بیماری آلزایمر نوعی بیماری عصبی است که با اختلال شناختی، مشکل در استدلال منطقی و چندین تغییر رفتاری و روان شناختی همراه است. این اختلال طبیعت پیشرونده دارد – چیزی که به عنوان فراموشی و سردرگمی خفیف در بیشتر بیماران آلزایمر آغاز می شود، سپس به از دست دادن شدید حافظه و عدم توانایی در انجام کارهای روزمره می رسد.
آلزایمر
هرچه بیماری پیشرفت کند، رفتارهای غیرطبیعی نیز آغاز می شوند. آنها غالباً دچار بی اشتهایی و گوشه گیری می شوند. این افراد به دلیل از دست دادن حافظه و عملکرد شناختی، غیرمنطقی رفتار می کنند. بیماران همچنین ممکن است رفتارهای دو قطبی و نوسانات خلقی را گزارش دهند.
علت دقیق این اختلال کاملاً مشخص نیست. با این حال، پاتوفیزیولوژی مغز یک بیمار مبتلا به آلزایمر گویای تشکیل فیبرهای رشته پروتئین “تاو” و پلاک پپتیدهای بتا آمیلوئید است. اینها به همراه عدم تعادل چند نوتروفین و سیتوکین موجود در سلولهای مغزی، منجر به از بین رفتن ارتباطات سیناپسی و عصبی شده که بیشتر باعث کوچک شدن بافت ها در ناحیه هیپوکامپ مغز می شود.
عوامل ژنتیکی و جهش های ژن آپولیپوپروتئین (ApoE4)، به عنوان بزرگترین عامل خطر در نظر گرفته می شوند. همچنین، جهش های اتوزومال در PSEN1 ، PSEN2 و به میزان کمتر در ژن های APP، در بیماران مبتلا به آلزایمر دیده می شود.
جدا از فاکتورهای ژنتیکی، محققان همچنین شواهد محکمی از درگیری عوامل خطرزای زیست محیطی و سبک زندگی در آلزایمر پیدا کرده اند. اینجاست که نقش رژیم غذایی در آلزایمر برجسته میشود.
غذاهایی که باعث از دست دادن حافظه می شوند
مصرف بیش از حد غذاهای فرآوری شده، کربوهیدراتهای پیچیده و قند باعث تولید مواد سمی در بدن می شود. این ترکیبات منجر به التهاب و ایجاد پلاک در مغز و در نهایت اختلال در شناخت می شوند.
برخی از مواد غذایی متداول مانند پاستا، پنیر، نان سفید و گوشت فرآوری شده اغلب با آلزایمر در ارتباط هستند. حتی نان غلات نیز توسط بعضی از دانشمندان مضر تلقی می شود. زیرا باعث افزایش سطح قند خون شده، که دلیل اصلی التهاب عصبی است. همچنین رژیم حاوی نیترات مانند پاپ کورن مایکروویو یا کره گیاهی نیز با آلزایمر در ارتباط است.
متأسفانه، این مواد غذایی در بسیاری از کشورها به طور گسترده مصرف می شوند. با این وجود، وقتی که در حد اعتدال مصرف شوند و یا با سایر موارد رژیم غذایی سالم در تعادل باشند، این غذاها خطر زیادی برای ابتلا به آلزایمر ندارند.
رژیم غذایی MIND
Mediterranean-DASH Intervention : برنامه مداخله ای مدیترانه‌ای- DASH برای تأخیر در تخریب عصب (تأخیر عصبی (MIND)) شبیه به یکی از رژیمهای سالم مناسب برای سلامت قلب (همچنین به عنوان “رژیم غذایی برای متوقف کردن فشار خون بالا [DASH]” شناخته شده است). پزشکان رژیم MIND را یک رویکرد جدی برای مدیریت آلزایمر می دانند. این رژیم، خطر ابتلا به آلزایمر را بیش از 50٪ کاهش داده و عملکرد شناختی را در بیماران بیش از 30٪ بهبود می بخشد.
رژیم غذایی MIND شامل اجزای زیر است:
سبزیجات برگ سبز – روزانه یک نوع سالاد به همراه دیگر سبزیجات
ماهی – رژیم غذایی غنی از اسیدهای چرب امگا 3 حداقل یک بار در هفته
آجیل – گردو، بادام ، فندق و غیره که از نظر میزان ویتامین ها، فیبرها و اسیدهای چرب امگا 3 به میزان چهار تا پنج بار در هفته
غلات سبوس دار – کربوهیدرات هایی مانند جو، گندم، یا برنج قهوه ای روزانه سه بار. از کربوهیدراتهای فرآوری شده و دسرها باید اجتناب شود
انواع توت ها – دو وعده زغال اخته در هفته به دلیل داشتن پلی فنول که برای آلزایمر بسیار مفید است
لوبیا – سه تا چهار وعده در هفته
پنیر – یک بار در هفته
در مطالعه ای که در سال 2015 در Alzheimer Dement منتشر شد، نشان داده شد که رعایت شدید رژیم غذایی MIND، رژیم های غذایی DASH و مدیترانه ای، می تواند به کاهش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر کمک کند. علاوه بر این، پایبندی متوسط به رژیم غذایی MIND همچنین می تواند خطر ابتلا در فرد را کاهش دهد.
رژیم کتوژنیک
جذب گلوکز توسط مغز در آلزایمر به دلیل تولید پلاک ها و رشته های پروتئینی، دچار اختلال می شود. هیپومتابولیسم گلوکز در مغز نشانه اولیه آلزایمر است، و همچنین یک نقطه مداخله ی درمانی است. اجسام کتون هنگامی که بدن از نظر قند خون کمبود دارد به طور طبیعی تولید می شود. مشاهده شده است که در صورت محروم شدن مغز از اکسیژن، این اجسام کتونی قابل استفاده هستند.
چندین کارآزمایی بالینی انجام شده است که نشان می دهد مصرف رژیم های غذایی کتوژنیک کم کربوهیدرات و همچنین مصرف مستقیم اجسام کتونی در کاهش علائم آلزایمر مفید است.
با این حال، اینکه سلولهای مغزی از اجسام کتون برای عملکردهای عصبی استفاده می کنند، لازم است بیشتر مطالعه واثبات شود وهمچنین این موضوع که رژیم غذایی کتوژنیک میتواند برای بهبود آلزایمر مفید باشد، بهتر است بیشتر مورد بررسی قرار گیرد.
برای اطلاعات بیشتر به موسسه سلامت مغز دانا مراجعه کنید.
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.