اثر نکردن قرص ملاتونین! چکار باید کرد؟

من همیشه از بیماران می‌شنوم که ملاتونین را برای کمک به بی‌خوابی‌شان امتحان کرده‌اند، اما در برخی مواقع حتی احساس بیخوابی بیشتری می کنند. و می پرسند دلیل اثر نکردن قرص ملاتونین چیه؟ مگر ملاتونین قرص خواب نیست؟! دلایل زیادی وجود دارد که چرا این هورمون مرتبط با خواب ممکن است در شما اثر نکند، اما دو مورد از رایج ترین آنها عبارتند از: 1) ممکن است به آن نیاز نداشته باشید و اختلال خواب شما دلایل دیگری داشته باشد، یا 2) ممکن است آن را اشتباه مصرف کنید.

در این مقاله، دلایل علمی عدم تأثیر ملاتونین، نحوه صحیح مصرف آن، جایگزین‌های احتمالی و بهترین روش‌های بهبود کیفیت خواب را بررسی می‌کنیم.

ملاتونین چیست و چگونه کار می‌کند؟

ملاتونین یک هورمون طبیعی است که توسط غده صنوبری در مغز تولید شده و مسئول تنظیم ریتم شبانه‌روزی بدن است. سطح ملاتونین در شب افزایش می‌یابد و بدن را برای خواب آماده می‌کند. اما این هورمون، برخلاف داروهای خواب‌آور، باعث خوابیدن نمی‌شود بلکه به تنظیم چرخه خواب کمک می‌کند.

چگونه ملاتونین تولید می‌شود؟

هنگامی که هوا تاریک می‌شود، غده صنوبری شروع به تولید ملاتونین می‌کند. اما اگر در معرض نور مصنوعی (خصوصاً نور آبی صفحه‌نمایش گوشی یا تلویزیون) قرار بگیرید، مغز تصور می‌کند که هنوز روز است و تولید ملاتونین را متوقف می‌کند. به همین دلیل است که بسیاری از افراد حتی پس از مصرف قرص ملاتونین، همچنان با بی‌خوابی دست و پنجه نرم می‌کنند.

چرا قرص ملاتونین اثر نمی‌کند؟

در حالی که ملاتونین به بدن کمک می‌کند زمان خواب و بیدار را تنظیم کند، اما در واقع باعث به خواب رفتن شما نمی‌شود. به همین دلیل است که اگر الگوی خواب شما مختل شده، مانند زمانی که به منطقه زمانی دیگری سفر کرده اید یا در شیفت شب کار می کنید، مغز شما ممکن است برای بخواب رفتن گیج شود.

در حالی که در برخی از مطالعات نشان داده شده است که ملاتونین برای برخی از مشکلات خواب موثر عمل می کند، برخی دیگر هیچ ارتباط مثبتی نشان نداده اند. به همین دلیل مهم است که قبل از خرید قرص های ملاتونین با پزشک اختلالات خواب خود مشورت کنید. ممکن است برای خرید مکمل های نامناسب پول خود را هدر دهید و در نتیجه تغییری مشاهده نکنید.

باید بدانید که یکی از دلایل اثر نکردن قرص ملاتونین این است که مشکل خواب شما چیز دیگیری است، افرادی که بیشتر از ملاتونین سود می برند، افرادی هستند که نیاز به تنظیم ریتم شبانه روزی خود دارند، مانند افرادی که دارای جت لگ، الگوهای خواب ناسازگار، یا قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور آبی و/یا نور خورشید هستند. در بین افراد 55 ساله و بالاتر، درمان با ملاتونین نیز موثرتر از افراد جوان به نظر می رسد. این ممکن است به دلیل چند عامل از جمله این واقعیت باشد که سطح ملاتونین با افزایش سن کاهش می یابد، که ممکن است شرایط مربوط به ریتم شبانه روزی مانند اختلالات خواب را تشدید کند.

با این حال، اگر مشکل خواب دارید که ناشی از اضطراب یا سایر مشکلات هورمونی است، ملاتونین برای کاهش مشکلات خواب شما اثری ندارد. و بهتر است به معروفترین متخصصین اعصاب و روان برای درمان مشکلات اضطرابی و افسردگی خود مراجعه کنید.

اگر پس از مصرف ملاتونین متوجه شدید که همچنان بی‌خواب هستید، ممکن است یکی از دلایل زیر باعث اثر نکردن قرص ملاتونین باشد:

1. بدن شما به ملاتونین نیاز ندارد

ملاتونین برای تنظیم چرخه خواب و بیداری است، نه برای درمان تمام انواع بی‌خوابی. اگر مشکل خواب شما ناشی از استرس، اضطراب، افسردگی یا مشکلات هورمونی باشد، مصرف ملاتونین احتمالاً اثری نخواهد داشت.

