شاید اصطلاح «دوقطبی» را برای توصیف فردی که دمدمی مزاج است و نوسانات خلقی دارد شنیده باشید،اما این اصطلاحات محاوره ای با دوقطبی متفاوت است.اختلال دوقطبی یک بیماری روانی جدی است که باعث می شود فرد تغییرات شدیدی در احساسات، خلق و خو و سطوح انرژی داشته باشد: حرکت از پایین ترین سطح به شدیدترین سطح.
اما این تغییرات لحظه به لحظه اتفاق نمی‌افتد، معمولاً در طی چند روز و چند هفته اتفاق می‌افتد.انواع مختلفی از اختلالات دوقطبی وجود دارد، اما چند ویژگی مشترک است.
ویژگی مشترک انواع دو قطبی
اولاً، خلق و خویی افسرده مشابه با اختلالات دیگر دارند –مثلا افسردگی شدید یا افسردگی تک قطبی.
افراد مبتلا به این بیماری احساس ناامیدی و دلسردی میکنند، فاقد انرژی و تمرکز ذهنی هستند،و می توانند علائم جسمانی مانند خوردن و خوابیدن بیش از حد یا خیلی کم از خود بروز دهند.
اما در کنار این سطح روحیه پایین، چیزی که اختلالات دوقطبی را از تک قطبی متمایز می کند این است که افراد می توانند دوره هایی از سطح انرژی بالا داشته باشند که به آن دوره های مانیک یا شیدایی می گویند.یا دوره های هیپومانیک، بسته به سطح شدت آنها.
در حالت مانیک، افراد می توانند احساس پرانرژی بودن، شادی و خوش بین بودن بیش از حد و سرخوشی کنند و اعتماد به نفس خیلی بالا داشته باشند.در ظاهر، اینها ممکن است ویژگی های بسیار مثبتی به نظر برسند، اما زمانی که فردی در یک دوره شیدایی کامل است، این علائم می تواند به یک حد خطرناک برسد.
فردی که شیدایی را تجربه می کند ممکن است تمام پول خود را در یک سرمایه گذاری تجاری پر ریسک سرمایه گذاری کند یا بی پروا رفتار کند.
افراد ممکن است سخنرانی مهمی داشته باشند،و دائماً با سرعتی بالا صحبت کنند و عجیب به نظر برسند.
یا ممکن است خیلی رقابتی فکر کنند یا احساس کنند نیازی به خوابیدن ندارند و باید مدام کار کنند.
دوره‌های شیدایی همچنین میتواند شامل تفکرات غیرمعمول باشد، برای مثال ممکن است فکر کنند در یک مأموریت شخصی از جانب خدا هستند، یا اینکه دارای قدرت ماوراء طبیعی هستند.
و ممکن است بدون توجه به عواقب بعدی تصمیمات ضعیفی بگیرند.
چگونه اختلال دوقطبی را کنترل کنیم
شماره یک: چیزهایی که باعث بروز علائمتان میشود را شناسایی کنید
مواردی که در بروز علائم افسردگی یا شیدایی در شما تاثیرگذار است را بشناسید.مثلا میتواند استرس کاری باشد،مشاجره با اعضای خانواده و مخصوصا یک مورد مهم و موثر میتواند این باشد که به اندازه کافی نخوابید.
معمولاً در بهار و تابستان روزهای طولانی‌تر باعث ایجاد شیدایی یا هیپومانیک میشود چون افراد کم خواب می شوند. و در پاییز و زمستان به دلیل طولانی بودن شب بیش از حد بخوابند.
دو:حالات خلقی خود را در یک دفترچه ثبت کنید.
لازم نیست خیلی چیز فانتزی و خاصی باشد یا هزینه زیادی کنبد.
قرار است از این دفتر برای نظارت بر پیشرفت خود استفاده کنید یا متوجه شوید که چه زمانی حال شما خوب است و ببینید علت آن چه بوده است.
شماره سه یک برنامه روزانه را تعیین کنید
این موضوع برای هر کسی مهم است، زیرا همه ما به ساختار نظام‌مند برای اهداف و برنامه‌هایمان نیاز داریم، اما افرادی که اختلال دوقطبی دارند خیلی بیشتر به تغییرات برنامه ها و روتینشان حساسند.
بنابراین محرک هایی که در مرحله 1 فهرست کردیم که باعث بروز علائم میشود، برخی از آن چیزهایی هستند که می تواند روال شما را بی ثبات کند یا مختل کند. چند چیز بسیار مهم است که باید همیشه در روتین شما قرار بگیرد تا برنامه منظمی داشته باشید. زمان مشخصی برای از خواب بیدار شدن و به رختخواب رفتن داشته باشید.همچنین محدوده زمانی خاصی برای وعده های غذایی خود اختصاص دهید.
