با افزایش آگاهی از تاثیرات جدی ترومای سر در چند سال گذشته، یک سوال متداول این است که آیا ضربه به سر می‌تواند باعث سکته شود. بسیاری از ورزشکاران مشهور در مورد آسیب تروماتیک مغزی (TBI) و تأثیر آن بر زندگی آنها سال ها پس از توقف ورزش صحبت کرده اند. تحقیقات در مورد آسیب تروماتیک مغزی به وجود ارتباط بین TBI و سکته اشاره کرده است.
علت آسیب مغزی تروماتیک چیست؟
بروز TBI به دلیل طیفی از عوامل از جمله افزایش زمین خوردن در سالمندان، درگیری نظامی، آسیب های ورزشی و تصادفات جاده ای در حال افزایش است. با این حال، پیشرفت در مراقبت های ویژه و تصویربرداری منجر به کاهش مرگ و میر مربوط به TBI شده است. مطالعات قبلی TBI را با خطر طولانی مدت بیماری های عصبی از جمله زوال عقل، پارکینسون و صرع مرتبط کرده اند. TBI به عنوان یک عامل خطر مستقل برای سکته مغزی پیشنهاد شده است. این بررسی جدید، 18 مطالعه از چهار کشور مختلف را گرد هم می آورد و در مجله بین المللی سکته مغزی منتشر شده است. این مطالعه توسط مرکز تحقیقات سلامت مستقر در بیمارستان های دانشگاهی Birmingham انجام شد.
یافته ها نشان می دهد که TBI عامل خطری برای سکته مغزی بدون توجه به شدت یا نوع آسیب است. این امر به ویژه به این دلیل قابل توجه است که 70 تا 90 درصد از افراد دچار TBI خفیف می شوند. بنابراینTBI حتی اگر خفیف باشد و بیماران به خوبی بهبود یابند باید یک بیماری مزمن در نظر گرفته شود.
محققان دریافتند که استفاده از داروهای ضد انعقاد مانند VKA و استاتین ها به کاهش خطر سکته مغزی بعد از TBI کمک کند. در حالی که استفاده از برخی داروهای ضد افسردگی با افزایش خطر سکته بعد از TBI همراه است.
نویسنده اصلی این مطالعه از موسسه تحقیقات بهداشت کاربردی دانشگاه Birmingham، بیان کرد:
سکته مغزی دومین علت مرگ و سومین علت ناتوانی در سراسر جهان است. با این حال، درمان فوری آن می تواند از مرگ ناشی از سکته مغزی و ناتوانی طولانی مدت جلوگیری کند.
آسیب تروماتیک مغز
آسیب تروماتیک مغزی می تواند باعث آسیب مغزی شود. پس از ضربه به سر، ممکن است خونریزی در مغز وجود داشته باشد که بافت مغز را تحریک می کند. خونریزی همچنین به دلیل نشت خون از رگ خونی پاره شده، جریان خون به مغز را کاهش می دهد. در این حالت ممکن است تورم ایجاد شود و بر بافت مغز فشار بیاورد. ضربه های مغز ممکن است مدت زیادی طول بکشد تا بهبود یابد.
ضربه مغزی منجر به اختلالات کوتاه مدت مانند سرگیجه، از دست دادن حافظه، تاری دید یا از دست دادن هوشیاری می شود. حتی پس از بهبودی از ضربه مغزی، افراد ممکن است مشکلات عصبی و روانی طولانی مدت داشته باشند. که اغلب به عنوان علائم پس از ضربه مغزی شناخته می شود.
افزایش سکته های هموراژیک
ارتباطی بین ضربه به سر و افزایش بروز سکته های هموراژیک در سال های بعد وجود دارد. سکته های هموراژیک دوره های خونریزی در مغز هستند که ممکن است به دلیل نقص در رگ خونی یا فشار خون بالا باشد. این نوع از سکته باعث تحریک مغز در ناحیه خونریزی و همچنین تغییرات شدید در فشار خون و قطر رگ خونی شود که ممکن است باعث آسیب بیشتر شود. همچنین به سرعت پیشرفت می کنند و می توانند آسیب جدی ایجاد کنند.
