تخمین می‌شود بیش از یک میلیارد نفر در سراسر جهان به آپنه انسدادی خواب (OSA) مبتلا هستند، وضعیتی که شامل اختلالات تنفسی مکرر در طول خواب است که ممکن است باعث شود بیداری های کوتاه اما مکرر داشته باشد، یا باعث شود نتوانید عمق خواب را تجریه کنید. محققان استرالیایی به سرنخ‌هایی دست یافته‌اند که نشان می‌دهد علائم آپنه ممکن است در اثر تغییر الگوهای فعالیت مغز ایجاد شود. در افراد مبتلا به آپنه خواب درمان نشده، محققان امواج مغزی نامنظم را در بخشی از مغز مشاهده کردند که در تشکیل خاطرات نقش دارد.
مطالعه جدید دیگری که در سال 2024 به چاپ رسید به دنبال بررسی ارتباط بین وقفه تنفسی در خواب (OSA) و کاهش توانایی ذهنی در بزرگسالان بود، به خصوص اینکه آیا وقفه تنفسی زمانی که فرد در مرحله خواب عمیق با حرکات سریع چشم (REM) قرار دارد، نقش مهمی در این ارتباط دارد یا خیر.
این پژوهش گروهی متشکل از 728 نفر (مرد و زن) را با میانگین سنی 59 سال مورد بررسی قرار دادند.
این پژوهش نشان می‌دهد که وقفه تنفسی در مرحله خواب REM ممکن است به طور خاص بر عملکرد توجه در بزرگسالان تأثیر بگذارد. بنابراین،درمان وقفه تنفسی در این گروه سنی می‌تواند اهمیت ویژه ای داشته باشد.
افراد مبتلا به آپنه اغلب دچار اختلال در حافظه و تفکر می شوند. دومین مطالعه جدید نشان می دهد که چگونه OSA بر مغز تأثیر می گذارد و چرا درمان با فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP) می تواند حافظه را بهبود بخشد.
برای این مطالعه، 11 فرد مبتلا به آپنه خواب مورد ارزیابی و تست خواب قرار گرفتند. قبل از رفتن به رختخواب، این افراد یک سری تست ها را برای ارزیابی عناصر مختلف حافظه و تفکر انجام دادند.
هنگامی که آنها خواب بودند، به کمک تست خواب تجهیزات ویژه تنفس و امواج مغزی آنها ثبت شد. صبح تست های حافظه را تکرار کردند و یک دستگاه CPAP به آنها داده شد تا هر شب در خانه از آن استفاده کنند.
پس از سه ماه درمان با CPAP، شرکت‌کنندگان برای همان آزمایش‌ها و یک مطالعه خواب دیگر به کلینیک خواب بازگشتند. محققان امواج مغزی، تنفس و حافظه آنها را بین این دو ملاقات مقایسه کردند.
یک یافته کلیدی این بود که شرکت کنندگان زمان بیشتری را در خواب عمیق و حرکت سریع چشم سپری کردند (REM ) هنگام استفاده از دستگاه CPAP، که این می تواند باعث شود حافظه آنها بهبود یابد.
این مطالعه نشان داد که استفاده از دستگاه CPAP با تغییرات مثبت در الگوهای امواج مغزی مرتبط است. محققان از تجهیزاتی استفاده کردند که جزئیات فعالیت الکتریکی در نواحی مختلف مغز را ارائه می دهد. با درمان CPAP، آنها بی‌نظمی‌های کمتری را در بخشی از مغز که در حافظه نقش دارد، مشاهده کردند.
با این حال، این مطالعه محدودیت های قابل توجهی داشت. به عنوان مثال، محققان قبل و بعد از درمان CPAP تفاوتی در آزمایش‌های دیگر انواع حافظه و تفکر پیدا نکردند. این همچنین یک مطالعه آزمایشی کوچک بود، بنابراین نمی تواند نتیجه گیری قطعی ارائه دهد. برای نشان دادن اینکه چگونه درمان CPAP بر فرآیندهای پیچیده شکل‌گیری حافظه در طول خواب تأثیر می‌گذارد، به تحقیقات عمیق‌تری نیاز است.
با این وجود، این یافته‌ها از دیگر تحقیقات اخیر پشتیبانی می‌کنند که نشان می‌دهد تنفس آسان‌تر در طول خواب ممکن است حافظه را تقویت کند. همراه با مزایای ثابت شده درمان آپنه برای خواب و سلامت کلی، این مطالعات به روش دیگری اشاره می‌کنند که درمان CPAP می‌تواند برای افراد مبتلا به آپنه خواب سودمند باشد.
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.