نوروپاتی دیابتی یکی از عوارض دیابت است که منجر به آسیب به سیستم عصبی می شود. این یک بیماری پیشرونده است و علائم با گذشت زمان بدتر می شود.
نوروپاتی زمانی اتفاق می افتد که سطوح بالای چربی یا قند در خون به اعصاب بدن آسیب می رساند. این می تواند تقریباً هر عصب بدن را با طیف گسترده ای از علائم تحت تأثیر قرار دهد.
سلامت اعصاب برای نحوه عملکرد بدن ضروری هستند. اعصاب برای حرکت، ارسال پیام در مورد احساس اشیا، و کنترل عملکردهای خودکار، مانند تنفس لازم هستند.
چندین نوع نوروپاتی وجود دارد. نوروپاتی برخی اعصاب محیطی را درگیر می کند، در حالی که برخی دیگر به اعصاب تامین کننده اندام های داخلی مانند قلب، مثانه و روده آسیب می رسانند. به این ترتیب، می تواند بر بسیاری از عملکردهای بدن تأثیر بگذارد.
بین یک سوم تا یک دوم بر اساس گزارش موسسه ملی دیابت و بیماری های گوارشی و کلیوی (NIDDK) افراد مبتلا به دیابت، نوروپاتی دارند.
در این مقاله، انواع مختلف، اثرات و خطرات نوروپاتی دیابتی را بررسی می کنیم.
انواع
چهار نوع اصلی نوروپاتی می تواند بر سیستم عصبی تأثیر بگذارد، از جمله:
- نوروپاتی متقارن محیطی: این نوع نوروپاتی پاها و دست ها را تحت تاثیر قرار می دهد. این شایع ترین نوع نوروپاتی دیابتی است.
- نوروپاتی اتونومیک: این نوروپاتی در اعصابی رخ می دهد که عملکردهای غیرارادی بدن مانند هضم، ادرار یا ضربان قلب را کنترل می کنند.
- ریشه عصبی قفسه سینه و کمر یا نوروپاتی پروگزیمال : این نوروپاتی به اعصاب خاصی در بدن مانند دیواره قفسه سینه یا پاها آسیب می رساند.
- مونونوروپاتی : این نوروپاتی می تواند هر عصب منفردی را تحت تاثیر قرار دهد.
علائم نوروپاتی به نوع و اعصاب درگیر بستگی دارد.
علائم و نشانه های نوروپاتی دیابتی معمولاً چندین سال طول می کشد تا ظاهر شوند. بنابراین علائم و نشانه ها بستگی به نوع نوروپاتی و اعصابی دارد که بر آن تأثیر می گذارد.
نوروپاتی محیطی
علائم نوروپاتی محیطی عبارتند از:
- بی حسی، درد، سوزن سوزن شدن و احساس سوزش از انگشتان پا شروع می شود و سپس تا پاها یا بازوها ادامه می یابد.
- از دست دادن تون عضلانی در دست و پا
- عدم توانایی در احساس گرما، سرما یا آسیب جسمی
- از دست دادن تعادل
- مفصل شارکو، که در آن یک مفصل به دلیل مشکلات عصبی، اغلب در پاها، از بین می‌رود
نوروپاتی محیطی که پاها را تحت تأثیر قرار می دهد می تواند ایستادن و راه رفتن را برای فرد دشوار کند. می تواند خطر افتادن را افزایش دهد.
هنگامی که یک فرد نمی تواند گرما، سرما یا آسیب را احساس کند، این می تواند منجر به مشکلات جدیدی شود.
به عنوان مثال، یک تاول روی پا ممکن است زخمی غیر قابل کنترل شود، زیرا فرد در مراحل اولیه احساس درد نکرده است. با پیشرفت عفونت، قانقاریا می تواند ایجاد شود.
در نهایت ممکن است قطع عضو لازم باشد.
