مقدمه: مننژیت
مننژیت عفونت غشای محافظی است که مغز و نخاع (مننژ) را احاطه کرده است و ممکن است هر کسی را مبتلا کند. اما بیشتر در نوزادان، کودکان خردسال، نوجوانان و بزرگسالان جوان شایع است.
مننژیت اگر به سرعت درمان نشود می تواند بسیار جدی باشد. می تواند باعث مسمومیت خونی تهدید کننده زندگی شود و یا منجر به آسیب دائمی به مغز یا اعصاب شود. تعدادی از واکسن ها در دسترس هستند که محافظت در برابر مننژیت را ارائه می دهند.
علائم مننژیت
علائم مننژیت به طور ناگهانی ایجاد می شود و می تواند شامل موارد زیر باشد:
- درجه حرارت بالا (تب)
- احساس بیماری
- سردرد
- بثوراتی که با غلتاندن لیوان روی آن محو نمی شود (اما جوش همیشه ایجاد نمی شود)
- سفتی گردن
- بیزاری از نورهای روشن
- خواب آلودگی یا عدم پاسخگویی
- تشنج
این علائم می توانند به هر ترتیبی ظاهر شوند. شما همیشه همه علائم را مشاهده نمی کنید.
چه زمانی باید کمک پزشکی دریافت کرد؟
اگر نگران هستید که شما یا فرزندتان مننژیت داشته باشید، باید در اسرع وقت مشاوره پزشکی دریافت کنید. به غرایز خود اعتماد کنید و صبر نکنید تا بثورات ایجاد شود. اگر فکر می کنید ممکن است شما یا فرزندتان به شدت بیمار شده باشید، با اورژانس تماس بگیرید یا فورا به نزدیکترین مرکز درمانی بروید.
نحوه انتشار مننژیت
مننژیت معمولاً در اثر عفونت باکتریایی یا ویروسی ایجاد می شود. مننژیت باکتریایی نادرتر اما جدی تر از مننژیت ویروسی است. عفونت هایی که باعث مننژیت می شوند می توانند از طریق:
- عطسه کردن
- سرفه کردن
- بوسیدن منتشر شوند.
مننژیت معمولاً از افرادی منتقل می شود که حامل این ویروس ها یا باکتری ها در بینی یا گلو هستند اما خودشان بیمار نیستند. همچنین می‌تواند از فردی مبتلا به مننژیت گرفته شود، اما کمتر رایج است.
علل مننژیت
معمولاً در اثر عفونت ویروسی یا باکتریایی ایجاد می شود. مننژیت ویروسی شایع ترین و کم خطرترین نوع است. مننژیت باکتریایی نادر است. اما در صورت عدم درمان می تواند بسیار جدی باشد.
چندین ویروس و باکتری مختلف می توانند باعث مننژیت شوند. از جمله:
- باکتری های مننگوکوک – انواع مختلفی دارند که A، B، C، W، X، Y و Z نامیده می شوند.
- باکتری پنوموکوک.
- باکتری هموفیلوس آنفلوانزا نوع b (Hib).
- انترو ویروس ها – ویروس هایی که معمولاً فقط باعث عفونت معده خفیف می شوند.
- ویروس اوریون
- ویروس هرپس سیمپلکس – ویروسی که معمولا باعث تبخال یا تبخال تناسلی می شود. تعدادی از واکسن های مننژیت از بسیاری از عفونت هایی که می توانند باعث مننژیت شوند محافظت می کنند.
آزمایشات در بیمارستان
ممکن است چندین آزمایش برای تایید تشخیص و بررسی اینکه آیا این بیماری نتیجه یک عفونت ویروسی یا باکتریایی است انجام شود. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- معاینه فیزیکی برای بررسی علائم مننژیت
- آزمایش خون برای بررسی وجود باکتری یا ویروس
- پونکسیون کمری – جایی که نمونه‌ای از مایع از ستون فقرات گرفته می‌شود و از نظر باکتری یا ویروس بررسی می‌شود.
- سی تی اسکن برای بررسی هر گونه مشکل در مغز، مانند تورم. از آنجایی که مننژیت باکتریایی می‌تواند بسیار جدی باشد، درمان با آنتی‌بیوتیک‌ها معمولاً قبل از تأیید تشخیص شروع می‌شود. اگر آزمایش‌ها نشان دهند که بیماری ناشی از ویروس است، بعداً متوقف می‌شود.
درمان در بیمارستان
درمان در بیمارستان در همه موارد مننژیت باکتریایی توصیه می شود. زیرا این بیماری می تواند مشکلات جدی ایجاد کند و نیاز به نظارت دقیق دارد. مننژیت ویروسی شدید نیز ممکن است در بیمارستان درمان شود.
