ملاتونین یک هورمون طبیعی است که اغلب به صورت قرص به عنوان یک مکمل بدون نسخه برای کمک به خواب مصرف می شود. ملاتونین غالباً جهت راحت به خواب رفتن برای کسانی که به سختی می توانند بخوابند و یا علائم بارز بی خوابی را بروز میدهند، مورد استفاده قرار می گیرد و شواهدی قوی وجود دارد که نشان می دهند ملاتونین در جمعیت های مختلف از جمله کودکان و افراد مسن میتواند بسیار کمک کننده باشد.
اعتقاد بر این است که ملاتونین برای استفاده کوتاه مدت، با عوارض جانبی کمتری نسبت به قرصهای خواب آوری که معمولاً تجویز می شوند، همراه است.
فواید ملاتونین برای سلامتی
صدها مطالعه نشان داده اند که ملاتونین یک دارو برای راحت به خواب رفتن در کوتاه مدت و بی خطر است که می تواند در گروه های سنی مختلف از جمله کودکان، بزرگسالان، افراد دارای شرایط مزمن بهداشتی و سالمندان مفید باشد.
خواب
مطالعات نشان می دهد که ملاتونین می تواند به افراد مبتلا به بی خوابی کمک کند تا سریعتر به خواب بروند و ممکن است اثربخشی خواب را بهبود بخشد – اثر بخشی خواب، نسبت کل خواب در مقایسه با زمان سپری شده در رختخواب در افراد سالم می باشد.
یک بررسی سال 2019 در مورد 18 مطالعه کوچک که به استفاده کوتاه مدت (بین یک هفته تا 13 هفته) از ملاتونین در کودکان پرداختند، نشان داد که به طور کلی، ملاتونین هم به بهبود زمان خوابیدن و هم کل زمان خواب کمک می کند. دوز و اثرات ملاتونین بر رفتار و عملکرد در طول روز روشن نیست، زیرا مطالعات متفاوت است.
دژنراسیون ماکولا وابسته به سن
ملاتونین ممکن است خطر ابتلا به بیماری های چشم، از جمله دژنراسیون ماکولا وابسته به سن (AMD) را کاهش دهد یا به درمان آنها کمک کند.
در یک مطالعه کوچک که در آکادمی سالانه علوم نیویورک منتشر شد، به 100 بیمار مبتلا به AMD روزانه 3 میلی گرم (میلی گرم) ملاتونین به مدت شش تا 24 ماه داده شد. محققان دریافتند که ملاتونین در اکثر افراد به محافظت از شبکیه در مقابل آسیب بیشتر شبکیه کمک می کند.
به گفته نویسندگان این مطالعه، علاوه بر اینکه آنتی اکسیدان قدرتمندی است، ملاتونین ممکن است به کنترل رنگدانه چشم کمک کرده و میزان نوری که به گیرنده می رسد را تنظیم کند، و از چشم در برابر آسیب محافظت می کند.
اوتیسم
طبق تحقیقات، بسیاری از مبتلایان به اوتیسم به اندازه کافی ملاتونین تولید نمی کنند و در نتیجه اختلالات خواب ایجاد می شود.
با بررسی های انجام شده در سال 2014، چندین مطالعه نشان داد که ملاتونین نه تنها باعث بهبود خواب، کیفیت و مدت زمان خواب می شود، بلکه با رفتارهای روزانه بهتر نیز همراه است.
جت لگ
جت لگ در اثر مسافرت کوتاه مدت به مسافت های طولانی ایجاد می شود و در نتیجه خواب مختل شده، خستگی روز و احساس ناراحتی کلی را ایجاد می کند. مطالعات متعددی نشان داده اند که ملاتونین در مبارزه با علائم جت لگ مؤثر است.
آکادمی پزشکی خواب آمریکا از استفاده از ملاتونین برای کاهش علائم جت لگ و بهبود خواب پس از سفر در بیش از یک منطقه زمانی، پشتیبانی می کند.