نوروپاتی اتونومیک
اثرات نوروپاتی اتونومیک عبارتند از:
- دل درد و نفخ
- حالت تهوع، یبوست یا اسهال
- ناآگاهی هیپوگلیسمی، که در آن فرد اثرات سطوح پایین قند را احساس نمی کند
- مشکل در صحبت کردن یا بلعیدن غذا
- احساس سیری بعد از خوردن مقدار کمی غذا
- استفراغ چند ساعت بعد از غذا خوردن
- افت فشار خون ارتواستاتیک، یا احساس سبکی سر و سرگیجه هنگام ایستادن
- ضربان قلب سریعتر از حد طبیعی
- تعریق بیش از حد، حتی در دمای سرد یا در حالت استراحت
- مشکلات مثانه، به عنوان مثال، مشکل در تخلیه کامل مثانه هنگام ادرار کردن، که منجر به بی اختیاری می شود.
- اختلال عملکرد جنسی در مردان و زنان
- دیسستزی یا حس لمس تحریف شده
- افتادگی قابل توجه صورت و پلک ها
- انقباضات و ضعف عضلات
انواع دیگر
انواع مختلفی از نوروپاتی وجود دارد.
نوروپاتی پروگزیمال می تواند منجر به درد در قسمت پایین بدن، اغلب در یک طرف و ضعف در پاها شود.
علائم نوروپاتی کانونی بسته به عصب آسیب دیده می تواند بسیار متفاوت باشد. نوروپاتی کانونی و نوروپاتی جمجمه هر دو می توانند منجر به اختلالات بینایی مانند دوبینی شوند.
افراد مبتلا به نوروپاتی دیابتی اغلب تا زمانی که علائم پیشرفته‌تر نشده باشد متوجه نمی‌شوند که به آن مبتلا هستند.
همه علائم نوروپاتی محیطی قابل مشاهده نیستند، اما افراد باید از هرگونه زخم روی پاهای خود آگاه باشند.
تشخیص
یک پزشک معاینه فیزیکی و معاینه پا را برای بررسی موارد زیر انجام می دهد:
- رفلکس های مچ پا
- از دست دادن حس
- تغییرات در بافت پوست
- تغییر رنگ پوست
سایر آزمایشات ممکن است شامل بررسی فشار خون و نوسانات ضربان قلب باشد.
اگر پزشک به نوروپاتی دیابتی مشکوک باشد، ممکن است آزمایش‌های تشخیصی مانند:
- الکترومیوگرام (EMG)، که فعالیت الکتریکی در عضلات را ثبت می کند
- یک تست سرعت هدایت عصبی (NCV) که سرعت عبور سیگنال های القایی از اعصاب را ثبت می کند.
آیا نوروپاتی دیابتی درمان دارد؟ اصول درمان نوروپاتی دیابتی
از آن‌جا که در سال‌های اخیر، نحوه‌ی تغذیه و سبک زندگی با تغییرات زیادی همراه بوده، این تغییرات منجر به افزایش مبتلایان نوروپاتی دیابتی شده است.
یکی از ویژگی‌های نوروپاتی دیابتی، آسیب‌های عصبی فراوان در فرد مبتلاء است که سبب می‌شود مشکلات عدیده‌ای برای فرد بیمار به‌وجود آید.
عفونت‌های مجاری ادرار و بی‌اختیاری ادراری، مشکلات گوارشی و افت شدید فشار خون از جمله مشکلاتی است که در اثر آسیب‌های عصبی برای فرد مبتلاء به نوروپاتی دیابتی به‌وجود می‌آید.
دکتر متخصص نوروپاتی دیابتی می‌تواند از سه طریق زیر به درمان این بیماری کمک کند:
۱. کند کردن روند پیشرفت نوروپاتی دیابتی
مهم‌ترین کار در جهت درمان نوروپاتی دیابتی، ارتقاء کنترل قند خون است. این کار اصلی‌ترین اقدام برای درمان نوروپاتی دیابتی به‌شمار می‌آید و می‌تواند روند پیشرفت بیماری را کاملاً معکوس کند. درمان‌های دیگر فقط به تسکین درد و کاهش دیگر علائم بیماری می‌پردازند و علت اصلی که همان قند خون زیاد است را درمان نمی‌کنند.
۲. تجویز مسکن و تسکین درد نوروپاتی دیابتی
در حال حاضر اگر عصبی آسیب ببیند متأسفانه هیچ راهی برای برگرداندن آن به‌حالت اول وجود ندارد. در این هنگام هیچ راه‌حلی به‌جز تجویز داروهای مسکن برای کاهش دردحاصل از آن وجود ندارد.
