من همیشه از بیماران میشنوم که ملاتونین را برای کمک به بیخوابیشان امتحان کردهاند، اما در برخی مواقع حتی احساس بیخوابی بیشتری می کنند. و می پرسند دلیل اثر نکردن قرص ملاتونین چیه؟ مگر ملاتونین قرص خواب نیست؟! دلایل زیادی وجود دارد که چرا این هورمون مرتبط با خواب ممکن است در شما اثر نکند، اما دو مورد از رایج ترین آنها عبارتند از: 1) ممکن است به آن نیاز نداشته باشید و اختلال خواب شما دلایل دیگری داشته باشد، یا 2) ممکن است آن را اشتباه مصرف کنید.
ملاتونین دقیقا چیست؟
ملاتونین یک قرص خواب آور نیست که برای همه مفید باشد. برای درک دلیل آن، باید نگاه دقیقتری به ملاتونین و نحوه عملکرد آن بیندازیم.
ملاتونین هورمونی است که توسط غده صنوبری – غده ای به اندازه نخود در وسط مغز ما تولید می شود. هدف غده صنوبری تنظیم ریتم شبانه روزی (ریتم خواب و بیداری) ما است و به بدن کمک می کند تا مطابق با چرخه طبیعی تاریکی/نور خورشید، خود را تنظیم کند. هنگامی که در شب هوا تاریک می شود (بدون چراغ روشن)، غده صنوبری ما توسط هسته سوپراکیاسماتیک واقع در هیپوتالاموس فعال می شود. پس از تحریک، سطح ملاتونین به سرعت افزایش می یابد تا شما را آماده خواب کند.
با این حال، اگر در یک محیط کم نور نباشید، مغز فریب خورده و فکر میکند هنوز روز است. به همین دلیل است که وقتی به گوشی خود نگاه می کنید یا تلویزیون تماشا می کنید خواب آلود نمی شوید. نور آبی ساطع شده از دستگاه های الکترونیکی تولید طبیعی ملاتونین ما را سرکوب می کند. بنابراین حتی اگر خسته باشیم و باید بخوابیم، مغز ما پیام مخالفی را از اطراف دریافت می کند.
میلیونها نفر به ملاتونین روی آورده اند تا به آنها کمک کند از بی خوابی جلوگیری کنند، و در حالی که به عنوان یک کمککننده طبیعی برای خواب شناخته شده است، ملاتونین ممکن است برای همه مفید نباشد.
دلیل اثر نکردن قرص ملاتونین برای شما چیست؟
در حالی که ملاتونین به بدن کمک میکند زمان خواب و بیدار را تنظیم کند، اما در واقع باعث به خواب رفتن شما نمیشود. به همین دلیل است که اگر الگوی خواب شما مختل شده، مانند زمانی که به منطقه زمانی دیگری سفر کرده اید یا در شیفت شب کار می کنید، مغز شما ممکن است برای بخواب رفتن گیج شود.
در حالی که در برخی از مطالعات نشان داده شده است که ملاتونین برای برخی از مشکلات خواب موثر عمل می کند، برخی دیگر هیچ ارتباط مثبتی نشان نداده اند. به همین دلیل مهم است که قبل از خرید قرص های ملاتونین با پزشک اختلالات خواب خود مشورت کنید. ممکن است برای خرید مکمل های نامناسب پول خود را هدر دهید و در نتیجه تغییری مشاهده نکنید.
باید بدانید که یکی از دلایل اثر نکردن قرص ملاتونین این است که مشکل خواب شما چیز دیگیری است، افرادی که بیشتر از ملاتونین سود می برند، افرادی هستند که نیاز به تنظیم ریتم شبانه روزی خود دارند، مانند افرادی که دارای جت لگ، الگوهای خواب ناسازگار، یا قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور آبی و/یا نور خورشید هستند. در بین افراد 55 ساله و بالاتر، درمان با ملاتونین نیز موثرتر از افراد جوان به نظر می رسد. این ممکن است به دلیل چند عامل از جمله این واقعیت باشد که سطح ملاتونین با افزایش سن کاهش می یابد، که ممکن است شرایط مربوط به ریتم شبانه روزی مانند اختلالات خواب را تشدید کند.
