اختلال دوقطبی یک اختلال روانپزشکی است که شامل اپیزودهای خلقی است که به طور متناوب بین اوج سرخوشی (شیدایی) و ناراحتی عمیق (افسردگی) تغییر می کند. تحقیقات نشان می‌دهد که خودکشی افراد دوقطبی با نرخ بالاتری نسبت به افراد بدون این بیماری مرتبط است.
بر اساس بررسی منتشر شده در آگوست 2019 در Medicina، افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نرخ خودکشی 10 تا 30 برابر بیشتر از جمعیت عمومی دارند. طبق همین بررسی، 20 درصد از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی با خودکشی می میرند و 20 تا 60 درصد حداقل یک بار در زندگی خود اقدام به خودکشی می کنند.
چرا افراد مبتلا به اختلال دوقطبی میزان خودکشی بیشتری دارند؟
کارولین فنکل، دکتر مددکاری اجتماعی، یک مددکار اجتماعی بالینی دارای مجوز و یکی از بنیانگذاران و مدیر ارشد بالینی در Charlie Health، یک مرکز مراقبت های بهداشت روان، می گوید: “خطر افزایش افکار خودکشی در درجه اول با مرحله افسردگی این اختلال مرتبط است.”
دکتر فنکل توضیح می‌دهد: «در طول دوره‌های افسردگی، افراد ممکن است ناراحتی شدید، ناامیدی و از دست دادن علاقه به فعالیت‌هایی را که زمانی از آن لذت می‌بردند، تجربه کنند. این علائم، همراه با اختلال بالقوه عملکرد و اختلال در الگوهای خواب، می تواند به افزایش خطر افکار خودکشی کمک کند.
سایر علائم بالقوه دوره های افسردگی عبارتند از:
- تغییر اشتها، که منجر به کاهش یا افزایش وزن ناخواسته می شود
- خستگی یا کمبود انرژی
- کندی حرکات یا بی قراری
- مشکل در تمرکز یا تصمیم گیری
بررسی منتشر شده در مدیسینا بیان می‌کند که خطر خودکشی در حین مانیا، هیپومانیا (شکل کمتر شدید شیدایی) یا خلق و خوی خنثی بسیار کمتر است.
نکته مهم این است که بیشتر مرگ‌های ناشی از خودکشی در میان افرادی اتفاق می‌افتد که اختلال دوقطبی درمان نشده دارند. بر اساس بررسی مدیسینا، هر چه اختلال دوقطبی طولانی‌تر درمان نشود، خطر خودکشی بیشتر است.
سایر عوامل خطر برای خودکشی در میان افراد مبتلا به اختلال دوقطبی عبارتند از:
- سابقه قبلی اقدام به خودکشی
- سابقه خانوادگی اختلالات خلقی یا اقدام به خودکشی
- ترخیص اخیر از بیمارستان
- بستری های مکرر قبلی
- تشخیص اخیر اختلال دوقطبی
- بروز اختلالات سلامت روانی یا جسمی یا اختلالات مصرف مواد
- تغییر خلق و خوی سریع و شدید
- اختلال دوقطبی با دوره‌های عمدتاً افسردگی
- جنسیت مرد
- مجرد بودن، مطلقه بودن یا تک والد بودن
- زندگی در انزوای اجتماعی
- سن زیر 35 یا بالای 75 سال
- بیکاری
- سوء استفاده قبلی، تروما، یا ناملایمات
علائم هشدار دهنده افکار خودکشی در میان افراد مبتلا به دوقطبی
علائم هشدار دهنده افکار خودکشی برای افراد مبتلا به اختلال دوقطبی در مقایسه با جمعیت عمومی بسیار مشابه است.
علائم هشداردهنده رایج مبنی بر اینکه فردی افکار خودکشی دارد، عبارتند از:
- صحبت از خواستن مرگ
- می گویند که احساس گناه می کنند یا باری روی دوش دیگران هستند
- احساس به دام افتادن، ناامیدی، پوچ بودن، یا اینکه دلیلی برای زندگی کردن وجود ندارد
- احساس آشفتگی، اضطراب یا پر شدن از خشم
- احساس غم و اندوه شدید یا درد فیزیکی
- کناره گیری از خانواده و دوستان
- خداحافظی با عزیزان یا تنظیم وصیت نامه بدون هیچ دلیل منطقی برای انجام این کار
- داشتن نوسانات خلقی شدید
- افزایش مصرف مواد مخدر یا الکل
- درگیر شدن در رفتارهای خطرناک مانند رانندگی ناایمن
- خوابیدن بیشتر یا کمتر از حد معمول
- تحقیق در مورد راههای مردن یا برنامه ریزی برای آن
یکی از علائم هشداردهنده که مخصوص برخی از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی است، تجربه تغییر خلق شدید و سریع است.