2. دوز نامناسب مصرف می‌کنید

میزان توصیه‌شده ملاتونین برای اکثر افراد بین 1 تا 3 میلی‌گرم در شب است. مصرف دوزهای بالاتر (مثلاً 10 میلی‌گرم) نه‌تنها مفید نیست، بلکه می‌تواند باعث بی‌خوابی برگشتی شود.

3. در زمان نامناسب مصرف می‌کنید

ملاتونین باید 30 تا 60 دقیقه قبل از خواب مصرف شود. مصرف زودهنگام یا خیلی دیر، می‌تواند باعث سردرگمی مغز و عدم تأثیرگذاری این مکمل شود.

4. اختلال خواب شما ناشی از عوامل محیطی است

اگر در محیطی پر سر و صدا، پر نور یا استرس‌زا می‌خوابید، ملاتونین نمی‌تواند تأثیر خود را نشان دهد. برای بهبود خواب، باید عوامل محیطی را کنترل کنید.

5. بدن شما به ملاتونین مقاوم شده است

مصرف طولانی‌مدت مکمل‌های ملاتونین می‌تواند حساسیت بدن به این هورمون را کاهش دهد و در نتیجه، باعث اثر نکردن قرص ملاتونین شود. بهتر است مصرف این مکمل را دوره‌ای کنید.

چه کسانی بیشترین بهره را از ملاتونین می‌برند؟

ملاتونین معمولاً برای افرادی که مشکلات زیر را دارند، بیشترین تأثیر را دارد:

✔ افرادی که دچار جت‌لگ (اختلال ناشی از تغییر منطقه زمانی) هستند
✔ کسانی که در شیفت‌های شبانه کار می‌کنند و الگوی خواب نامنظم دارند
✔ افراد بالای 55 سال، زیرا سطح ملاتونین در بدن با افزایش سن کاهش می‌یابد
✔ افرادی که در معرض نور آبی زیاد هستند و نیاز به تنظیم ریتم شبانه‌روزی دارند

سوالات متداول درباره اثر نکردن قرص ملاتونین

چرا قرص ملاتونین برای من اثر ندارد؟

ممکن است بدن شما به این هورمون نیازی نداشته باشد یا مصرف آن را در زمان نادرست انجام دهید.

چه مکمل‌هایی جایگزین ملاتونین هستند؟

گزینه‌هایی مانند منیزیم، گل ساعتی، بابونه و ال-تریپتوفان می‌توانند جایگزین‌های طبیعی خوبی باشند.

آیا مصرف ملاتونین عوارض دارد؟

برخی افراد ممکن است عوارضی مانند خواب‌آلودگی صبحگاهی، سرگیجه یا تغییرات فشار خون را تجربه کنند.

بهترین زمان مصرف ملاتونین چه ساعتی است؟

حدود 30 تا 60 دقیقه قبل از خواب بهترین زمان برای مصرف ملاتونین است.

آیا مصرف طولانی‌مدت ملاتونین بی‌خطر است؟

بهتر است از مصرف طولانی‌مدت ملاتونین خودداری کنید، زیرا ممکن است حساسیت بدن به این هورمون کاهش یابد.

خدمات کلینیک سلامت مغز دانا در شیراز

اگر ملاتونین برای شما مؤثر نبوده و همچنان با مشکلات خواب مواجه هستید، کلینیک سلامت مغز دانا در شیراز می‌تواند به شما کمک کند. این مرکز با استفاده از روش‌های تخصصی و پیشرفته به ارزیابی و درمان مشکلات خواب می‌پردازد:

تست خواب (پلی‌سومنوگرافی): ارزیابی دقیق کیفیت خواب و مشکلات مرتبط با آن
تحریک مغز: استفاده از تکنیک‌های نوین برای بهبود عملکرد مغزی و تنظیم چرخه خواب
نوروفیدبک: بهبود الگوهای مغزی و کاهش مشکلات خواب از طریق تکنولوژی بیوفیدبک
نقشه مغزی (QEEG): بررسی فعالیت الکتریکی مغز برای تشخیص مشکلات خواب و تنظیم درمان مناسب
مشاوره و روان‌درمانی: بررسی علل روان‌شناختی مشکلات خواب و ارائه راهکارهای درمانی

اگر با اثر نکردن قرص ملاتونین روبه‌رو هستید، می‌توانید از روش‌های علمی و مؤثر برای بهبود خواب خود بهره ببرید. کلینیک سلامت مغز دانا در شیراز با استفاده از جدیدترین روش‌های درمانی، راهکارهای عملی برای بهبود کیفیت خواب ارائه می‌دهد.

