شرایط پزشکی و مغزی که باعث خواب آلودگی می شود

خمیازه های غیرقابل کنترل، سنگینی پلک ها و میل شدید به چرت زدن در طول روز از نشانه های خواب آلودگی مفرط هستند. در این شرایط تلاش برای بیدار ماندن می تواند عملکرد را در مدرسه و محل کار کاهش دهد، روابط اجتماعی و شخصی را تحت فشار قرار دهد و خطرات جدی را هنگام رانندگی ایجاد کند.

اگر خواب‌آلود مداوم را تجربه می‌کنید، طبیعی است که بپرسید «چرا من همیشه خواب‌آلود هستم؟»

شایع ترین علل خواب آلودگی بیش از حد، کم خوابی و اختلالاتی مانند آپنه خواب و بی خوابی است. افسردگی و سایر مشکلات روانپزشکی، برخی داروها و شرایط پزشکی که بر مغز و بدن تأثیر می‌گذارند نیز می‌توانند باعث خواب‌آلودگی در طول روز شوند.

تشخیص خواب آلودگی بیش از حد در طول روز (EDS) اولین گام برای حل این مشکل است. کمک پزشک برای شناسایی علت آن و بهبود عادات خواب می تواند بهره وری روزانه، خلق و خو و سلامت کلی شما را افزایش دهد.

خواب آلودگی بیش از حد در طول روز چیست؟

خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز یک مشکل در بیدار ماندن یا هوشیاری است. بسیاری از کارشناسان خواب آلودگی را متمایز از خستگی تعریف می کنند. که شامل احساس شدید خستگی جسمانی است، اما ممکن است این دو حالت با هم تداخل داشته باشند.

تحقیقات اخیر نشان می دهد که خواب آلودگی بیش از حد یک مشکل مهم است. نظرسنجی Sleep in America برای سال 2020 توسط بنیاد ملی خواب نشان داد که تقریباً نیمی از آمریکایی‌ها بین سه تا هفت روز در هفته احساس خواب آلودگی می‌کنند. چهل درصد از بزرگسالان گفتند که خواب‌آلودگی آنها گاهی اوقات با فعالیت‌های روزانه تداخل دارد.

برخی منابع به خواب آلودگی به عنوان پرخوابی اشاره می کنند که اختلالات خواب بیش از حد را توصیف می کند. با این حال، پرخوابی اصطلاح گسترده‌تری است که شامل مسائلی مانند خواب زیاد در شب می‌شود که از خواب‌آلودگی شدید در طول روز یا در موقعیت‌هایی که نیاز به هوشیاری است، متمایز است.

دلایل خواب آلودگی بیش از حد در طول روز چیست؟

خواب آلودگی بیش از حد در طول روز به خودی خود یک بیماری نیست. در عوض، این یک علامت ناشی از یک مشکل اساسی است.

خواب آلودگی ناشی از کم خوابی

کمبود خواب به طور گسترده ای به عنوان شایع ترین علت خواب آلودگی بیش از حد در نظر گرفته می شود. محرومیت از خواب ممکن است کوتاه مدت یا مزمن باشد و خود می تواند ناشی از اختلالات خواب متعدد و سایر شرایط پزشکی باشد:

• عدم اولویت بندی خواب:  دیر وقت بیدار ماندن برای تماشای سریال یا زود بیدار شدن برای رفتن به باشگاه نمونه هایی از این است که چگونه خواب می تواند در لیست اولویت ها قرار نگیرد و ازبرنامه فرد خارج شود. این می تواند باعث خواب آلودگی در روز بعد شود و این مشکل به مرور زمان جمع می شود. هنگامی که این انتخاب ها باعث کمبود خواب در مدت زمان طولانی می شود، به عنوان سندرم خواب ناکافی شناخته می شود..
• بی خوابی : این وضعیت شامل مجموعه ای از مشکلات است که باعث می شود به خواب رفتن در شب مشکل شود یا خواب شب پابدار نباشد. بی خوابی اغلب مربوط به سایر مشکلات خواب است که در اینجا توضیح داده شده است که منجر به خواب آلودگی مفرط در طول روز می شود.
• آپنه خواب: آپنه انسدادی خواب (OSA) یک اختلال تنفسی است که با وقفه های کوتاه در تنفس در طول شب مشخص می شود. این خواب تکه تکه ایجاد می کند که معمولا باعث خواب آلودگی در طول روز می شود و ممکن است تا 20٪ از بزرگسالان را تحت تاثیر قرار دهد.. آپنه خواب مرکزی (CSA) کمتر شایع است اما می تواند باعث اختلال در خواب شود.
• سندرم پای بی‌قرار (RLS) : این وضعیت باعث احساس شدید نیاز به حرکت دادن اندام‌ها، به‌ویژه پاها می‌شود و یک خطر شناخته شده برای برهم زدن زمان خواب و کیفیت خواب است.
• اختلالات ریتم شبانه روزی خواب و بیداری: زمانی که برنامه خواب فرد با چرخه روز و شب محلی او هماهنگ نباشد، می تواند باعث خواب کوتاه و پراکنده شود. به عنوان مثال می توان به جت لگ و مشکلات خواب در میان افراد شیفت کار اشاره کرد .
• کیفیت خواب ضعیف: نارسایی خواب فقط مربوط به مقدار کم خواب نیست. این مرتبط با کیفیت خواب است. افرادی که خواب عمیق را تجربه نمیکنند یا خواب REM به اندازه کافی ندارند می توانند در طول روز خواب آلود به نظر برسند.