هنگامی که اعصاب محیطی در نوروپاتی دیابتی دچار صدمه می‌شوند، علاوه بر احساس درد، افسردگی یکی از عوارض جدی این بیماری به‌شمار می‌آید. از این‌رو پزشکان متخصص مغز و اعصاب، متخصصین داخلی یا پزشکان فوق‌تخصص غدد درون‌ریز برای درمان نوروپاتی داروهایی را تجویز می‌نمایند. این داروها جهت التیام درد و کاهش افسردگی حاصل از نوروپاتی دیابتی برای بیمار در نظر گرفته می‌شوند.
۳. دارو برای نوروپاتی دیابتی
انواع مختلفی از داروی نوروپاتی دیابتی تجویز می‌شوند که شامل موارد زیر هستند:
داروهای موضعی نوروپاتی دیابتی
یکی از داروهای موضعی کپسایسین (Capsaicin) است که اگرچه برای کارآیی آن، از نظر علمی شواهدی در دست نیست، اما بسیاری از بیماران با استفاده از آن‌ها کاهش درد را تجربه کرده‌اند.
داروهای سیستمیک نوروپاتی دیابتی
این داروها خود به چند گروه زیر تقسیم می‌شوند:
- داروهای ضدتشنج
- مهار کننده های باز جذب سروتونین و نور‌اپی‌نفرین (SNRs)
- ضد افسردگی های سه حلقه ای (TCAs)
داروهای تسکین‌دهنده درد نوروپاتی دیابتی
سازمان غذا و داروی آمریکا تنها سه دارو شامل دولوکستین (Duloxetine)، پرگابالین (Pregabalin) و تاپنتادول (Tapentadol) را برای تسکین درد ناشی از نوروپاتی دیابتی تایید کرده است.
از طرفی بسیاری از پزشکان پچ‌های پوستی (رساندن دارو از طریق پوست توسط چسب‌های مخصوص) لیدو کائین را برای بیماران تجویز می‌کنند.
داروهای افیونی (اپیوئیدها)
به‌نظر می‌رسد که داروهای افیونی (Opioid) تاثیر دارو‌نما دارند. شواهد علمی اثبات نشده و کم‌کیفیت نشان می‌دهد که داروهایی نظیر اکسی‌کدون (Oxycodone)، ترامادول (Tramadol) و تاپنتادول (Tapentadol) اثر متوسطی بر تسکین درد دارند. به همین دلیل توصیه‌ی اکید می‌شود که استفاده از داروهای افیونی خط سوم درمان باشند.
درمان جدید نوروپاتی دیابتی
با رشد و پیشرفت علم و تکنولوژی، استفاده از تجهیزات پزشکی جدید، کمک زیادی به تسکین درد بیماران نوروپاتی دیابتی کرده است. در ادامه به بررسی انواع روش جدید درمان نوروپاتی دیابتی می‌پردازیم:
۴. انرژی نوری تک‌فام مادون قرمز (MIRE)
با استفاده از دستگاه انرژی نوری تک‌فام مادون قرمز، نوری با طول موج ۸۰ نانومتر به بافت زیر جلدی نفوذ کرده و سبب گشاد شدن عروق خونی این بافت می‌شود. به این ترتیب با بهبود خون‌رسانی به اعصاب، فرآیند ترمیم بافت عصبی بهبود می‌یابد و در نتیجه‌ی آن التهاب و درد کمتر می‌شوند.
۵. تحریک عصب از طریق پوست (TENS) و الکتروتراپی (IFC)
در این روش‌ها، جریان الکتریکی از طریق تحریک با فرکانس کم در بافت نفوذ کرده و سبب تسکین سفتی، رفع درد‌های عصبی و بهبود ورم و زخم در پای مبتلایان به نوروپاتی دیابتی می‌شود.
۶. فیزیوتراپی
با فیزیوتراپی برای درمان نوروپاتی دیابتی، آموزش چگونه قدم زدن، نگه داشتن وضعیت صحیح بدن و نحوه‌ی جابه‌جایی به بیماران دیابتی تا حدود زیادی می‌توان از ایجاد زخم پا در این بیماران جلوگیری کرد.