تغییر ناگهانی علائم افسردگی به سرخوشی یا بی قراری شدید می تواند نشان دهنده افزایش خطر خودکشی در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی باشد.
نشانه بالقوه دیگر تغییر از آشفتگی شدید به آرامش ناگهانی است. در حالی که این تغییر ممکن است به نظر بهبود در خلق و خوی آنها باشد، می تواند نشان دهنده احساس “آرامش” ناشی از داشتن برنامه ای برای پایان دادن به زندگی باشد.
3 راه برای مدیریت خطر خودکشی در صورت ابتلا به اختلال دوقطبی
تشخیص افکار خودکشی در خود یا یکی از نزدیکان می تواند ترسناک باشد.
اما همه افراد مبتلا به اختلال دوقطبی تحت تأثیر این علائم قرار نمی گیرند. به گفته کارشناسان، کارهایی وجود دارد که می‌توانید برای کمک به کاهش خطر عملی کردن این افکار و حتی جلوگیری از تکرار افکار خودکشی انجام دهید.
1. به درمان اختلال دوقطبی پایبند باشید
همانطور که قبلا ذکر شد، بسیاری از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی که بر اثر خودکشی جان خود را از دست می دهند، از برنامه درمانی برای این بیماری پیروی نمی کنند. درمان حرفه‌ای جنبه بزرگی از مدیریت خطر خودکشی است و می‌تواند به نظارت بر علائم و ارائه پشتیبانی لازم کمک کند.
رایج ترین درمان های مبتنی بر شواهد برای اختلال دوقطبی عبارتند از:
داروها
داروهایی مانند تثبیت کننده های خلق و خو یا داروهای ضد روان پریشی، می توانند به کاهش علائم دوقطبی و متعادل کردن خلق و خوی شما، چه به صورت حاد و چه در دراز مدت، کمک کنند.
روان‌درمانی
شرکت در روان‌درمانی با یک متخصص سلامت روان دارای مجوز می‌تواند به شما کمک کند تا مدیریت محرک‌ها و احساسات دشوار را یاد بگیرید و استراتژی‌هایی را برای مدیریت علائم دوقطبی تمرین کنید.
بستری شدن در بیمارستان
اگر رفتار خطرناکی دارید، بلافاصله احساس خودکشی می کنید یا به روان پریشی مبتلا می شوید (به این معنی که از واقعیت جدا می شوید)، ممکن است نیاز به درمان روانپزشکی در بیمارستان داشته باشید. انجام این کار می تواند به تثبیت خلق و خوی شما و حفظ آرامشتان کمک کند.
بر اساس متاآنالیز انجام شده که در نوامبر 2017 در Bipolar Disorders منتشر شد، یکی از داروهایی که اثرات کاملاً مستندی بر خطر خودکشی دارد، لیتیوم است. بر اساس بررسی فوق، نشان داده شده است که لیتیوم خطر خودکشی را تا 60 درصد در میان افراد مبتلا به اختلال دوقطبی کاهش می دهد.
اگر لیتیوم یا سایر داروها برای اختلال دوقطبی برای شما تجویز شده است، مهم است که آنها را به طور مداوم مصرف کنید، حتی زمانی که احساس خوبی دارید. انجام این کار برای پایدار نگه داشتن خلق و خوی شما و در نتیجه کاهش خطر خودکشی حیاتی است.
هرگز بدون مشورت با پزشک خود تغییری در برنامه درمانی خود ایجاد نکنید یا به طور ناگهانی مصرف دارو را قطع نکنید.
قطع کامل دارو می‌تواند خطر بی‌ثباتی را افزایش دهد و به بدتر شدن علائم روانپزشکی کمک کند.
درمان دوقطبی بدون دارو ممکن است؟
نوروفیدبک:
داروها در تلاش برای کنترل علائم اختلال دوقطبی بر روی شیمی بدن اثر می‌گذارند. اما منبع مشکل، یعنی تعادل نامناسب امواج مغزی، مورد توجه قرار نگرفته است.
نوروفیدبک از این جهت متفاوت است که به منبع نوسانات خلقی می رود و به اصلاح عملکرد امواج مغزی در خود مغز کمک می کند. هنگامی که امواج مغزی متعادل تر شوند، علائم می توانند خود به خود ناپدید شوند.