افزایش سکته های مغزی ایسکمیک
سکته های مغزی ایسکمیک به سکته های مغزی گفته می شود که در اثر انسداد یک رگ خونی در مغز ایجاد می شود. این نوع از سکته باعث کاهش خون رسانی به ناحیه ای از مغز میگردد. مطالعات نشان می دهد که خطر سکته مغزی ایسکمیک در طول زندگی در سال های پس از ضربه به سر افزایش می یابد. این مورد احتمالا به دلیل مشکلات انعقادی است. تغییرات لخته شدن خون پس از ضربه به سر نامنظم و غیرقابل پیش بینی است. بنابراین ممکن است باعث افزایش سکته های ایسکمیک یا افزایش سکته های هموراژیک شود.
بدتر شدن بهبودی پس از سکته مغزی
طبق نتایج برخی از تحقیقات نه تنها افزایش احتمال بروز سکته مغزی پس از آسیب مغزی وجود دارد، بلکه روند بهبودی پس از سکته مغزی نیز دشوارتر می شود. TBI باعث آسیب مغزی و کاهش “ذخیره” مغز می شود. این ممکن است یکی از دلایلی باشد که بهبودی از سکته مغزی پس از آسیب به سر دشوارتر باشد.
پیشگیری از آسیب تروماتیک مغزی
پیشگیری از آسیب مغزی به عنوان راهی برای جلوگیری از سکته مغزی در آینده شناخته می شود.
بهترین روش، پیشگیری از آسیب تروماتیک مغزی است. خوشبختانه یکی از موثرترین عوامل بازدارنده در برابر ضربه به سر فقط یک کمربند ایمنی ساده در خودرو است. همچنین استفاده از کلاه ایمنی و پوشش سر مناسب برای فعالیت های ورزشی و ماجراجویی از جمله دوچرخه سواری، اسکی و اسنوبورد نیز بسیار مهم است.
یکی دیگر از اقدامات ایمنی با ارزش برای جلوگیری از ضربه به سر شامل پرهیز از الکل و داروهایی است که درک و قضاوت را در هنگام کار با ماشین آلات سنگین از جمله اتومبیل، موتور سیکلت، ماشین چمن زنی و تجهیزات کارخانه تغییر می دهند. تحقیقات بیشتری برای بررسی اثربخشی داروهای پیشگیری از سکته بعد از TBI مورد نیاز است.
طبق گفته دکتر :
همانطور که بررسی ما نشان داده است، بیماران TBI باید از پتانسیل افزایش خطر سکته مغزی مطلع شوند. با توجه به اینکه خطر سکته در چهار ماه اول پس از آسیب در بالاترین حد خود قرار دارد، این یک دوره زمانی حیاتی برای آموزش بیماران و مراقبین آنها در مورد خطر و علائم سکته مغزی است.
این دوره اولیه چهار ماهه نیز باید توسط پزشکان برای تجویز داروهای پیشگیری از سکته مغزی مهم تلقی شود. توصیه های سبک زندگی برای کاهش خطر احتمالی بروز سکته مغزی مرتبط با TBI می تواند موثر واقع شود.
سکته مغزی چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص سکته مغزی نیاز به معاینه پزشکی دقیق و سریع دارد که اغلب با کمک فناوری پزشکی انجام می شود. اگر یک بار ارزیابی سکته داشته باشید، معاینه شما شامل معاینه عصبی، سی تی اسکن و سایر آزمایشات تصویربرداری خواهد بود.
ارزیابی سکته مغزی در خانه
اگر مشکوک هستید که فردی دچار سکته مغزی شده است یک آزمایش سه مرحله ای ساده کمک کننده است. این آزمایش به عنوان مقیاس سکته مغزی پیش بیمارستانی (CPSS) شناخته می شود و می تواند در تعیین آن کمک کند.
اگر فرد بتواند تمام کارهای زیر را انجام دهد، بعید است که سکته کرده باشد:
- دندان هایت را به من نشان بده: این تست که به عنوان تست لبخند شناخته می شود. برای بررسی ضعف یک طرفه صورت، به عنوان یک علامت کلاسیک سکته مغزی استفاده می شود.