وزوز گوش
برای افرادی که از وزوز گوش رنج می برند، زنگ زدن مداوم در گوش، ممکن است با ملاتونین تسکین یابد.
در مطالعه کوچک که در مجله of Otology ،Rhinology and Laryngology منتشر شده است، 61 بیمار مبتلا به وزوز گوش که 3 میلی گرم ملاتونین در هنگام خواب به آنها داده شده بود، از کاهش صدای گوش داخلی و بهبود کیفیت خواب بعد از 30 روز خبر دادند.
با این حال، این یک مطالعه کوچک بود و قطعا تحقیقات بیشتری لازم است.
عوارض جانبی احتمالی
عوارض جانبی ملاتونین بسیار نادر است، اما می تواند شامل خواب آلودگی، سردرد، سرگیجه یا حالت تهوع باشد. در کودکان، عوارض جانبی احتمالی ممکن است شامل تحریک یا افزایش ادرار کردن قبل از خواب باشد.
ملاتونین ممکن است در بزرگسالان مسن تر تأثیرات طولانی تری داشته باشد و منجر به خواب آلودگی روزانه شود.
به نظر می رسد که ملاتونین هنگام استفاده کوتاه مدت بی خطر است، اما عدم وجود مطالعات طولانی مدت به این معنا نیست که از استفاده طولانی مدت این دارو ایمن هستند. همچنین ممکن است خطر واکنشهای آلرژیک وجود داشته باشد.
هیچ گزارشی از مصرف بیش از حد کشنده ملاتونین گزارش نشده است.
تداخل ها و هشدارها
قبل از مصرف ملاتونین با پزشک خود مشورت کنید، به خصوص اگر داروهای خاصی مصرف می کنید زیرا ملاتونین ممکن است پردازش برخی داروها را توسط کبد کند، کند.
تداخلات بالقوه با داروها عبارتند از:
رقیق کننده خون: ممکن است خطر خونریزی در افرادی که داروهای ضد انعقاد یا ضد پلاکت و یا مکمل ها را مصرف می کنند، افزایش داده شود.
ضد تشنج: ممکن است باعث کاهش اثر بخشی داروهای ضد تشنج شود.
افسردگی سیستم عصبی مرکزی: ممکن است اثر آرام بخشی داروهای ضد افسردگی را افزایش دهد.
داروهای فشار خون: ملاتونین ممکن است فشار خون را در افرادی که دارو برای فشار خون بالا مصرف می کنند، افزایش دهد.
داروهای دیابت: ملاتونین ممکن است قند خون را در افراد مبتلا به دیابت افزایش دهد.
سرکوب کننده های سیستم ایمنی: ملاتونین ممکن است کارآیی درمان سرکوب کننده سیستم ایمنی را که ممکن است برای بیماری های خود ایمنی یا پیوند عضو انجام شود، کاهش دهد.
پیشگیری از بارداری: داروهای ضد بارداری ممکن است سطح ملاتونین را افزایش داده و در نتیجه عوارض جانبی مانند خواب آلودگی افزایش یابد.
فلووکسامین: این یک مهارکننده انتخابی بازگشت مجدد سروتونین (SSRI)است، که برای معالجه اختلال وسواس فکری (OCD) استفاده می شود، ممکن است سطح ملاتونین و خواب آلودگی را نیز افزایش دهد.
توصیه می شود به دلیل عدم تحقیقات کافی، ملاتونین را در حین بارداری یا شیردهی مصرف نکنید.
مقدار مصرف
ملاتونین در بسیاری از داروخانه ها و فروشگاه های مکمل های بهداشتی به صورت قرص و سایر اشکال بدون نسخه در دسترس است.
هیچ مقدار توصیه شده روزانه برای ملاتونین وجود ندارد، اما به طور معمول در دوزهایی از 1 میلی گرم تا 10 میلی گرم در دسترس قرار داده می شود.
