دستگاه CPAP چیست؟ آپنه خواب یک اختلال تنفسی مرتبط با خواب است. این حالت زمانی رخ می دهد که راه هوایی به طور کامل یا جزئی مسدود شوند و باعث می شود افراد در حال خفگی یا نفس نفسزنان از خواب بیدار شوند. شایع ترین نوع آپنه خواب آپنه انسدادی خواب (OSA) است که به دلیل انسداد فیزیکی راه های هوایی فوقانی مانع از تنفس می شود. تصور می شود که حدود 15 درصد مردان و 4 درصد از زنان از آپنه انسدادی حین خواب رنج می برند. یک نوع دیگر آپنه، آپنه مرکزی (CSA) خواب می باشد. و زمانی اتفاق می افتد که مغز قادر نیست به درستی به ماهیچه های تنظیم کننده تنفس سیگنال دهد.
برای بسیاری از افراد مبتلا به آپنه خواب، درمان با استفاده از دستگاه فشار مثبت راه هوایی (CPAP) اولین خط درمان است. سایر نمونه های دستگاه مشابه CPAP، مانند فشار مثبت هوای دو سطحی (بای لول) (BiPAP)، همچنین ممکن است علائم آپنه خواب را کاهش دهد. تمام اشکال CPAP نیاز به تجویز پزشک دارد. CPAP برای بزرگسالان و کودکان در هر سنی ایمن تلقی می شود. با این حال حتما باید قبل از از تست خواب انجام شود و پزشک متخصص خواب یر اساس اطلاعات تست خواب این دستگاه را تنطیم کند.
درمان با استفاده از CPAP چیست؟
ایده پشت درمان CPAP این است که هوای تحت فشار زمانی که فرد خواب است می تواند مجاری تنفسی را باز نگه دارد و خفگی یا کاهش میزان عبور جریان هوا را در طول شب کاهش دهد. تنظیم فشار مطلوب در افراد مختلف متفاوت است، بنابراین اولین قدم هنگام تجویز با این دستگاه تعیین بهترین سطح فشار هوا برای بیمار است. به کمک تست خواب ارزیابی تنفسی حین خواب انجام می شود و فشار دستگاه بر اساس آن تنظیم می شود.
درمان CPAP شامل اجزای سخت افزاری زیر است:
- دستگاه CPAP: یک دستگاه CPAP مجهز به یک فن همراه با فیلتر تصفیه هوا است. بسیاری از دستگاه ها CPAP دارای مرطوب کننده و گرم کننده هوا هستند. فشار بر حسب سانتی متر فشار آب یا سانتی متر H2O اندازه گیری می شود. اکثر دستگاه های CPAP ساخته شده امروزی می توانند تا فشار 25 سانتی متر آّ برسند، اما برای اکثر افراد، تنظیم مطلوب بین 5 تا 10 سانتی متر H2O خواهد بود.
- ماسک صورت: ماسک، بینی و/یا دهان را به منظور مدیریت صحیح هوای تحت فشار آب بندی می کند. ماسک ها امروزه به سه دسته اساسی تقسیم می شوند. ماسک های بینی دارای شاخک های کوچکی هستند که داخل سوراخ های بینی قرار می گیرند . ماسک های نازوفارنکس مجهز به لوله ای هستند که داخل بینی قرار می گیرد و هوا را وارد نازوفارنکس می کند و حفره بینی را دور می زند. در نهایت، ماسک های کامل صورت که کامل روی بینی و دهان قرار می گیرند. بیشتر ماسک ها دارای بندهایی برای فیکس شدن بهتر هستند.
- شلنگ اتصال : یک شلنگ نازک – معمولاً 6 فوت یا بیشتر – ماسک را به موتور دستگاه CPAP متصل می کند.
دستگاههای CPAP هوا را با فشار ثابت و مطابق با تجویز پزشک وارد راه های هوایی فرد می کنند. بیماران هرگز نباید به طور دستی سطح فشار را بدون صحبت با پزشک خود تنظیم یا تغییر دهند.