- چشم‌هایت را ببند و دست‌هایت را بلند کن: برای بررسی ضعف بازو استفاده می‌شود. بیماران سکته مغزی معمولاً نمی‌توانند هر دو دست را تا یک ارتفاع بالا ببرند.
- بعد از من تکرار کن: برای بررسی صحبت های نامفهوم استفاده می شود. از فرد خواسته می شود جمله ساده ای مانند :شما نمی توانید “به سگ پیر ترفندهای جدید بیاموزید” بگوید.
یک مطالعه در سال 2018 در مجله اورژانس، تروما و شوک منتشر شد. این مطالعه نشان داد که CPSS در تعیین اینکه آیا فردی دچار سکته شده است یا خیر، 81 درصد دقیق است.
اگر مشکوک به سکته مغزی هستید، با 115 تماس بگیرید یا به نزدیکترین اورژانس خود بروید. صرف نظر از نتایج CPSS، یک ارزیابی حرفه ای و فوری لازم است. هرچه زودتر بتوان سکته مغزی را تشخیص داد و درمان کرد، نتیجه بهتری خواهد داشت.
آزمایشگاه ها و آزمایش ها
اگر پزشک شما مشکوک به سکته مغزی باشد، اولین آزمایش یک معاینه عصبی است. تا مشخص شود آیا مشکلی در عملکرد مغز وجود دارد که ممکن است تأیید کند که یک شخص واقعاً سکته کرده است.
هر قسمت از معاینه عصبی ناحیه متفاوتی از مغز را آزمایش می کند، از جمله:
- هوشیاری و آگاهی
- عملکرد گفتار، زبان و حافظه
- بینایی و حرکات چشم
- احساس و حرکت در صورت، بازوها و پاها
- رفلکس ها
- پیاده روی و احساس تعادل
روشهای تشخیصی سکته مغزی با مقیاس مؤسسه ملی سلامت
الکتروکاردیوگرام
این آزمایش به عنوان EKG یا ECG نیز شناخته می شود. به ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی کمک می کند تا مشکلات مربوط به هدایت الکتریکی قلب را شناسایی کنند. به طور معمول، قلب در یک الگوی منظم و ریتمیک می‌تپد که جریان خون را به سمت مغز و سایر اندام‌ها افزایش می‌دهد. اما زمانی که قلب در هدایت الکتریکی نقص داشته باشد، ممکن است با ریتم نامنظم تپش کند. به این حالت آریتمی یا ضربان قلب نامنظم می گویند.
برخی از آریتمی ها مانند فیبریلاسیون دهلیزی باعث تشکیل لخته های خون در داخل حفره های قلب می شود. این لخته های خون گاهی به مغز مهاجرت می کنند و باعث سکته می شوند.
پونکسیون کمری
این آزمایش که به عنوان ضربه ستون فقرات نیز شناخته می شود. گاهی اوقات در اورژانس زمانی انجام می شود که شک قوی برای سکته مغزی هموراژیک وجود دارد. این آزمایش شامل وارد کردن یک سوزن به ناحیه ای در قسمت پایین ستون فقرات است. که در آن جمع آوری مایع مغزی نخاعی (CSF) ایمن است. هنگامی که در مغز خونریزی وجود دارد، خون در CSF دیده می شود.
آزمایشات خون
در بیشتر موارد، آزمایش خون به ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی کمک می کند تا به دنبال بیماری هایی باشند که خطر سکته مغزی را افزایش می دهند.
از جمله:
- کلسترول بالا
- دیابت
- اختلالات لخته شدن خون
تصویربرداری
چندین آزمایش تصویربرداری وجود دارد که برای تشخیص و تعیین میزان سکته مغزی استفاده می شود.
توموگرافی کامپیوتری (CT)
این آزمایش در اورژانس برای تشخیص سکته هموراژیک انجام می شود. سی تی اسکن تست های خوبی برای این منظور است نه تنها به این دلیل که به راحتی خونریزی داخل مغز را تشخیص می دهد، بلکه به این دلیل که می تواند به سرعت انجام شود.