نتیجه‌گیری: اگر قرص ملاتونین اثر نکرد، چه کنیم؟

اثر نکردن قرص ملاتونین لزوماً به معنای بی‌فایده بودن این مکمل نیست. این احتمال وجود دارد که علت بی‌خوابی شما از مشکلات دیگری نشأت بگیرد. اگر ملاتونین برای شما تأثیرگذار نبود:

✔ زمان مصرف و دوز را تنظیم کنید
✔ از نور آبی پرهیز کنید و برنامه خواب منظمی داشته باشید
✔ به جای تکیه صرف بر ملاتونین، روش‌های طبیعی دیگر را امتحان کنید
✔ در صورت ادامه مشکل، با یک متخصص خواب مشورت کنید

به یاد داشته باشید که ملاتونین تنها یک مکمل است و جایگزین سبک زندگی سالم و عادات خواب مناسب نمی‌شود. بنابراین، برای تجربه خوابی باکیفیت، ترکیب چندین روش را امتحان کنید تا بهترین نتیجه را بگیرید.

آیا ملاتونین بی خطر است؟

اگرچه ملاتونین به عنوان یک کمک خواب طبیعی در نظر گرفته می شود، اما یک هورمون است و عوارض جانبی بالقوه ای وجود دارد که قبل از مصرف مکمل باید از آنها آگاه باشید. اکثر مردم آن را بدون هیچ مشکلی مصرف می کنند، اما اگر به فکر امتحان کردن آن هستید، بهتر است از مشکلات احتمالی که ممکن است به وجود بیاید آگاه باشید.

• خواب آلودگی صبحگاهی
• رویاهای واضح
• تغییرات کوچک در فشار خون
• حالت تهوع
• سردرد
• سرگیجه

چه مقدار ملاتونین نیاز دارید؟

مصرف بیش از حد ملاتونین در واقع می‌تواند باعث بی‌خوابی برگشتی شود – یا این مکمل را بی‌اثر می‌کند یا بدتر، شب‌های بی‌خوابی شما را بیشتر تشدید می‌کند.

برای تنظیم چرخه خواب طبیعی خود فقط به دوزهای کمی ملاتونین نیاز دارید. 1-3 میلی گرم حدود یک ساعت قبل از رفتن به رختخواب می تواند ملاتونین بدن شما را 20 برابر افزایش دهد. اگر باز هم برای شما کارساز نبود، احتمالاً مشکلات خواب شما دلایل دیگری دارد و نیاز به بررسی بیشتر توسط پزشک دارد. برای اطلاعات بیشتر در مورد اختلالات خواب اینجا را ببینید.

اثر نکردن قرص ملاتونین، چه باید کرد؟

در حالی که ملاتونین می‌تواند در برخی موارد برای تنظیم چرخه خواب مفید باشد، اما نباید اولین گزینه شما در برابر شب‌های بی‌خوابی باشد. برای بسیاری از مراجعین ما که مشکلات خواب دارند، ایجاد یک برنامه روتین شبانه شامل کم کردن نور، خودداری از استفاده از صفحه نمایش یک ساعت قبل از خواب، و آماده کردن زمینه برای استراحت در واقع به آماده سازی ذهن و بدن آنها برای شروع خواب کمک می کند. به این موارد بهداشت خواب می گویند.

اگر ملاتونین برای شما اثر نمی کند، یا بدتر از آن، ملاتونین شما را بیدار نگه می دارد، پزشکان و متخصصین ما با ارائه راهکارها و ابزارهایی مانند مدیتیشن، تست خواب، تحریک مغز، و یا دارودرمانی کمک می کنند که بتوانید بهتر بخوابید. مطالعات نشان می‌دهند که شیوه‌های کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی به بهبود کیفیت، مدت زمان و شروع خواب حتی در افرادی که مشکلات خواب دارند، کمک می‌کند .

نظرات نهایی در مورد ملاتونین و خواب

• ملاتونین هورمونی است که مسئول تنظیم چرخه خواب و بیداری ما است.
• ملاتونین یک قرص خواب آور نیست که برای همه مفید باشد.
• همیشه ایده خوبی است که با دوز بسیار کم ملاتونین شروع کنید و ببینید که چگونه کار می کنید. 1-3 میلی گرم ممکن است کافی باشد.
• اگرشکایت شما از اثر نکردن قرص ملاتونین است، همکاری با یک تیم تخصصی اختلالات خواب، برای ایجاد عادات بهتر و بررسی عمیق تر علل زمینه ای اختلالات خواب می تواند به بهبود طولانی مدت کیفیت خواب شما کمک کند.

Dr. AM Kamali

درباره نویسنده

دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.

دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.