بارداری و هفته‌های بعد از تولد کودک، از نظر جسمی، عاطفی و ذهنی برای مادر چالش برانگیز هستند. معمول نیست که در یک لحظه احساس خوشحالی و خوشبختی را تجربه کنید، سپس احساساتی مانند غم، خستگی و افزایش اضطراب به سراغ شما بیایند. اگرچه این نوسانات خلق و خوی در دوران بارداری و پس از زایمان دوراز انتظار نیست، اما گاهی این تغییرات خلقی منعکس کننده ی مسائل جدی تری مانند افسردگی پرینیتال (Perinatal Depression) هستند.
افسردگی پری نیتال یکی از رایج ترین عوارض بارداری در دوران بارداری و دوره پس از زایمان است که در هر هفت زن، یک نفر را درگیرمی کند. ممکن است افسردگی پری ناتال، دوره بارداری تا 12 ماه اول پس از زایمان را تحت تاثیر قرار می دهد.
علائم
طبیعی است که در دوران بارداری و دوران پس از زایمان، فراز و نشیب عاطفی را تجربه کنید. تغییرات خفیف در دوران بارداری رایج است. با این حال، اگر آنها ادامه پیدا کنند یا با گذشت زمان بدتر شوند، لازم است که با یک متخخصص علوم اعصاب این علائم را در میان بگذارید. علائم افسردگی پری ناتال شامل موارد زیر است:
احساس غم مداوم
احساس پوچی
احساس ناامیدی
گریه مکرر
کاهش توانایی تفکر یا تمرکز
مشکل خواب
خستگی یا کمبود انرژی
تحریک پذیری
افزایش احساس اضطراب و نگرانی
از دست دادن علاقه به مراقبت از خود و کودک
از دست دادن علاقه به فعالیتهایی که روزی از انجام آنها لذت می بردید
پیوند ضعیف با کودک
تغییر در اشتها و وزن
افکار مرگ یا خودکشی
به طور کلی، اگر احساس افسردگی یا اضطراب برای چند هفته ادامه داشته باشد یا در فعالیت های روزانه اختلال ایجاد کند، وقت آن است که درخواست کمک کنید. موسسه سلامت مغز دانا، آماده ارائه خدمات در زمینه افسردگی و سایر اختلالات عصبی می باشد.
علل افسردگی پری نیتال (Perinatal Depression)
شروع اولیه علائم، اغلب در سالهای تولید مثل اوج می یابد زمانیکه فعالیت هورمونی بسیار دستخوش تغییر میشود و به عنوان دلایل افسردگی پری ناتال عنوان می شود.
تغییر هورمون ها در دوران بارداری و در دوره پس از زایمان ممکن است در علائم افسردگی نقش داشته باشد.
چندین عامل خطر برای افسردگی پری ناتال وجود دارد از جمله:
سابقه شخصی یا خانوادگی افسردگی
اضطراب مادر
استرس های زندگی
عدم حمایت اجتماعی
بارداری ناخواسته
سیگار کشیدن
کیفیت ضعیف روابط
سابقه سوء استفاده جسمی یا جنسی
عوارض بارداری
زنان مبتلا به افسردگی یا اضطراب که باردار می شوند باید در دوران بارداری و بعد از زایمان شدیدا مورد بررسی قرار گیرند.
تشخیص
تشخیص افسردگی پری ناتال از بعضی دستورالعملهای مشابه، به عنوان تشخیص سایر اشکال افسردگی پیروی می کند، اما پزشک شما شروع آن را به عنوان یک عامل مهم در نظر می گیرد.
گفته می شود، از نظردوره زمانی که این نوع افسردگی رخ می دهد، بین DSM-5 و سایر سازمانها مانند American College of Obstetricians and Gynecologists، یا (ACOG) اختلافات جزئی وجود دارد.
DSM-5 شروع علائم را هر زمان که در طول بارداری یا در طی چهار هفته بعد از زایمان رخ می دهد، ذکر می کند، اما بسیاری از سازمان های حرفه ای، از جمله ACOG، اذعان دارند که علائم افسردگی پری ناتال تا 12 ماه پس اززایمان ممکن است رخ دهد.
ACOG غربالگری را حداقل یک بار در طول دوره پری ناتال برای افسردگی و علائم اضطراب، همراه با غربالگری بعد از زایمان، توصیه می کند. 5 ACOG و آکادمی اطفال آمریکا (AAP) هر دو غربالگری را با یک ابزار معتبر توصیه می کنند. مانند مقیاس افسردگی پس از زایمان ادینبورگ (EPDS)، که یک صفحه ساده و دارای 10 سوال است که توسط مادر تکمیل می شود. بسته به پاسخ ها، پزشک ممکن است شما را معالجه کند، یا شما را برای انجام خدمات، به مرکز بهداشت روان شناختی دیگری ارجاع دهد.
روش های بهبود
حتی اگر علایم روزانه در بعضی مواقع احساس ضعف دائمی را تحمیل کند، اما افسردگی پری ناتال قابل بهبود یافتن است. از طریق ترکیبی از روش های درمانی، دارویی و مراقبت از خود، می توانید احساس بهتری داشته باشید.
از آنجا که افسردگی پری ناتال زیر مجموعه ای از اختلالات افسردگی است، روش های درمانی مورد استفاده برای سایر انواع افسردگی، میتواند مفید واقع شود. در دوران بارداری و شیردهی باید به داروهای ضد افسردگی توجه ویژه ای شود.
