آیا قرار گرفتن در معرض استرس در اوایل زندگی بر رشد مغز کودک تأثیر می گذارد، و آیا مداخله زودرس در نوزادان می تواند مفید واقع شود؟ یک مطالعه توسط دو مرکز به سرپرستی بیمارستان کودکان بوستون، از EEG های مغز استفاده کرد تا پاسخ این سؤالات را به روشی عینی و قابل اندازه گیری به دست آورد. مشخص شد نوزادانی که مادرانشان استرس زیادی نشان داده اند، دارای الگوی مشخصی از فعالیت مغز هستند که توسط EEG اندازه گیری می شود – تنها در 2 ماهگی.
چارلز نلسون، علوم اعصاب شناختی در بیمارستان کودکان بوستون و محقق ارشد این مطالعه، توضیح می دهد: “مشخص شده است که EEG مغز کودکان به شدت در مورد آشفتگی های محیطی حساس است و بنابراین ما تعجب نمی کنیم که بین استرس در زندگی مادر و فعالیت مغزی نوزادش ارتباط برقرار شود.” . “بخشی که ما از آن متعجب شدیم، این بود که چقدر در اوایل زندگی این ارتباط را می بینیم.”
EEG که در بیماری های اطفال بسیار پرکاربرد است، فعالیت الکتریکی مغز را اندازه گیری می کند و معمولاً برای تشخیص یا ارزیابی افراد مبتلا به صرع استفاده می شود. اما سیگنال EEG همچنین شامل انواع دیگری از اطلاعات در مورد مغز است. مطالعات قبلی باند های فرکانس مختلف سیگنال – آلفا، بتا، تتا و امواج دلتا – را با انواع مختلف فعالیت های مغز مرتبط کرده اند.
لارا پیرس، PhD، محقق آزمایشگاههای علوم اعصاب شناختی و اولین نویسنده مطالعه توضیح می دهد: “باند های فرکانسی مختلف با جنبه های مختلف عملکرد شناختی همراه است.” “ما فکر می کنیم که در مورد رشد مغز نیز اطلاعات مفیدی را به ما می گوید.”
در این مطالعه 113 کودک 2 ماهه در مراکز مراقبتهای اولیه در بیمارستان کودکان بوستون و بیمارستان کودکان لس آنجلس مورد بررسی قرار گرفتند که اکثرا در خانواده های کم درآمد زندگی می کردند. مادران نوزادان پرسشنامه هایی را برای سنجش میزان استرس خود تهیه کردند. یکی در مورد وقایع استرس زای زندگی مانند وضعیت بیکاری اخیر، مشکلات اقتصادی، عدم امنیت مسکن، قرار گرفتن در معرض خشونت، بیماری، مرگ و مشکلات زناشویی سؤال کرد. دیگری که مستقیماً درباره استرس مادران از آن ها پرسیده بود.
استرس مادران، مغز نوزادان
نوزادان مادرانی که میزان استرس بالاتری را گزارش کرده بودند، نسبت به سایر نوزادان، در باندهای EEG با فرکانس بالاتر قدرت کمتری دارند. آنها همچنین قدرت نسبتاً بالاتری در باندهای فرکانس پایین – دلتا و تتا داشتند.
پیرس توضیح می دهد: “قدرت در باند های با فرکانس بالاتر با عملکردهای شناختی پیچیده تری، مانند توانایی های زبان در دوران کودکی همراه بوده است.” “ما انتظار داریم در مراحل اولیه رشد شاهد باندهای با فرکانس پایین و قدرت بیشتر باشیم، اما قدرت بالا با فرکانس پایین در کودکانی بیشتر مشاهده شده است که مشکلات روانشناختی و اجتماعی را تجربه کرده اند. این در برخی موارد به عنوان نشانه تأخیر در رشد مغز تعبیر شده است.”
محققان سپس از یک روش آماری استفاده کردند تا به دنبال الگوهایی در داده های EEG باشند که می تواند زیر گروه هایی از کودکان با پروفایل های مختلف فعالیت EEG را نشان دهد. سپس، آنها به دنبال ویژگی های محیطی مرتبط با آن پروفایل ها بودند.
کودکانی که مادران آنها سالها آموزش دیده بودند، به طور قابل توجهی بیشتر دارای دارای پروفایل EEG با قدرت بالاتر در باندهای فرکانسی بالاتر بودند. سرانجام پیرس و همکارانش می خواهند این مسئله را تشخیص دهند که آیا آموزش مادران برای مغز نوزادان سودمند است، یا اینکه آیا عوامل دیگری که مادران را قادر به ادامه تحصیل می کنند، آنهایی هستند که “محافظ” هستند.
ردیابی مسیرهای مغزی
تحقیقات قبلی نشان داده است که نوزادان در حدود 6 ماهگی شروع به اختلاف در EEG ها می کنند. پیرس اظهار می دارد: این اولین مطالعه ای است که نشانگر تغییرات EEG مربوط به عوامل مرتبط با استرس مادر در زمینه درآمد کم در 2 ماه اول زندگی است. او و همکارانش قصد دارند EEG را در تمام سال های اولیه زندگی کودکان و در 24 و 36 ماهگی دوباره تکرار کنند و ببینند که آیا این الگوها پیش بینی کننده مناسبی در کودکان برای میزان رشد می باشد.
پیرس توضیح می دهد: “ما شاهد اثراتی در ابتدای رشد هستیم که با سطح بالایی از استرس مادر گزارش شده است. همانطور که در ادامه مشاهده می کنیم، امیدواریم با درک اینکه چه عوامل خاصی در محیط های اولیه نوزادان بر مغز در حال رشد تأثیر می گذارد – و چه عواملی ممکن است به محافظت از آن کمک کند – در نهایت این یافته ها به ما کمک خواهد کرد تا بفهمیم چگونه می توانیم به بهترین شکل از خانواده هایی که در شرایط مختلفی قرار دارند، حمایت کنیم.
برای اطلاعات بیشتر به موسسه سلامت مغز دانا مراجعه کنید.
منبع:
childrenshospital.org
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.