همینطور بیماران دیابتی دچار قطع عضو با انجام تمرینات ورزشی و فیزیوتراپی، می‌توانند از گرفتگی و سفتی عضلات رها شوند.
رفتار
اکثر انواع نوروپاتی دیابتی با گذشت زمان بدتر می شوند.
اولین قدم برای افراد با هر نوع نوروپاتی این است که قند خون را در محدوده هدف مورد توافق با پزشک قرار دهند و سطح فشار خون و کلسترول بالا را مدیریت کنند.
مدیریت سطح گلوکز خطر نوروپاتی دیابتی را به حداقل می رساند. بخش کلیدی درمان بر کاهش درد و مدیریت برخی از علائم تمرکز دارد.
داروهای خاص و انواع فیزیوتراپی می تواند در کنار سایر درمان ها به کنترل درد نوروپاتی دیابتی کمک کند. با این حال، این روش ها نمی توانند اعصاب را ترمیم کنند.
افراد همچنین باید از سیگار کشیدن خودداری کنند یا آن را ترک کنند. و مصرف الکل خود را به حداکثر یک نوشیدنی در روز برای زنان و دو نوشیدنی برای مردان محدود کنند.
داروها
داروهایی که می توانند به مدیریت درد کمک کنند عبارتند از:
- داروهای ضد تشنج
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای
- اپیوئیدها و داروهای مسکن غیر مخدر
مصرف مواد افیونی می تواند منجر به وابستگی شود، بنابراین پزشکان باید تا حد امکان دوز پایین را تجویز کنند.
یک فرد مبتلا به نوروپاتی دیابتی ممکن است از انواع دیگر داروهای ضد افسردگی، مانند مهارکننده های سروتونین- نوراپی نفرین، برای هدف قرار دادن سایر علائم دردناک نوروپاتی دیابتی استفاده کند.
لوسیون های موضعی، کرم های ترکیبی و برخی مکمل ها مانند ALA یا کپسایسین موضعی نیز ممکن است درد ناشی از نوروپاتی دیابتی تسکین دهند.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی، که در ترکیب با داروها استفاده می شود، ممکن است به تسکین درد و کاهش خطر وابستگی به مواد افیونی و مسکن ها و مخدرها کمک کند.
همچنین ممکن است به کاهش موارد زیر کمک کند:
- احساس سوزش و گزگز در پاها و انگشتان
- گرفتگی عضلات
- ضعف عضلانی
- اختلال عملکرد جنسی
تحریک الکتریکی عصب یک نوع فیزیوتراپی بدون درد است که ممکن است به کاهش احساس سفتی و بهبود زخم پا کمک کند.
آموزش راه رفتن شامل یادگیری مجدد نحوه راه رفتن است. این به پیشگیری و تثبیت عوارض پا مانند زخم و آسیب کمک می کند. اگر نوروپاتی دیابتی منجر به قطع عضو شود، این نوع آموزش فیزیکی مجدد برای افرادی که از پروتز استفاده می کنند پس از از دست دادن اندام بسیار مهم است.
یک فیزیوتراپ خوب اطمینان حاصل می کند که ورزش برای افراد مبتلا به نوروپاتی دیابتی به پاها آسیب نمی رساند.
سایر روش‌های درمانی شامل ابزارهایی مانند ضربه گیر هستند که فرد می‌تواند برای جلوگیری از لمس و ضرب دیدگی اندام‌های دردناک یا حساس به تخت یا صندلی استفاده کند.
یک متخصص کایروپراکتیک، ماساژ درمانگر یا استئوپات می تواند ماساژهای منظم یا درمان دستی را برای کشش عضلات انجام دهد. ماساژ می تواند انقباضات عضلانی، اسپاسم و آتروفی را به دلیل کمبود خون مهار کند.
ورزش‌های خاص، مانند شنا یا ایروبیک، می‌توانند به رشد و حفظ قدرت عضلانی و کاهش از دست دادن توده عضلانی کمک کنند.
اولتراسوند درمانی نوع دیگری از فیزیوتراپی است که از امواج صوتی با فرکانس بسیار بالا برای تحریک بافت زیر پوست استفاده می کند. این می تواند به برخی از افراد کمک کند تا حساسیت پاهای خود را دوباره به دست آورند.
