دمپسی جونز و همکاران با ایجاد نقشه های مغزی از هنرمندانی که بدون هیچ بازویی متولد شده اند و از پا و انگشتان خود جهت خلق هنر استفاده می کنند، برای اولین بار نشان دادند که مغز انسان مناطقی را، دقیقاً مانند میمون ها برای حرکات دقیق انگشتان پا تعیین کرده است. این مناطق طوری تکامل یافته اند که حرکت مرتب و ظریف هر انگشت پا را کنترل میکنند. با این حال، در تمدن امروزی، این مناطق از مغز در اثر استفاده نشدن دچار آتروفی شده اند.
بیشتر ما از انگشتان دست خود برای حرکت، ایجاد موسیقی و هنر استفاده می کنیم. بنابراین، ما به طور معمول نواحی مغزی کاملاً منظم و مشخصی داریم که برای انجام حرکات هر یک از این 10 انگشت دست ما، تکامل یافته. در مقابل، فقط تعداد معدودی از نواحی پراکنده مغز به طور معمول برای مهارت های 10 انگشتان پای ما مشخص شده اند.
دمپسی جونز در پاسخ به سؤال جامع تحقیقاتی تیمش درباره حرکات دقیق انگشتان پا بیان می کند: آیا نقشه انگشتان پا را گم کرده ایم یا هرگز آنها را نداشته ایم؟
“نتایج ما از منظر انعطاف پذیری مغز معنا می یابد. اگر از انگشتان پا به طور جداگانه در عمل استفاده نکنیم، مغز لازم نمی بیند هر انگشت را جداگانه ترسیم کند.
یک مطالعه جدید ( Loiotile و همکاران ، 2019 ) گزارش می دهد، بزرگسالانی که نابینا به دنیا می آیند، می توانند بخش هایی از قشر مغز را که به طور معمول در زمینه بینایی تعیین شده، مجدداً در هنگام شنوایی، به کار بگیرند.
تصویربرداری از مغز (در زیر) نشان می دهد که وقتی افراد نابینای مادرزادی، یک فیلم صوتی را می شنوند یا به روایت کتاب با نوار گوش می دهند، مناطقی از قشر مغز که به طور معمول تصور می شود فقط مخصوص بینایی هستند، در FMRI روشن می شوند. این یافته ها در 23 سپتامبر در Journal of Neuroscience منتشر شد.
مطالعه جدید (2019) در مورد انعطاف پذیری قشر مغز توسط ریتا لیوتیل از گروه روانشناسی و علوم مغزی دانشگاه جان هاپکینز با کار اخیر هریت دمپسی جونز و همکارانش در مورد نقشه های انگشتان پا در هنرمندان فاقد بازو ارتباط برقرار می کند. هر دو مطالعه نشان می دهند که چگونه شرایط زندگی بر نحوه تغییر شکل یا تغییر ساختار و عملکرد مغز برای انجام کارهای روزمره یا ایجاد آثار هنری تأثیر می گذارد.
از اوایل دهه 1800، دانشمندان علوم اعصاب سعی داشتند عملکردهای مغز را با مکانهای خاصی در مغز مطابقت دهند و “نقشه های دقیقی از مغز” ایجاد کنند. درحالیکه، مغز انعطاف پذیر است. در صورت لزوم دوباره تغییر شکل می دهد و ساختار و ارتباطات خودش را از نو می سازد.
به عنوان یک نمونه دیگر، ماه گذشته محققان اسپانیا گزارش دادند ( François et al.، 2019 ) که اگر مناطقی در نیمکره سمت چپ که به طور معمول مسئول زبان هستند در سنین جوانی آسیب ببینند، مناطق غیر قابل استفاده از نیمکره راست مغز میتوانند مجدداً وظایف زبان را بر عهده بگیرید. (به مطالعه Reconfiguration Brain Right مراجعه کنید )
Rita Loiotile در پایان نامه خود در جانز هاپکینز که در مورد ” شواهد انعطاف پذیری قشر مغز ” بود، به مطالعه اینکه چقدر این ناحیه مغز (قشر مغز) برای انجام سایر عملکردها مانند عملکرد بینایی در افراد نابینای مادرزادی، انعطافپذیر است، پرداخت.
لووتیل در پایان پایان نامه خود (2018) نوشت:
“این پایان نامه نشان می دهد که قشرهای” بصری “از افراد نابینا به طور معنی داری برای عملکردهای شناختی می توانند بازگردانده شوند. شواهد ناشی از نابینایی نشان می دهند که قشر مغز انسان در بدو تولد بسیار انعطاف پذیر است. “
در جدیدترین مطالعه خود (2019) در مورد استفاده مجدد از مناطق مغز استفاده نشده، Loiotile و همکارانش JHU از تجزیه و تحلیل کل قشر برای مقایسه همگام سازی در مناطق مختلف مغز در شرکت کنندگان در مطالعه نابیناها استفاده کردند. این افراد در این مطالعه به کلیپ های صوتی و فیلم به همراه یک راوی گوش می دادند.
همانطور که گفته شد، اکثر افراد نابینا هنگام گوش دادن به فیلم های صوتی، از قسمت هایی از قشر مغز استفاده می کردند که معمولاً برای بینایی استفاده می شوند.
هلن کلر که ناشنوا و نابینا بود در خاطرات خود با عنوان “داستان زندگی من” توضیح می دهد که چگونه کتابها با او صحبت می کردند، “آنها آنچه را که باید چشمان من بود را به من می دادند (اما من بهشت میلتون را به خاطر آوردم) … مدینه فاضله من. در اینجا من محروم نیستم. هیچ مانعی از حواس، مرا از گفتمان های شیرین و بخشنده با کتابهایم خارج نمی کند. آنها بدون خجالت و ناراحتی با من صحبت می کنند. “
اگر امروز کلر زنده بود، جالب بود که هنگام تفسیر ادبیات از طریق نوک انگشتان خود با خط بریل، چه بخش هایی از مغز او در یک fMRI نشان داده می شد.
برای اطلاعات بیشتر به موسسه سلامت مغز دانا مراجعه کنید.
منبع:
Psychology Today
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.