درمان روان شناختی، اغلب خط اول درمان افسردگی پری ناتال است. یک درمانگر همچنین برای تهیه استراتژی هایی که باعث کاهش شدت علائم می شود با شما همکاری خواهد کرد. انواع مختلف درمان روان شناختی وجود دارد. به ویژه، دو مورد در درمان افسردگی پری ناتال مورد بررسی قرار گرفته است.
درمان شناختی-رفتاری (CBT)
بر پیوند بین افکار و احساسات تأکید دارد. از طریق جلسات مشاوره، شما در شناسایی و تغییر الگوهای تفکر منفی به افکار مثبت، تلاش خواهید کرد. این به شما کمک می کند تا درک کنید که چگونه تفکر شما بر احساسات شما تأثیر می گذارد.
استفاده از درمان بین فردی (interpersonal therapy)
این روش نیز در بهبود افسردگی پری ناتال موفقیت آمیز بوده است. این نوع درمان با هدف ایجاد سازگاری اجتماعی و بهبود روابط شما با افراد دیگر، بر درمان موضوعات بین فردی تمرکز دارد که در توسعه افسردگی نقش دارند.
استفاده از دارودرمانی
پزشک ممکن است در مورد داروهای ضد افسردگی، گروهی از داروها که معمولاً برای درمان افسردگی تجویز می شوند، با شما صحبت کند. آنها با افزایش سطح گروهی از مواد شیمیایی در مغز به نام انتقال دهنده های عصبی (در درجه اول سروتونین، نوراپی نفرین و دوپامین) که در تنظیم خلق وخوی نقش دارند، کار می کنند. در حالی که نظرات مختلفی در مورد استفاده از داروهای ضد افسردگی در دوران بارداری وجود دارد، مهارکننده های انتخابی بازگشت مجدد سروتونین (SSRI ها) متداول ترین داروهای ضد افسردگی در دوران بارداری و دوره پس از زایمان، هستند.
با پزشک خود در مورد خطرات مرتبط با مصرف دارو در دوران بارداری و همچنین هرگونه خطرات مرتبط با افسردگی درمان نشده صحبت کنید. آنها می توانند به شما کمک کنند تصمیم بگیرید که چه روشی برای شما مناسب تر است.
راه های مقابله
مدیریت علائم افسردگی در حین بارداری و مراقبت از یک نوزاد ممکن است در بعضی مواقع بسیار ناراحت کننده باشد. علاوه بر هر برنامه درمانی، نکاتی در مورد مراقبت از خود و مقابله با آنها وجود دارد که می توانید برای کاهش برخی از علائم امتحان کنید.
ورزش و فعالیت بدنی
فعال بودن از نظر بدنی و درگیر شدن در ورزشهایی که از آنها لذت می برید، نه تنها به سلامتی شما کمک می کند بلکه می تواند علائم افسردگی را نیز کاهش دهد. اگر از امنیت یک فعالیت خاص در بارداری مطمئن نیستید، با پزشک خود مشورت کنید.
استراحت کافی
خواب و استراحت با کیفیت در دوران بارداری و دوران پس از زایمان، برای مدیریت علائم افسردگی و سلامتی کودک بسیار مهم است. خواب کافی می تواند با عوامل استرس زا در زندگی مقابله کند. در حالی که بیدار شدن از خواب در شب شایع است، سعی کنید هر شب هفت تا نه ساعت بخوابید، که مقدار توصیه شده برای بزرگسالان است.
رژیم غذایی و تغذیه سالم.
بدن شما هنگام بارداری و شیردهی به کالری و مواد مغذی اضافی نیاز دارد. برای حمایت از سلامت کلی، روی یک رژیم غذایی پر از میوه های تازه، سبزیجات، چربی های سالم، کربوهیدرات های پیچیده و پروتئین بدون چربی تمرکز کنید.
شرکت در روابط اجتماعی و داشتن افرادی که شما را حمایت می کنند
یکی از راه های کمک به کاهش برخی از استرس ها و احساس تنهایی، ارتباط با افراد یا گرو ه هایی است که برای شما مفید هستند مانند، اعضای خانواده، دوستان، افرادی که دچار مشکل شبیه به مشکل شما هستن، و حتی گروه هایی که توسط یک درمانگر اداره می شوند. به اشتراک گذاشتن این تجربه با دیگران می تواند به شما کمک کند احساس حمایت کنید و راه های جدیدی برای کنار آمدن با آن پیدا کنید.
بارداری و مادری می توانند طیف وسیعی از احساسات را از هیجان محض و جشن شادی گرفته تا غم، تنهایی و پوچی ایجاد کنند. برای برخی از خانم ها این فراز و نشیب ها موقتی است، اما برای برخی دیگر این احساسات با گذشت زمان افزایش می یابند.
اگر علائم افسردگی پری ناتال را تجربه می کنید، مهمترین چیزی که باید به خاطر بسپارید این است که تنها نیستید. روشهای ایمن و مؤثر برای درمان و مدیریت علائم افسردگی وجود دارد. به همین دلیل مهم است که بلافاصله با یک متخصص صحبت کنید. درخواست کمک، اولین قدم برای یافتن راه هایی برای احساس بهتر است تا بتوانید از این دوره شگفت انگیز در زندگی خود لذت ببرید.
موسسه سلامت مغزدانا، با استفاده از ابزار به روز و متخصصین مجرب، می تواند شما را دربهبود علائم انواع افسردگی و سایر اختلالات عصبی، یاری دهد. برای اطلاعات بیشتر به واحد علوم اعصاب رفتاری و تحریک الکتریکی مغز مراجعه کنید.
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.