پیشگیری از عود اعتیاد مبتنی بر ذهن آگاهی (MBRP) نوعی از درمان اعتیاد به مصرف الکل و مواد مخدر است که تمرکز آن بر دوره بعد از درمان استاندارد در افرادی است که اعتیاد به احتمال زیاد در آن ها عود می کند. MBRP مفهوم ذهن آگاهی را برای مدیریت تمایلات و حفظ هوشیاری است که اعتدال را در پی دارد.
این یک روش درمانی معمولی است و نه جایگزینی برای درمان های اصلی اعتیاد به الکل و مواد مخدر. این امر در جایی انجام می شود که شما تحت معالجه قرار گرفته اید و اکنون دوباره در حالت عادی زندگی خود را از سر گرفته اید.
MBRP چیست؟
پیشگیری از عود الکل و مواد مخدر مبتنی بر ذهن آگاهی در مرکز تحقیقات دانشگاه واشنگتن توسط G. Alan Marlatt و همکارانش ایجاد شد تا به افراد در بهبود رفتارهای اعتیاد آور کمک کند.
بررسی اجمالی MBRP
پیشگیری از عود اعتیاد مبتنی بر ذهن آگاهی به افراد در بهبود اعتیاد کمک می کند تا از ذهن آگاهی برای مدیریت واکنش های بدون فایده و غیر ارادی استفاده کنند.
از طریق MBRP، افراد یاد می گیرند که چطور یک قدم به عقب یروند، در آن لحظه حضور داشته باشند و تشخیص دهند که چه نتایجی در هر وضعیت و واکنش خاص ممکن است عایدشان شود.
MBRP برای کسانی که قبلاً یک برنامه درمانی اولیه را به اتمام رسانده اند، بهتر است و همچنین کسانی که می خواهند تغییراتی را که در زندگی خود اعمال کرده اند، حفظ کنند.
این به شما کمک می کند تا به جای اینکه در مواجهه با محرک های قدیمی و جدید، دوباره به عادت های قدیمی برگردید، ذهن آگاهی را انجام دهید تا احساسات و وضعیت سلامتی خود را بهبود ببخشید.
تکنیک های MBRP
تکنیک اصلی به راهکارهای ذهن آگاهی برای “سوار شدن بر موج تمایل و نه تسلیم آن شدن”، اشاره دارد. به این معنی، بدون اینکه روی تمایلات زودگذر خود تمرکز کنید و آن ها را عملی کنید، متوجه خواسته‌هایتان می شوید و مانند موج فقط از آن ها می گذرید.
این تکنیک همچنین شامل این است که انتظار نداشته باشید همه احساسات و تجربیات شما باید مثبت باشند. مواقعی وجود خواهد داشت که کارها بسیار سخت و دشوار است، اما نیازی نیست که در مورد احساسات و تجربیات خود در آن لحظه دست به عمل خاصی بزنید.
درعوض، می توانید به جای یک واکنش عاطفی سریع و بدون فکر، لحظه ای صبور باشید و به واکنش خود فکر کنید. با توسعه توانایی مدیریت پریشانی عاطفی، به طور شگفت آوری احساسات منفی کمتری را تجربه خواهید کرد، زیرا با اعمال خودتان وضعیت را وخیم تر نکرده اید.
همین امر را می توان برای طیف وسیعی از احساسات بیان کرد که ممکن است ناشی از تسلیم شدن در مقابل یک ولع مصرف باشد: افسردگی، پشیمانی، شرم، عصبانیت، ترس و غیره. تا عود کند.
این برخلاف انگیزه طبیعی برای مقابله با تمایلات است: اجتناب یا سرکوب. از قضا، این مبارزه با ولع است که قدرت بیشتری به تمایل به مصرف الکل و مواد مخدر می بخشد و باعث دوام بیشتر آن می شود.
در این روش، MBRP به شما امکان می دهد تا از افکار اعتیاد آور خود جدا شوید، مثل این است که از دور فقط آن ها را نظاره می کنید. به جای قضاوت درباره افکار خود، MBRP به شما امکان می دهد دیدگاه خود را تغییر دهید.
در مورد اضطراب نیز به همین روش است، یعنی تمایلات و احساسات با شدت زیاد می شوند، به اوج می رسند و سپس محو می شوند. این امر می تواند در مورد انواع رفتارهای اعتیاد آور از خرید گرفته تا مصرف الکل صحیح باشد. بیشتر خواسته ها یا تمایلات به تنهایی در عرض 20 دقیقه فروکش میکنند.
تحقیقات درمورد اثربخشی MBRP
در مطالعه ای برای تنظیم برنامه ای استاندارد جهت پیشگیری از عود اعتیاد، محققان برنامه 12 مرحله ای و یک MBRP را با یکدیگر مقایسه کردند، در شش ماه شرایط استاندارد، MBRP بهتر از برنامه 12 مرحله ای بود، در حالی که در 12 ماه شرایط MBRP بهتر از دو حالت دیگر انجام شد.
نحوه تمرین MBRP
در زیر مراحل تمرین تکنیک سوار شدن بر موج تمایلات برای مدیریت اشتیاق به مصرف الکل و مواد مخدر آورده شده است. اگرچه باید به یاد داشته باشید که این یک روش درمانی است که با یک متخصص و شاید حتی در یک گروه به بهترین وجه آموخته می شود.
گام یک
با شروع احساس تمایل به مصرف الکل و مواد مخد از هوس خود آگاه شوید. شما می توانید این کار را با ماندن در لحظه کنونی و تشخیص تغییر در احساسات خود در زمان واقعی انجام دهید.
گام دوم
تجربه خود را به عنوان یک اشتیاق یا هوس ببینید و آن را به عنوان یک تجربه افکار و احساسات جسمی یاد کنید.
مرحله سوم
میل و یا هوس خود را به عنوان موجی تصور کنید که تا رسیدن به اوج حرکت کند و سپس فروکش کند.
مرحله چهارم
همانطور که میل و یا اشتیاق خود را از بین می برید، شروع به تمرکز روی تنفس خود کنید.
مرحله پنجم
مراقب تماشای هوس خود باشید تا اوج خود را ادامه دهد در حالی که شما همچنان به آرامی تنفس خود را تمرین می کنید و به آن اجازه می دهید به آرامی با گذشت زمان بدون تلاش برای کنترل آن، محو شود.
مرحله ششم
با گذشت اشتیاق یا ولع مصرف، به تجربه خود و اینکه چگونه توانستید انتخاب متفاوتی نسبت به گذشته داشته باشید، توجه کنید. با پیشروی، مشاهده فرصت هایی برای تمرین ذهن آگاهی و واکنش به این روش جدید آسان تر می شود.
مرحله هفتم
مراحل فوق را هر زمان که خودتان را در تمایلات اینچنینی مشاهده کردید، تکرار کنید و تمایل طبیعی را برای ممانعت از کنترل اوضاع احساس می کنید.
هرچه این تمرین را بیشتر انجام دهید، سوار شدن بر موج طوفان ها یا تمایلات برای عود مصرف الکل و مواد مخدر هنگام صعود و فروکش کردن آسان تر خواهد شد. شما می توانید تشخیص دهید که این تمایل ها موقتی هستند و تا زمانی که آنها از بین بروند، تنها آن ها را نظاره کنید.
برای اطلاعات بیشتر به موسسه سلامت مغز دانا مراجعه کنید.
منبع:
Relative efficacy of mindfulness-based relapse prevention, standard relapse prevention, and treatment as usual for substance use disorders: a randomized clinical trial. JAMA Psychiatry
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.