• درد: تقریباً هر بیماری که باعث درد شود ، از جمله آرتریت، فیبرومیالژیا ، یا فتق دیسک، می تواند خواب را پیچیده کند و فرد را مستعد خواب آلودگی در طول روز کند.

• تکرر ادرار شبانه: این وضعیت که به عنوان شب ادراری شناخته می شود ، شامل نیاز به بلند شدن از رختخواب در طول شب برای ادرار کردن است و تخمین زده می شود یک نفر از هر سه افراد مسن و یک نفر از هر پنج نفر افراد جوان به این مشکل دچار هستند.

خواب آلودگی ناشی از سایر شرایط پزشکی و مغزی

کمبود خواب تنها دلیل بالقوه خواب آلودگی بیش از حد نیست. داروها ، به‌ویژه آرام‌بخش‌ها، می‌توانند فرد را در طول روز خواب‌آلود و بی‌هوش کنند. داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد درد و آنتی هیستامین های بدون نسخه تنها تعدادی از انواع دیگر داروهایی هستند که می توانند باعث خواب آلودگی شوند. علاوه بر این، ترک برخی داروها ممکن است باعث خواب آلودگی شود.

اختلالات سلامت روان اغلب می تواند باعث خواب آلودگی شود. به عنوان مثال، اعتقاد بر این است که نزدیک به 80٪ از افراد مبتلا به افسردگی اساسی داشتن خواب آلودگی بیش از حد در طول روز را گزارش می کنند.  اختلال دو قطبیاختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و اختلال اضطراب عمومی با مشکلات خواب مرتبط است که ممکن است منجر به حملات خواب آلودگی مفرط شود.

چندین بیماری مغزی می تواند باعث خواب آلودگی بیش از حد در طول روز شود. نارکولپسی یک مثال برجسته است زیرا یک بیماری عصبی است که در آن مغز نمی تواند چرخه خواب و بیداری را به درستی تنظیم کند. نارکولپسی از هر 2000 نفر یک نفر را مبتلا می کند و آنها را مستعد به خواب رفتن سریع، از جمله در زمان های نامناسب می کند.

بیماری های عصبیاز جمله زوال عقل و بیماری پارکینسون با مشکلات خواب و خواب آلودگی در طول روز گره خورده است. آسیب مغزی تروماتیک (TBI) و ضربه مغزی معمولاً باعث مشکلات خواب می شوند و تومورها یا ضایعات مغزی ممکن است باعث خواب آلودگی بیش از حد شوند. عفونت ها، از جمله مننژیت و آنهایی که باعث انسفالیت می شوند (تورم مغز)، همچنین می تواند منجر به خواب آلودگی شود.

اختلالات عصبی رشدی مانند اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD) که میلیون ها کودک و بزرگسال را تحت تاثیر قرار می دهد، باعث ایجاد طیفی از مشکلات خواب می شود از جمله خواب آلودگی در طول روز تا 31 درصد از کودکان با اختلالات طیف اوتیسم (ASD)مشخص شده است که خواب آلودگی در طول روز دارند و مشکلات خواب ممکن است تا بزرگسالی برای افراد مبتلا به این اختلالات عصبی رشدی ادامه داشته باشد.

سایر مشکلات سلامتیفراتر از شرایط مغزی می تواند فرد را در طول روز خواب آلود کند. مشکلات متابولیک، از جمله دیابت و کم کاری تیروئید، می تواند از عوامل خطر برای خواب آلودگی باشد. شرایط پزشکی مانند کم خونی، سطوح غیر طبیعی سدیم خون و عدم تعادل الکترولیت ها نیز می توانند باعث خواب آلودگی مفرط شوند.

درمان خواب آلودگی بیش از حد در طول روز

درمان برای اکثر افراد مبتلا به خواب آلودگی بیش از حد امکان پذیر است. درمان بهینه برای هر فرد بر اساس علت خاص یا عوامل مؤثر تعیین می شود.

از آنجایی که خواب آلودگی می تواند ناشی از عادت های بد خواب و شرایط پزشکی و مغزی باشد، طیف متنوعی از رویکردها برای حل آن وجود دارد. یک پزشک متخصص اختلالات خواب در بهترین موقعیت برای شناسایی و تنظیم مسیرهای درمانی برای این افراد است.

اگر خواب‌آلودگی ناشی از کم‌خوابی باشد، می‌توان اقدامات مختلفی را برای بهبود کیفیت و کمیت خواب انجام داد. مثال‌ها شامل دستگاه‌های فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP) برای آپنه خواب و درمان رفتاری شناختی برای بی‌خوابی (CBT-I) است. بسیاری از درمان‌های متمرکز بر خواب به بهبود بهداشت خواب کمک می‌کنند ، که شامل عادات خواب و محیط اتاق خواب فرد می‌شود و اینکه آیا از بهترین تشک و بالش برای نیازهای خود استفاده می‌کند یا خیر.

اگر خواب آلودگی با مشکل پزشکی دیگری مرتبط باشد، درمان معمولاً بر حل آن مشکل اساسی متمرکز است. بهبود بهداشت خواب ممکن است همراه با سایر درمان ها به افراد کمک می کند خواب باکیفیت تری در شب داشته باشند.

چه دلایل دیگری باعث خواب آلودگی می شود

Dr. AM Kamali

درباره نویسنده

دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.

دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.