مقدمه
ساختارهایی مغزی که در برابر محرک‌های تقویت‌کننده یا لذت بخش مانند مواد مخدر و یا داروهای اعتیاد آور فعال می‌شوند، سیستم پاداش مغز را تشکیل می دهند. هرگاه افراد در معرض محرک های لذت بخش قرار می‌گیرند، ترشح برخی از واسطه های عصبی مانند دوپامین افزایش می یابد. آیا می توان بر بیماری های روانی غلبه کرد؟
یکی از مسیرهای دوپامینی مرتبط با لذت و پاداش، مسیر مزولیمبیک است. این مسیر ناحیه تگمنتوم شکمی را به هسته‌های اکامبنس مرتبط می‌کند. در تمایل برای انجام کار یا “خواستن”، یادگیری های مشارکتی، داشتن احساسات مثبت مانند شادی، سرخوشی و اشتیاق، درواقع سیستم پاداش مغز نقش دارد.
دوپامین یک انتقال دهنده عصبی است که وقتی مغز انتظار پاداش دارد آزاد می شود. افزایش دوپامین می تواند ناشی از خوردن پیتزا، رقصیدن، خرید و یا رابطه جنسی باشد. اما همچنین می تواند از مواد مخدر ناشی شود و منجر به سوء مصرف مواد شود.
یکی از ویژگی های لذت بخش و جذاب محرک، پاداش است. پاداش منجر به القاء رفتار اعتیاد آور در فرد می شود. درواقع محرک مربوط به پاداش، هر جسم، رویداد یا وضعیتی است که پتانسیل ایجاد رویکرد و مصرف آن را دارد. برای مثال در شرطی‌شدن فعال، محرک پاداش، به عنوان یک تقویت کننده مثبت عمل می‌کند.
سابقه اعتیاد و بیماری های روانی
از قرن ها پیش، مردم از مواد اعتیادآور استفاده می کردند و از مکانیسم عصبی سیستم پاداش مغزی نیز بی اطلاع بودند. در گذشته درباره اثرات سوء مواد مخدر بر بدن اطلاعات زیادی در دست نبود. در سالهای اخیر، با پیشرفت تکنولوژی های عصبی مانند ابزارهای قدرتمند تصویربرداری مغزی، ژنتیکی و غیره، دانشمندان متوجه شدند که چگونه یک فرد دچار اعتیاد می‌شود.
از نظر متخصصین مغز و اعصاب، افراد زیادی بدون اینکه بدانند به چیزی یا کاری اعتیاد دارند، سال ها آن را انجام دهند. اینکه بگوییم به شکلات علاقه زیادی داریم و باید هرروز شکلات بخوریم. یا بگوییم به تماشای فوتبال علاقه زیادی دارم و تمام فوتبال ها را دنبال میکنم حتی اگر به برنامه های مهم تر زندگی ام آسیب بزند. نه تنها اثرات مخرب ایجاد شده توسط اعتیاد را بی‌اهمیت جلوه می‌دهد. بلکه این نکته را هم نادیده می‌گیرد که اعتیاد شامل به دست‌گرفتن کنترل مدار مغز، برنامه‌ریزی مجدد سیستم پاداش و تغییرات ماندگار و حتی دائمی در مغز است.
فردی که به مواد مخدر اعتیاد دارد و حتی با صحبت کردن درباره مواد مخدر هم احساس خوبی را تجربه می کند، همواره در جهت فرار از واقعیت است. این فرد سعی می کند هیچ گاه به ابعاد منفی و ضرر رسان اعتیاد فکر نکند. درواقع همه‌ی درمان‌های موثر اعتیاد، باید دو مورد را حل کنند. مورد اول بازسازی تغییرات مغزی است که در اثر اعتیاد ایجاد شده است. مورد دوم، قدرت حافظه‌ی فرد که در اثر اعتیاد تحلیل رفته است، باید به حالت قبل برگردد. در ادامه در ارتباط با مدار جدید کشف شده در سیستم پاداش مغز می پردازیم.
کلید غلبه بر اعتیاد و اختلالات روانی
در اعماق جهان مغزی ما و مدارهایی که باعث می شود احساس خوبی داشته باشیم، وجود دارد. درست مانند فضا، این ناحیه از مغز نیز نیاز به کاوش بیشتری دارد. اکنون محققان، علم را در مسیرهای پاداش ما پیش برده اند و دریافتند راه دیگری فراتر از دوپامین وجود دارد.
قدیمی ترین و شناخته شده ترین مسیر پاداش، سیستم دوپامینی مزولیمبیک است. این سیستم، از نورون هایی تشکیل شده است که ناحیه تگمنتال شکمی (VTA) را به هسته اکامبنس متصل می کنند. هسته اکامبنس، یک ساختار کلیدی در ارتباط با پردازش عاطفی و انگیزه، است.
در جستجوی راه های درمان اعتیاد و بیماری های روانی، محققان به دنبال راه هایی فراتر از دوپامین هستند که می تواند نقش مهمی در پاداش و تقویت داشته باشد.
مقاله ای در این زمینه، اخیرا در Nature Neuroscience منتشر شده است. محققان آزمایشگاه بروکاس در دانشکده پزشکی دانشگاه واشنگتن، این علم را در مسیرهای پاداش ما پیش بردند. آنها دریافتند راه دیگری فراتر از دوپامین وجود دارد. آزمایشگاه بروکاس در حال گسترش دانش در مورد عملکرد داخلی مغز و شناسایی درمان هایی برای بیماری های روانی است.