عوارض
نوروپاتی دیابتی می تواند منجر به تعدادی از عوارض پرخطر، از تغییرات ضربان قلب گرفته تا اختلالات بینایی شود.
عوارض احتمالی شامل از دست دادن حس در پاها است.
این می تواند منجر به ناتوانی در احساس بریدگی یا زخم شود و در نتیجه ممکن است عفونت رخ دهد. عفونت درمان نشده در اندام می تواند منجر به نیاز به قطع عضو شود.
عفونت های شدید مثانه و کلیه نیز ممکن است رخ دهد که باعث مشکلات سلامتی شود.
برای جلوگیری از عوارض نوروپاتی محیطی دیابتی، مراقبت خوب از پا ضروری است.
افراد مبتلا به این عارضه باید هر روز پاهای خود را از نظر جراحت یا زخم بررسی کنند.
سیگار کشیدن همچنین خطر مشکلات پا را در افراد مبتلا به انواع خاصی از نوروپاتی دیابتی افزایش می دهد. یک متخصص می تواند در مراقبت از پا کمک کند. یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی می تواند در مورد ترک سیگار توصیه کند که مانع از افزایش سرعت زخم ناشی از نوروپاتی دیابتی شود.
خلاصه
نوروپاتی دیابتی نوعی آسیب عصبی است که در افراد مبتلا به دیابت رخ می دهد.
چهار نوع وجود دارد: نوروپاتی اتونومیک، محیطی، پروگزیمال و کانونی.
هر کدام بر روی مجموعه ای از اعصاب تأثیر می گذارد و دامنه تأثیرات متفاوتی دارد. نوروپاتی اتونومیک به فرآیندهای خودکار در بدن مانند هضم آسیب می رساند. نوروپاتی محیطی به اعصاب انگشتان پا، انگشتان دست، دست ها و پاها آسیب می رساند.
تشخیص شامل طیف وسیعی از اسکن‌ها و آزمایش‌هایی برای رفلکس‌های مچ پا، حس، و بافت و تن پوست است.
درمان شامل چندین نوع فیزیوتراپی و دارو برای کنترل درد و هدایت عصبی است.
از آنجایی که افراد مبتلا به نوروپاتی دیابتی حساسیتی نسبت به احساس آسیب در پاهای خود ندارند، برای جلوگیری از عفونت ناشناخته و از دست دادن احتمالی اندام، بازرسی منظم از پاها ضروری است.
سوال:
من دیابت نوع 2 دارم. چگونه از نوروپاتی دیابتی پیشگیری کنم؟
پاسخ:
بهترین راه برای به حداقل رساندن نوروپاتی دیابتی، کنترل خوب قند خون و مراقبت منظم از پا است. اگر متفورمین را به مدت طولانی مصرف می کنید، که یک داروی رایج در درمان دیابت نوع 2 است، باید سطح ویتامین B12 را نیز بررسی کنید، زیرا متفورمین می تواند سطح B12 را کاهش دهد که همچنین می تواند باعث نوروپاتی شود.
امروزه روش‌های زیادی برای درمان قطعی نوروپاتی دیابتی وجود دارد، اما بهترین کار تغییر سبک زندگی است. خوردن غذا‌های فست‌فود به‌جای غذا‌های سالم، کشیدن سیگار، اضافه وزن و.. از علل بسیار جدی بروز بیماری نوروپاتی دیابتی است. با ایجاد تغییر در سبک زندگی می‌توان از بروز مشکلات بسیار جدی این بیماری جلوگیری کرد.
با همکاران ما در انیستیتو سلامت مغز در ارتباط باشید. علاوه بر خدمات مشاوره ای در خصوص نوروپاتی دیابتی می توانید از تاثیرات مخرب دیابت بر عملکردهای شناختی جلوگیری کنید.
دانشجوی دکتری پژوهشی ارگونومی شناختی، عاشق یادگیری، عاشق خواب و مباحث مرتبط با آن و عاشق دانستن درباره عملکردهای شناختی انسان… خوشحالم که در این بستر، فرصت اشتراک اطلاعات با شما عزیزان را دارم.