با این حال، اگر مشکل خواب دارید که ناشی از اضطراب یا سایر مشکلات هورمونی است، ملاتونین برای کاهش مشکلات خواب شما اثری ندارد. و بهتر است به معروفترین متخصصین اعصاب و روان برای درمان مشکلات اضطرابی و افسردگی خود مراجعه کنید.
آیا ملاتونین بی خطر است؟
اگرچه ملاتونین به عنوان یک کمک خواب طبیعی در نظر گرفته می شود، اما یک هورمون است و عوارض جانبی بالقوه ای وجود دارد که قبل از مصرف مکمل باید از آنها آگاه باشید. اکثر مردم آن را بدون هیچ مشکلی مصرف می کنند، اما اگر به فکر امتحان کردن آن هستید، بهتر است از مشکلات احتمالی که ممکن است به وجود بیاید آگاه باشید.
- خواب آلودگی صبحگاهی
- رویاهای واضح
- تغییرات کوچک در فشار خون
- حالت تهوع
- سردرد
- سرگیجه
چه مقدار ملاتونین نیاز دارید؟
مصرف بیش از حد ملاتونین در واقع میتواند باعث بیخوابی برگشتی شود – یا این مکمل را بیاثر میکند یا بدتر، شبهای بیخوابی شما را بیشتر تشدید میکند.
برای تنظیم چرخه خواب طبیعی خود فقط به دوزهای کمی ملاتونین نیاز دارید. 1-3 میلی گرم حدود یک ساعت قبل از رفتن به رختخواب می تواند ملاتونین بدن شما را 20 برابر افزایش دهد. اگر باز هم برای شما کارساز نبود، احتمالاً مشکلات خواب شما دلایل دیگری دارد و نیاز به بررسی بیشتر توسط پزشک دارد. برای اطلاعات بیشتر در مورد اختلالات خواب اینجا را ببینید.
اثر نکردن قرص ملاتونین، چه باید کرد؟
در حالی که ملاتونین میتواند در برخی موارد برای تنظیم چرخه خواب مفید باشد، اما نباید اولین گزینه شما در برابر شبهای بیخوابی باشد. برای بسیاری از مراجعین ما که مشکلات خواب دارند، ایجاد یک برنامه روتین شبانه شامل کم کردن نور، خودداری از استفاده از صفحه نمایش یک ساعت قبل از خواب، و آماده کردن زمینه برای استراحت در واقع به آماده سازی ذهن و بدن آنها برای شروع خواب کمک می کند. به این موارد بهداشت خواب می گویند.
اگر ملاتونین برای شما اثر نمی کند، یا بدتر از آن، ملاتونین شما را بیدار نگه می دارد، پزشکان و متخصصین ما با ارائه راهکارها و ابزارهایی مانند مدیتیشن، تست خواب، تحریک مغز، و یا دارودرمانی کمک می کنند که بتوانید بهتر بخوابید. مطالعات نشان میدهند که شیوههای کاهش استرس مبتنی بر ذهنآگاهی به بهبود کیفیت، مدت زمان و شروع خواب حتی در افرادی که مشکلات خواب دارند، کمک میکند .
نظرات نهایی در مورد ملاتونین و خواب
- ملاتونین هورمونی است که مسئول تنظیم چرخه خواب و بیداری ما است.
- ملاتونین یک قرص خواب آور نیست که برای همه مفید باشد.
- همیشه ایده خوبی است که با دوز بسیار کم ملاتونین شروع کنید و ببینید که چگونه کار می کنید. 1-3 میلی گرم ممکن است کافی باشد.
- اگرشکایت شما از اثر نکردن قرص ملاتونین است، همکاری با یک تیم تخصصی اختلالات خواب، برای ایجاد عادات بهتر و بررسی عمیق تر علل زمینه ای اختلالات خواب می تواند به بهبود طولانی مدت کیفیت خواب شما کمک کند.
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.