مراجعین مبتلا به دوقطبی که تحت آموزش نوروفیدبک قرار می گیرند، حساسیت کمتر نسبت به نوسانات خلقی، افزایش توانایی تمرکز و کاهش خشم را گزارش می دهند. توانایی آنها برای عملکرد بهتر افزایش می یابد زیرا آنها کمتر واکنش نشان می دهند و به طور فزاینده ای قادر به پاسخگویی و عمل مناسب هستند.
تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال (TMS):
TMS روشی است که در آن میدان های مغناطیسی به نواحی خاصی از مغز اعمال می شود و به طور بالقوه می تواند برای برخی علائم خلقی مفید باشد.
تحریک الکتریکی:
درمان جدید تحریک مغز، تحریک جریان مستقیم ترانس کرانیال (tDCS)، یک درمان بالقوه خط اول برای اختلال دوقطبی است. مطالعات بالینی نشان داده اند که درمان tDCS می تواند به بهبود علائم افسردگی کمک کند.
tDCS یک درمان قابل حمل و ایمن است.
2. دسترسی به ابزارهایی را که می توان برای خودکشی استفاده کرد محدود کنید
بر اساس تحقیقات قبلی منتشر شده در Current Psychiatry Reports، در میان افرادی که با خودکشی می میرند، روشی که فرد برای پایان دادن به زندگی خود استفاده می کند، اغلب همان چیزی است که به راحتی می تواند به آن دسترسی پیدا کند. و طبق همین تحقیق، در کشورهایی که دسترسی به ابزارهایی که معمولاً برای خودکشی استفاده می شود محدود است، میزان خودکشی کاهش یافته است.
محدود کردن دسترسی به ابزارهایی که ممکن است یک فرد برای پایان دادن به زندگی خود از آنها استفاده کند، مانند سلاح گرم، می تواند نقش مهمی در ایمن نگه داشتن آنها داشته باشد. حذف دسترسی به سلاح نشان داده شده است که به کاهش خطر خودکشی کمک می کند.
3. با درمانگر یا عزیزان خود یک برنامه ایمنی ایجاد کنید
طرح ایمنی ابزاری است که می تواند از افرادی که افکار خودکشی دارند و عزیزانش در صورت بروز بحران خودکشی محافظت کند. توسعه یک طرح ایمنی می‌تواند به کاهش برخی خطرات دیگر نیز کمک کند. این طرح شامل شناسایی محرک ها، علائم هشدار دهنده و راهبردهای مقابله ای برای مدیریت افکار خودکشی است.
یک طرح ایمنی خوب باید شامل مراحلی باشد که فرد از قبل تصمیم می گیرد که خود یا یکی از عزیزانش در صورت احساس خودکشی انجام دهد، مانند رفتن به اورژانس یا دانستن اینکه در مواقع اضطراری با چه شماره ای تماس بگیرد.
حرف آخر
در نهایت، نباید فراموش کنید که اختلال دوقطبی یک بیماری جدی است و نیازمند تشخیص و درمان صحیح است. بهتر است هر چه زودتر با دکتر یا تیم درمانی مناسب مشورت کرده و درمان خود را آغاز کنید تا بتوانید بهبودی مطلوبی را تجربه کنید. انستیتو سلامت مغز با تیمی متشکل از روانپزشکان، روانشناسان، متخصصین علوم اعصاب به ارائه راهکار های دارویی و غیر دارویی و استفاده از تکنولوژی های عصبی، جهت بهبود و کنترل علائم دو قطبی شما می پردازد. با ما درتماس باشید.
اگر بدنبال بهترین مرکز درمانی برای اختلال دوقطبی در شیراز هستید متخصصین ما متشکل از روانپزشکان، روانشناسان، نوروساینتیست ها با استفاده از روش های دارویی و نوروتکنولوژی می توانند به شما در این راه کمک کنند. شما شایسته دریافت بهترین ها هستید. همین امروز زمان ویزیت خود را تنظیم کنید! با ما در تماس باشید.
07136476172-09172030360
آدرس: شیراز بلوار بعثت (حدفاصل چهارراه خلدبرین و فلکه سنگی) مجتمع پزشکی مریم طبقه پنجم – انستیتو سلامت مغز
ایمیل: [email protected]
اینستاگرام: danabrain.ir@
درباره نویسنده
موژان پارسا پژوهشگر ارشد توان‌بخشی شناختی دانشگاه شهید بهشتی و همکار قطب عصب روان‌شناسی شناختی کشور است. جریان اصلی تحقیقات وی اختلالات عصب تحولی و به طور خاص متمرکز بر اوتیسم می باشد.