنها بیماران رابه‌عنوان مبتلا به آپنه انسدادی خواب شدید یا خفیف تا متوسط طبقه‌بندی کردند و برای این تحلیل، افراد دو گروه را از نظر سن، جنس وسطح خواب N3 همسان کردند.
افراد مبتلا به آپنه انسدادی شدید خواب، ناهنجاری های ماده سفید بالاتری نسبت به افراد با آپنه خفیف تا متوسط نشان دادند.
افراد در دو گروه تفاوتی در عوامل خطر قلبی متابولیک نشان ندادند، اما افراد مبتلا به آپنه انسدادی خواب شدید سطوح برانگیختگی بالاتری را نشان دادند. این نشان دهنده تکه تکه شدن خواب در افراد مبتلا به آپنه انسدادی شدید خواب است.
این یافته‌ها نشان می‌دهند آپنه انسدادی خواب در ارتباط با بیماری های قلبی عروقی، می تواند به طور مستقل خطر بیماری های عروق مغزی را افزایش دهد.
آپنه انسدادی خواب یک بیماری به طور قابل توجهی با افزایش خطر ابتلا به فشارخون بالا، بیماری های قلبی عروقی و سکته مغزی مرتبط است.
آپنه خواب چگونه درمان میشود؟
اگر مشکوک هستید که ممکن است از آپنه خواب رنج ببرید، با پزشک خود در مورد انجام تست خواب یا پلی سومنوگرافی صحبت کنید. تست PSG معمولا در خانه یا کلینیک خواب انجام می شود، اگرچه برخی بیمارستان ها نیز آن را ارائه می دهند. در طول آزمایش، الکترودهایی روی سر و گردن شما قرار داده می شود تا امواج مغزی، ضربان قلب، تنفس و حرکات بدن را کنترل کند. همه چیز را ضبط می شود. پس از آن، نتایج به پزشک شما فرستاده میشود و سپس می‌تواند درباره درمان‌هایی که ممکن است برای شما بهترین کار را انجام دهند، صحبت کند.
درباره درمان آپنه خواب با کمک فناوری پلی سومنوگرافی بیشتر بدانید:
درمان اختلالات خواب
اگر در داشتن خواب با کیفیت مشکل دارید و یا با وجود ساعت خواب کافی باز هم در طول روز احساس خستگی میکنید، ممکن است از نوعی اختلال خواب رنج میبرید. خواب خوب بر بسیاری از جنبه های زندگی اثر گذار است و برای سلامت روانی و جسمانی شما ضروری است. مهم است که نوع اختلال خواب شما تشخیص داده شود و درمان شود.
واحد سلامت خواب و اختلالات خواب انستیتو سلامت مغز دانا همزمان با واحد ارزیابی و تشخیص این مرکز در چارچوبی دانش بنیان و با همکاری و زیر نظر آزمایشگاه اختلالات رفتاری خواب دانشگاه علوم پزشکی شیراز، به منظور ارزیابی، تشخیص و مداخلات در زمینه اختلالات خواب به ارائه خدمات می پردازد. برای کسب اطلاعات بیشتر واحد مربوطه را در سایت ما ببینید یا با کارشناسان تماس بگیرید.
درباره نویسنده
موژان پارسا پژوهشگر ارشد توان‌بخشی شناختی دانشگاه شهید بهشتی و همکار قطب عصب روان‌شناسی شناختی کشور است. جریان اصلی تحقیقات وی اختلالات عصب تحولی و به طور خاص متمرکز بر اوتیسم می باشد.