اولین علائم کمبود خواب کاملاً آشناست. خستگی، مشکل در تمرکز، تحریک پذیری و علائم دیگر. افراد کمتری اثرات کمبود خواب طولانی مدت، از جمله بی نظمی، پارانویا و توهم را تجربه کرده اند.
با این حال، کمبود خواب طولانی، می تواند کشنده باشد. در حالی که این گزارش فقط در انسان گزارش شده است، یک مطالعه گسترده با استناد به موشهایی که توسط محققان مستقر در شیکاگو در سال 1983 انجام شد، نشان داد که کمبود کامل خواب به ناچار منجر به مرگ می شود. با این وجود، علیرغم چندین دهه مطالعه، یک سوال اصلی حل نشده است: چرا حیوانات وقتی نمی خوابند می میرند؟
اکنون، دانشمندان علوم اعصاب دانشکده علوم پزشکی هاروارد پیوند غیرمترقبه و علتی بین کمبود خواب و مرگ زودرس را مشخص کرده اند. محققان در مطالعه ای در مورد مگس های میوه که از خواب محروم هستند، متوجه شدند که مرگ به دلیل تجمع مولکول هایی که به عنوان گونه های اکسیداتیو واکنش پذیر (ROS) در روده شناخته می شوند، می تواند اتفاق بیفتد.
هنگامی که به مگسهای میوه ترکیبات آنتی اکسیدانی داده شد که ROS را از روده خنثی و پاک می کنند، مگس های محروم از خواب همچنان فعال باقی می مانند و طول عمر طبیعی دارند. آزمایش های اضافی در موش ها تأیید کرد که ROS، هنگام خواب ناکافی در روده تجمع می یابد.
این یافته ها، منتشر شده در مجله cell در تاریخ 4 ژوئن، راه های جدیدی را برای درک عواقب کامل خواب ناکافی باز می کند و ممکن است بتوان روزی از طراحی روش های مقابله با اثرات مضر آن در انسان آگاه شد.
“ما رویکرد بی طرفانه ای را اتخاذ کردیم و در بدن جستجو کردیم تا نشانگر آسیب ناشی از کمبود خواب را بیابیم. شگفت انگیز بود که متوجه شدیم روده نقشی اساسی در ایجاد مرگ زودرس دارد.” استاد ارشد مطالعات
“حتی تعجب آورتر اینکه، متوجه شدیم می توان از مرگ زودرس جلوگیری کرد. هر روز صبح همه ما دور هم جمع می شدیم تا مگس ها را مشاهده کنیم. آنچه ما دیدیم این است که هر وقت می توانستیم روده را خنثی کنیم، مگس ها را نجات می دادیم. ”
دانشمندان مدتهاست که خواب را مطالعه کرده اند، پدیده ای که برای زندگی اساسی است، اما پدیده ای که از بسیاری جهات اسرارآمیز است. تقریباً هر حیوان شناخته شده ای به نوعی می خوابد. بدون داشتن خواب کافی، عواقب جدی در پی خواهد بود. در انسان خواب ناکافی مزمن با بیماری های قلبی، دیابت نوع 2، سرطان، چاقی، افسردگی و بسیاری شرایط دیگر همراه است.
تحقیقات قبلی نشان داده است که محدودیت کامل خواب، در طولانی مدت می تواند منجر به مرگ زودرس در مدل های حیوانی شود. در تلاش برای پاسخ دادن به اینکه چطور محرومیت از خواب منجر به مرگ مرگ زودرس می شود، اکثر تلاشهای تحقیقاتی روی مغز، انجام گرفته است. جایی که منشأ خواب است، اما هیچ کدام نتایج قطعی نداشته اند.
تجمع در روده
این گروه یک آزمایش را در مگسهای میوه، که بسیاری از ژنهای تنظیم کننده خواب را با انسان به اشتراک می گذارند، انجام دادند تا علائم و آسیب ناشی از کمبود خواب در بدن را جستجو کنند. محققان برای نظارت بر خواب، از پرتوهای مادون قرمز برای پیگیری مداوم حرکت مگس های مستقر در لوله های جداگانه استفاده کردند.
آنها دریافتند که مگس ها می توانند از طریق لرزش بدنی بخوابند، بنابراین تیم به روشهای پیچیده تری روی آورد. آنها از طریق ژنتیکی ژن هایی را در مگسهای میوه فعال کردند تا یک پروتئین حساس به گرما در نورون های خاص بیان کنند، فعالیت آنها به عنوان سرکوب کننده خواب شناخته شده است. هنگامی که مگس ها در دمای 29 درجه سانتیگراد قرار گرفتند (84 درجه فارنهایت)، سلول های عصبی ناشی از پروتئین به طور مداوم فعال باقی می مانند، بنابراین مانع از خواب مگس ها می شوند.
بعد از 10 روز کمبود خواب ناشی از دما، مرگ و میر در میان مگسهای میوه زیاد شد. همه مگسهای کنترل که خواب طبیعی داشتند تقریباً 40 روز در همان شرایط محیطی زندگی می کردند.
از آنجا که مرگ و میر حدود روز 10 افزایش یافته بود، محققان به دنبال نشانگر آسیب سلولی در آن روز و روزهای قبل بودند.
روده های مگس های محروم از خواب باعث ایجاد چشمگیر مولکول های حاوی اکسیژن بسیار واکنش پذیر با ROS شد که در مقادیر زیادی می توانند به DNA و سایر اجزای درون سلول آسیب برساند و منجر به مرگ سلول شود. تجمع ROS به حدود 10 روز محرومیت از خواب رسید و وقتی محرومیت متوقف شد، سطح ROS کاهش می یابد.
آزمایشات اضافی تأیید کرد که ROS در روده فقط آن دسته از حیواناتی که از دست دادن خواب پایدار دارند، ساخته می شود و روده در واقع منبع اصلی این ROS ظاهرا کشنده است.
“ما هنوز نمی دانیم که چرا محرومیت شدید خواب باعث تجمع ROS در روده می شود، و چرا کشنده است.” کمبود خواب می تواند به طور مستقیم روی روده تأثیر بگذارد، اما ممکن است ماشه آن از مغز سرچشمه بگیرد. به همین ترتیب، ممکن است مرگ ناشی از آسیب در روده باشد یا اینکه مقادیر بالای ROS دارای اثرات سیستمیک یا ترکیبی از این موارد باشد. ”
برای بررسی تأثیر خواب کافی در مسیرهای سیگنالینگ گرسنگی در بدن، این تیم همچنین میزان مصرف میوه مگس میوه را برای بررسی اینکه آیا ارتباط بالقوه ای بین تغذیه و مرگ وجود دارد، اندازه گیری کرد. آنها دریافتند که برخی مگس های محروم از خواب در مقایسه با گروه های غیر محروم در طول روز بیشتر می خورند. با این حال، محدود کردن دسترسی به مواد غذایی هیچ تاثیری در بقا ندارد، و این نشان می دهد که عواملی فراتر از مصرف مواد غذایی نقش دارند.”
برای اطلاعات بیشتر به موسسه سلامت مغز دانا مراجعه کنید.
منبع:
“Sleep Loss Can Cause Death through Accumulation of Reactive Oxygen Species in the Gut”.
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.