درمان ها عبارتند از:
- آنتی بیوتیک هایی که مستقیماً در ورید تجویز می شوند
- مایعاتی که مستقیماً به داخل ورید داده می شود تا از کم آبی بدن جلوگیری شود
- در صورت وجود هرگونه مشکل تنفسی، از طریق ماسک صورت اکسیژن دریافت کنید
- داروهای استروئیدی برای کمک به کاهش هر گونه تورم در اطراف مغز.
در برخی موارد افراد مبتلا به مننژیت ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان برای چند روز داشته باشند. در موارد خاص ممکن است چندین هفته به درمان نیاز باشد. حتی پس از رفتن به خانه، ممکن است مدتی طول بکشد تا کاملاً به حالت عادی برگردید. در صورت بروز هرگونه عارضه مننژیت، مانند کاهش شنوایی، ممکن است به درمان اضافی و حمایت طولانی مدت نیز نیاز باشد.
واکسیناسیون علیه مننژیت
واکسیناسیون در برابر برخی از علل مننژیت اثر حفاظتی دارد. اینها عبارتند از:
- واکسن مننژیت B – به نوزادان 8 هفته ای ارائه می شود. سپس دوز دوم در 16 هفتگی و یک تقویت کننده در 1 سالگی تجویز می شود.
- واکسن 6 در 1 – ارائه شده به نوزادان در 8، 12 و 16 هفتگی.
- واکسن پنوموکوک – ارائه شده به نوزادانی که قبل از 1 ژانویه 2020 در 8 و 16 هفتگی و 1 سالگی متولد شده اند. نوزادانی که در 1 ژانویه 2020 یا بعد از آن متولد می شوند، 2 دوز در 12 هفتگی و 1 سالگی دارند.
- واکسن Hib/MenC – در سن 1 سالگی به نوزادان ارائه می شود.
- واکسن MMR – در 1 سالگی به نوزادان و دوز دوم در 3 سال و 4 ماهگی ارائه می شود.
- واکسن مننژیت ACWY – ارائه شده به نوجوانان، دانش آموزان ششم و دانشجویانی که برای اولین بار به دانشگاه می روند.
درمان های مننژیت
افراد مشکوک به مننژیت معمولاً آزمایشاتی را در بیمارستان انجام می دهند تا تشخیص را تأیید کنند. درنتیجه بررسی کنند که آیا این بیماری نتیجه یک عفونت ویروسی است یا باکتریایی.
مننژیت باکتریایی معمولاً حداقل به مدت یک هفته نیاز به درمان در بیمارستان دارد. درمان ها عبارتند از:
- آنتی بیوتیک هایی که مستقیماً در ورید تجویز می شوند.
- مایعاتی که مستقیماً به داخل سیاهرگ داده می شود.
- اکسیژن از طریق ماسک
مننژیت ویروسی طی 7 تا 10 روز به خودی خود بهبود می یابد و اغلب در خانه قابل درمان است. استراحت زیاد و مصرف مسکن و داروهای ضد بیماری می تواند در این مدت به تسکین علائم کمک کند.
چشم انداز
مننژیت ویروسی معمولاً به خودی خود بهبود می یابد و به ندرت باعث ایجاد مشکلات طولانی مدت می شود. اکثر افراد مبتلا به نوع باکتریایی که به سرعت درمان می شوند نیز بهبودی کامل پیدا می کنند. اگرچه برخی از آنها با مشکلات طولانی مدت جدی مواجه می شوند. این موارد می تواند شامل :
- از دست دادن شنوایی یا بینایی، که ممکن است جزئی یا کلی باشد
- مشکلات حافظه و تمرکز
- تشنج های مکرر (صرع)
- مشکلات هماهنگی، حرکت و تعادل
- از دست دادن اندام – قطع اندام آسیب دیده گاهی ضروری است.
- به طور کلی، تخمین زده می شود که از هر 10 مورد مننژیت باکتریایی، 1 مورد کشنده است.
برای اطلاعات بیشتر با ما در انستیتو سلامت مغز دانا در تماس باشید.
منبع:Meningitis – Treatment – NHS (www.nhs.uk)
درباره نویسنده
خجسته رحیمی جابری، پژوهشگر دکترای تخصصی علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز و نویسنده وب سایت انستیتو سلامت مغز دانا. زمینه کاری تخصصی ایشان مشکلات حافظه و آلزایمر است وی بیش از 20 مقاله معتبر بین المللی در این زمینه به چاپ رسانده است. می توانید پژوهش های او را در اینجا (کلیک کنید) دنبال کنید.