متخصصان بهداشت و درمان به طور معمول توصیه می کنند با کمترین دوز شروع کرده و به تدریج میزان مصرف خود را افزایش دهید تا زمانی که مقدار بهینه برای شما به دست آید. در مطالعات، 3 میلی گرم ملاتونین دوز استاندارد شناخته شده است.
ملاتونین به عنوان یک مکمل رژیم غذایی به فروش می رسد، بنابراین بدون نسخه در دسترس است.
چه موقع ملاتونین مصرف کنیم
ملاتونین نقش مهمی در تنظیم ساعت بیولوژیکی یا ریتم شبانه روزی ما دارد و زمان مصرف دوزها مهم است. این ماده به طور معمول در قسمتی از مغز به نام غده پینه ال تولید می شود و در دوره تاریکی از غروب خورشید تا طلوع آفتاب رها می شود. هنگامی که به عنوان یک مکمل خوراکی مصرف می شود، بعد از 30 دقیقه به حداکثر غلظت در خون شما می رسد.
بیشتر افراد باید قبل از خواب، ملاتونین را مصرف کنند، اما شرایط خاصی وجود دارد که می توان آن را در صبح زود مصرف کرد.
برای مشکل در خوابیدن: 30 دقیقه قبل از خواب ملاتونین مصرف کنید.
برای افراد شب بیدار: افراد مبتلا به سندرم تأخیر در مرحله خواب ممکن است ملاتونین را چند ساعت قبل از خواب مطلوب مصرف کنند.
برای افرادی که صبح زود از خواب بیدار میشوند: اگر علائم سندرم مرحله خواب پیشرفته دارید، که چند ساعت زودتر بیدار می شوید، سعی کنید آن را صبح هنگام بیداری مصرف کنید. این وضعیت نسبتاً نادر است، اما شاید کمتر از یک درصد افراد را تحت تأثیر قرار دهد. در صورت استفاده از این روش، برای راهنمایی با پزشک خواب مشورت کنید.
استانداردهای تولید و کیفیت برای مکمل ها اجرا نمی شود، بنابراین ممکن است دوز متفاوت از آنچه در واقع وجود دارد، ذکر شده باشد. یک مطالعه 2017 که به محتویات 31 مکمل ملاتونین آنالیز شده نشان داد که میزان ملاتونین از 83٪ پایین تر به 478٪ بالاتر از آنچه در برچسب محصول ذکر شده بود، را نشان می داد.
آیا مصرف ملاتونین هر شب بی خطر است؟
ملاتونین هورمونی است که بدن شما به طور طبیعی تولید می کند، استفاده کوتاه مدت آن به شکل مکمل نیز برای بسیاری از افراد نسبتاً بی خطر است. این می تواند به صورت شبانه و بدون ترس از عواقب نامطلوب استفاده شود.
تحقیقات در مورد ایمنی طولانی مدت، به ویژه در کودکان، هنوز وجود ندارد، بنابراین ممکن است بخواهید مصرف آن را بطور دوره ای کاهش داده یا آن را متوقف کنید تا ببینید آیا بدون آن می توانید بخوابید.
برای اطلاعات بیشتر به موسسه سلامت مغز دانا مراجعه کنید.
منبع:
Evidence for the efficacy of melatonin in the treatment of primary adult sleep disorders. Sleep Med Rev. 2017;34:10-22
Pediatric sleep disturbances and treatment with melatonin. J Transl Med. 2019;17(1):77
Melatonin in retinal physiology and pathology: The case of age-related macular degeneration. Oxid Med Cell Longev
Melatonin in autism spectrum disorders. Curr Clin Pharmacol. 2014;9(4):326-34
Melatonin: can it stop the ringing? Ann Otol Rhinol Laryngol. 2011 Jul;120(7):433-40
Melatonin: What you need to know. Updated October 2019
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.