دستگاه BiPAP کمی متفاوت است زیرا فشار هوا هنگام دم با تنظیمات هنگام بازدم متفاوت خواهد بود. برخی از افراد با BiPAP تنفس راحت تری حین خواب دارند. دستگاه APAP به طور خودکار سطوح فشار را متناسب با الگوهای تنفسی خواب در طول شب تنظیم می کند.
دستگاه CPAP چه افرادی را درمان می کند؟
CPAP در درمان علائم OSA و CSA موثر بوده است. با این حال، برخی از بیماران مبتلا به آپنه خواب ممکن است به این دستگاه پاسخ ندهند. به عنوان مثال، BiPAP ممکن است برای بیماران OSA که نیاز به تنظیم فشار بیشتری دارند، معمولاً 15-20 سانتی متر H2O، مناسب تر باشد. مطالعات همچنین نشان داده است که افراد مبتلا به CSA اغلب به درمان BiPAP یا APAP بهتر پاسخ می دهند.
CPAP به تنهایی نمی تواند برای درمان افرادی که قادر به تنفس خود به خود نیستند مورد استفاده قرار گیرد. علاوه بر این، محققان موارد منع مصرف زیر را در رابطه با درمان CPAP ذکر کرده اند:
- بیماران با همکاری کم یا مضطرب
- افرادی با کاهش هوشیاری
- افرادی که دچار ضربه یا سوختگی در صورت شده اند
- بیمارانی که تحت عمل جراحی صورت، مری یا معده قرار گرفته اند
- افرادی که ترشحات تنفسی زیادی دارند
- بیمارانی که حالت تهوع و استفراغ شدید را تجربه می کنند
- افرادی که مبتلا به بیماریهای آسم هیپرکاربیا یا بیماری انسدادی مزمن ریوی هستند
چرا باید از CPAP استفاده کرد؟
اگرچه دوره طولانی قابل توجهی برای استفاده از درمان CPAP وجود دارد، اما پیروی از این روش درمانی می تواند در نهایت نتیجه قابل توجهی را به همراه داشته باشد. با استفاده از CPAP:
- هنگام خواب راه هوایی باز می ماند.
- خروپف کاهش می یابد.
- کیفیت خواب افزایش می یابد.
- خواب آلودگی در طول روز را که یکی از علائم آپنه خواب است، کاهش می یابد.
- جلوگیری از فشار خون بالا.
- جلوگیری از کاهش اکسیژن رسانی به مغز.
- عدم تخریب سلول های مغزی در اثر کاهش اکسیژن خون.
عوارض جانبی CPAP
برخی از رایج ترین عوارض جانبی درمان با این دستگاه به شرح زیر است:
- احساس کلاستروفوبیا در زیر ماسک
- احتقان بینی یا آبریزش بینی
مطمئن شوید که ماسک شما به طور مناسب نصب شده است، احتمالا این عوارض در مورد شما کاهش می یابد. علائم بینی ذکر شده در بالا را می توان از طریق مرطوب کردن گرم کردن هوای CPAP کاهش داد. اکثر دستگاه های دارای رطوبت ساز گرم هستند، بنابراین مطمئن شوید که از این مزیت دستگاه استفاده می کنید.
چقدر بعد اثرات CPAP درمانی را متوجه می شویم؟
به احتمال زیاد به محض شروع درمان، اثرات CPAP را احساس خواهید کرد. بسیاری از مطالعات نشان داده اند که حداکثر اثر درمانی معمولاً در حدود 2 هفته یا بیشتر حاصل می شود. اگر بعد از 2-4 هفته همچنان احساس خواب آلودگی می کنید، باید با پزشک متخصص خواب خود در مورد علت اصلی خواب آلودگی روزانه مشورت کنید.
بهترین شیوه برای تجربه بهتر درمان با CPAP
برای اطمینان از اینکه CPAP برای شما به راحتی قابل تنظیم و استفاده است، از این نکات استفاده کنید.