دکتر مایکل بروچاس، استاد بیهوشی و درد دانشکده پزشکی می گوید: ” این مطالعه راه های جدیدی را برای درک مدار پاداش که ممکن است در سوء مصرف نیکوتین، مواد افیونی یا داروهای دیگر و همچنین بیماری های عصبی و روانی که بر پردازش پاداش از جمله افسردگی تأثیر می گذارد، پیش روی ما می گشاید”.
دکتر مایکل بروچاس:
در دانشکده پزشکی دانشگاه واشنگتن، آزمایشگاه بروکاس را اداره می کند. این آزمایشگاه به طور جدی در حال گسترش دانش مغز است تا بتواند راهکارهای جدید درمانی را برای بیماری های روانی بیابد.
در این مطالعه، محققان دریافتند که تقریباً 30 درصد از سلولهای ناحیه تگمنتوم شکمی، نورون های GABA هستند. نورون های VTA GABA، به طور فزاینده ای به عنوان بازیگران پاداش و بیزاری شناخته می شوند. این نورون ها، همچنین اهداف بالقوه ای برای درمان اعتیاد، افسردگی و سایر اختلالات مرتبط با استرس هستند.
نورون ها، واحدهای اساسی مغز و سیستم عصبی هستند. سلول هایی که وظیفه دریافت ورودی حسی از دنیای خارج، ارسال دستورات حرکتی به ماهیچه های ما و تبدیل و انتقال سیگنال های الکتریکی در هر مرحله بین آنها را بر عهده دارند.
دکترگوریشناکار، یکی از محققان فوق دکتری که در آزمایشگاه بروکاس و مرکز تحقیقات نوروبیولوژی اعتیاد و درد است که در این مطالعه در کنار اعضای تیم است. وی می گوید : ” نورون های گاباارژیک که به طور گسترده از ناحیه تگمنتوم شکمی تا هسته اکامبنس پروجکشن دارند، تنها در بخش کوچکی از سیستم پاداش مغزی و رفتار نقش دارند”.
محققان نشان دادند که:
نورون های گاباارژیک با برد طولانی، که از ناحیه تگمنتوم شکمی تا هسته اکامبنس شکمی کشیده شده اند، در هردو جنس نر و ماده موش ها، در پاداش و تقویت رفتار نقش دارند. آنها نشان دادند که این شیوه پروجکشن نورون های گاباارژیک، منجر به مهار اینترنورون های، کولینرژیک می شود و نقش کلیدی در یادگیری وابسته به پاداش بازی می کند.
همانطور که محققان نوشتند: این یافته ها “درک ما را از مدارهای عصبی که مستقیماً در شرایط عصبی-روانی مانند افسردگی و اعتیاد نقش دارند” بیشتر می کند.
نویسنده و سرپرست تیم مرکز داروسازی بالینی و دانشگاه واشنگتن، یافته ها را، به ساختن قطعات مختلف یک Lego و پی بردن به نحوه اتصال یک قطعات به یکدیگر تشبیه کرده است. هر قطعه از پازل می تواند چندین سال طول بکشد. دکتر گوریشانکار گفت: این یافته ها به دانشمندان اجازه می دهد تا ناحیه های فرعی مغز را بشناسند و نحوه آزادسازی تعدیل کننده های عصبی خاص را در طول پردازش سیستم پاداش مغز تجسم کنند. از نظر علمی، محققان می توانند ناهمگونی در مغز، یا تفاوت در مغز را برجسته کنند.
گوریشانکار گفت: ” این واقعا مهم است که ما ساختارهای مغز را یکپارچه تصور نکنیم”. ” تفاوت های کوچک بسیاری در مغز وجود دارد. اینکه مغز دارای پلاستیسیتی بالایی است و چگونه سیم کشی شده است. این یافته نشان می دهند که چگونه تفاوت ها می توانند ظاهر شوند”.
خلاصه
ورودی های طولانی مدت گاباارژیک از ناحیه تگمنتال شکمی (VTA) به هسته اکومبنس (NAc) نسبتاً کم تر مطالعه شده است. بنابراین نقش آن ها در پردازش پاداش ناشناخته مانده است.
در مطالعه حاضر، ما نشان می دهیم که در موش های نر و ماده، پروجکشن های گسترده گاباارژیک از VTA به NAc شکمی ( نه به NAc پشتی یا بخش مرکزی NAc)، در پاداش و تقویت رفتار نقش دارند.
ما نشان می دهیم که این پروجکشن های گابارژیک، منحصرا با اینترونورن های کولینرژیک (CIN) در بخش NAc شکمی سیناپس می دهند. در نتیجه از طریق مهار اینترنورون های کولینرژیک در آن ناحیه، منجر به عملکرد تخصصی در تعدیل پاداش تقویت شده انجام می دهد.
این یافته ها نشان دهنده تنوع در توپوگرافی ساختاری و عملکردی پروجکشن های گاباارژیک ناحیه تگمنتوم شکمی است. و همچنین نشان دهنده نقش تعدیل کننده عصبی آنها را در سراسر بخش پشتی -شکمی NAc است. آنها همچنین درک ما را از مدارهای عصبی که مستقیما در شرایط عصبی- روانی مانند افسردگی و اعتیاد دخیل هستند، افزایش می دهند.
برای اطلاعات بیشتر در زمینه اختلالات عصبی، با ما در مرکز سلامت مغز دانا در تماس باشید.
منبع: https://www.sciencedaily.com/releases/2021/09/210901161107.htm
درباره نویسنده
خجسته رحیمی جابری، پژوهشگر دکترای تخصصی علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز و نویسنده وب سایت انستیتو سلامت مغز دانا. زمینه کاری تخصصی ایشان مشکلات حافظه و آلزایمر است وی بیش از 20 مقاله معتبر بین المللی در این زمینه به چاپ رسانده است. می توانید پژوهش های او را در اینجا (کلیک کنید) دنبال کنید.