سی تی اسکن همچنین می تواند سکته های مغزی ایسکمیک را نشان دهد. اما تا 6 تا 12 ساعت پس از شروع سکته قابل انجام است.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
این روش یکی از مفیدترین تست‌ها در تشخیص سکته مغزی است زیرا می‌تواند سکته را در عرض چند دقیقه پس از شروع آن تشخیص دهد. تصاویر MRI مغز نیز از نظر کیفیت نسبت به تصاویر CT برتری دارند. نوع خاصی از MRI به نام آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی یا MRA به ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی اجازه می دهد تنگ شدن یا انسداد رگ های خونی در مغز را تجسم کنند.
اکوکاردیوگرافی ترانس توراسیک (TTE)
این آزمایش که به عنوان «اکو» نیز شناخته می‌شود. از امواج صوتی برای جستجوی لخته‌های خون یا سایر منابع آمبولی در داخل قلب و همچنین ناهنجاری‌هایی در عملکرد قلب استفاده می‌کند. این روش می‌تواند منجر به تشکیل لخته خون در داخل حفره‌های قلب شود.
داپلر ترانس کرانیال (TCD)
این آزمایش از امواج صوتی برای اندازه گیری جریان خون در رگ های خونی اصلی مغز استفاده می کند. نواحی باریک داخل رگ خونی نسبت به نواحی معمولی میزان جریان خون متفاوتی را نشان می دهد. این اطلاعات می تواند توسط ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی برای پیگیری پیشرفت رگ های خونی تا حدی مسدود شده، استفاده شود.
یکی دیگر از کاربردهای مهم TCD ارزیابی جریان خون از طریق رگ های خونی در ناحیه سکته هموراژیک است. زیرا این رگ های خونی تمایل به اسپاسم عروقی دارند. تنگ شدن خطرناک و ناگهانی رگ خونی که می تواند جریان خون را مسدود کند.
آنژیوگرافی مغزی
پزشکان سکته مغزی از این آزمایش برای تجسم رگ های خونی در گردن و مغز استفاده می کنند. یک رنگ مخصوص که با استفاده از اشعه ایکس قابل مشاهده است، به شریان های کاروتید تزریق می شود که خون را به مغز می رساند. اگر فردی در یکی از این رگ های خونی انسداد جزئی یا کامل داشته باشد، الگوی رنگ آن را منعکس می کند.
یکی از علل شایع سکته، تنگی شریان کاروتید است که معمولاً نتیجه رسوب کلسترول در امتداد دیواره این عروق خونی است. این وضعیت را می توان با آزمایشی به نام دوپلکس کاروتید نیز تشخیص داد که توسط آن از امواج صوتی برای ارزیابی جریان خون در این رگ های خونی استفاده می شود. بسته به درجه باریک شدن و علائم، ممکن است جراحی برای برداشتن پلاک از شریان آسیب دیده لازم باشد.
آنژیوگرافی مغزی همچنین می تواند به ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی کمک کند تا شرایط رایج زیر را که با سکته هموراژیک مرتبط هستند، تشخیص دهند:
- آنوریسم ها
- ناهنجاری های شریانی وریدی
سونوگرافی پا
ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی معمولاً این آزمایش را بر روی بیماران سکته مغزی انجام می دهند. در این آزمایش از امواج صوتی برای جستجوی لخته های خون در وریدهای عمقی پاها استفاده می شود که به عنوان ترومبوز وریدی عمقی (DVT) نیز شناخته می شود.
برای اطلاعات بیشتر به موسسه سلامت مغز دانا مراجعه کنید.
منبع:
https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/17474930211004277
زهرا اسماعیلی هستم. پژوهشگر دکترای تخصصی علوم اعصاب و نویسنده وبسایت انستیتو سلامت مغز دانا.
ما در اینجا با انتشار مطالب علمی تلاش میکنیم سهم کوچکی در افزایش آگاهی یکدیگر در شناخت مغز داشته باشیم.
ممنونم که با ما همراه هستید..