دستگاه CPAP خود را برای مدت زمان کوتاهی در طول روز آزمایش کنید
چه هنگام خواندن کتاب و چه در حال گشت و گذار در اینترنت، سعی کنید ماسک را برای مدت کوتاهی قبل از خواب بگذارید. این به شما کمک می کند تا در هنگام خواب از ماسک خود زاحت تر استفاده کنید.
هر شب و برای هر بار چرت زدن از CPAP استفاده کنید
چه کمی چشمتان بسته باشد و چه بخوابید، مطمئن شوید که عادت دارید از دستگاه CPAP خود در تمام مراحل خواب استفاده کنید. استفاده از درمان CPAP به طور نامنظم شانس بهبود سریع شما را کاهش می دهد. حتی اگر به مسافرت می روید دستگاه را همراه خود ببرید.
از تغییرات بزرگ دستگاه CPAP خودداری کنید
شایع ترین مشکلات مربوط به درمان با CPAP زمانی رخ می دهد که ماسک شما به راحتی پوشیده نشده باشد. مطمئن شوید که ماسک خود را تنظیم کرده اید. اگر ماسک شما پس از انجام تغییر جزئی روی آن راحت نیست، ممکن است به ماسک جدید CPAP نیاز داشته باشید.
سعی کنید از حالت رمپ استفاده کنید
اگر احساس می کنید فشار هوا خیلی زیاد است، سعی کنید از حالت رمپ در دستگاه خود استفاده کنید. کاری که این حالت می کند، افزایش تدریجی فشار هوا در هنگام خواب است.
از اسپری نمکی بینی برای کاهش احتقان خفیف بینی استفاده کنید
اگر از گرفتگی بینی رنج می برید، از اسپری بینی یا ضد احتقان استفاده کنید.
تمیز کردن تجهیزات CPAP را فراموش نکنید
اطمینان حاصل کنید که حداقل یک بار در هفته ماسک، لوله و سرپوش خود را تمیز کنید.
اگر هنوز با وسایل CPAP خود مشکل دارید
برای دریافت مشاوره تخصصی در مورد نحوه استفاده از دستگاه، با تکنسین خواب خود تماس بگیرید.
هنگامی که از دستگاه استفاده می کنید، باید به طور منظم به پزشک یا متخصص خواب مراجعه کنید. همچنین ممکن است برای تنظیم دستگاه CPAP و بررسی اینکه آیا درمان موثر است، نیاز به یک تست خواب مجدد داشته باشید.
برای دستیابی به بهترین نتیجه، دستورالعمل سازنده را برای تمیز کردن تجهیزات دنبال کنید.
دستگاه های CPAP معمولا گران هستند. ممکن است قبل از خرید دستگاه CPAP بتوانید آن را برای چند شب اجاره کنید. دستگاه های BiPAP و APAP معمولاً گرانتر از دستگاه CPAP هستند.
رایج ترین مشکل دستگاه این است که مردم هر شب از دستگاه استفاده نمی کنند. یا ماسک را در طول شب بر می دارند زیرا به دلیل عادت نداشتن به آن احساس ناراحتی می کنند. حتی یک شب عدم استفاده از دستگاه می تواند روز بعد شما را خواب آلود کند. اگر احساس می کنید به هر دلیلی می خواهید استفاده از CPAP را متوقف کنید، با پزشک خود مشورت کنید. ممکن است گزینه های درمانی دیگری برای شما وجود داشته باشد.
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برخی از مارک های دستگاه های قابل حمل CPAP را تأیید کرده است. ممکن است بتوانید در تعطیلات یا انواع دیگر سفرها از دستگاه CPAP کوچکتری استفاده کنید.
بیاد داشته باشید چون ممکن است نیاز باشد به مدت طولانی از دستگاه CPAP استفاده کنید از مارک های معتبر و با کیفیت آن استفاده کنید.
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.