نقاطی را مانند لنگر در طول روز قرار دهید و سپس تمام فعالیت های دیگرتان را حول آن لنگر بچینید.بنابراین دیگر این ناراحتی ذهنی در طول روز را برای کنترل همیشگی برنامه و از دست رفتن ساختار برنامه ندارید.باز هم تاکید میکنم که برنامه خواب منظم امری اساسی برای شماست و اگر در دوره مانیک کم بخوابید و در دوره افسردگی کل روز را بخوابید علائمتان تشدید و عوارض جانبی مشکلات خوابتان نیز بر بقیه علائم تاثیر میگذارد.
شماره چهار برنامه ای برای زمان هایی که زیاد یا کم میخوابید داشته باشید
این یکجورهایی مانند داشتن یک برنامه مدیریت بلایای طبیعی پیش از وقوع طوفان است. فرض کنید قبلا روال عادی خوابتان، خوابیدن از ساعت 11:00 شب تا 6:00 صبح است اما زمانی که شما افسرده اید حول و حوش ساعت 9:00 به رختخواب می روید و حدود ساعت 9:00 صبح از خواب بیدار می شوید.مخصوصا در کسانی که ساعت کاریشان انعطاف پذیری دارد یا از خانه کار میکنند. در این زمان ها یکسری فعالیت باید انجام دهید که تحرک در شما ایجاد شود. مثل کتابخانه رفتن، وقت گذراندن با خانواده،پیاده روی،انجام کارهای خانه و خیلی چیزهای دیگر.هرچیزی که شما را از آن حالتی که خودتان را پتوپیچ میکنید و یک گوشه افسرده خود را می‌اندازید درآورد.
هر مقدار فعالیت و حرکتی یک پیشرفت به حساب می‌آید
یک نمونه دیگر از آن وقتی است که شیدایی شدید رخ میدهد،دیرتر به رختخواب می روید و زودتر از خواب بیدار میشوید و به جای اینکه مثلاً از ساعت 6 یا 11 شب بخوابید،مثلا 2 نصفه شب میخوابید و کله سحر ساعت 6 صبح بیدار میشوید و احساس خوبی دارید.اما کمبود خواب نیز اثرات مضر خود را دارد که میتوانید در مقالات دیگر ما آنها را بببینید.
برای مبارزه با آن باید ریتم شبانه روزی خود را حفظ کنید و در اینجا میرسیم به شماره 5.
شماره پنج تنظیم ریتم شبانه روزی
مطالعات زیادی وجود دارد که نشان می دهد بین اختلال دوقطبی و ریتم شبانه روزی ارتباط جدی وجود دارد.
این اختلال می تواند به ساعات نور و تاریکی که فرد در معرض آن قرار میگیرد حساس باشد.
مداخله برای کمک به بهبود علائم شیدایی میتواند موثر باشد – از هنگام غروب تا صبح خود را در یک محیط تاریک نگه دارید.
همچنین میتوان از عینکهای مخصوص بلاکر نور آبی حین استفاده از لپتاپ و کامپیوتر در این ساعات استفاده کرد.
آخرین استراتژی برای کنترل اختلال دوقطبی، برنامه ای برای پیشگیری از عود علائم است.
شماره شش درمان قطعی و موثر دوقطبی
از درمانگر یا پزشک خود بخواهید به شما کمک کند استراتژی هایی در پیش بگیرید که از محرکهای علائمتان اجتناب کنید.
این اختلال یک بیماری بیولوژیکی است که تنها به شما وابسته نیست و تنش های محیطی یا محرک ها در آن تاثیرگذارند،و میتوان آنها را تحت کنترل در آورد.
از کمک گرفتن اجتناب نکنید و با یادداشت روزانه احوالاتتان،روند بیماری خود را تحت نظر داشته باشید و به آن آگاه باشید و برای درمان موثر اقدام کنید.در انستیتو سلامت مغز دانا امکان درمان شما با تکنیکهای جدید علمی و حتی غیردارویی وجود دارد.برای اطلاعات بیشتر با این مجموعه تماس گرفته و بیشتر بدانید.
چه چیزی مانع درمان ما میشود
با وجود نوسانات خلقی شدید، افراد مبتلا به اختلال دوقطبی اغلب متوجه نمی شوند که بی ثباتی رفتار آنها چقدر زندگی خودشان و عزیزانشان را مختل می کند و در نتیجه درمان مورد نیاز را دریافت نمی کنند.
ممکن است مانند برخی از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی از احساس سرخوشی و چرخه های بهره وری بالایتان در دوره مانیک رضایت داشته باشید. با این حال، این سرخوشی همیشه با یک سقوط عاطفی همراه است که می تواند شما را افسرده و فرسوده کند و شما را با مشکلات مالی، حقوقی و خانوادگی مواجه کند.
اگر علائم افسردگی یا شیدایی دارید، حتما به پزشک یا متخصص سلامت روان خود مراجعه کنید. اختلال دوقطبی به خودی خود بهتر نمی شود. دریافت درمان از یک متخصص سلامت روان با تجربه در اختلال دوقطبی می تواند به شما در کنترل علائم کمک کند.
افکار و رفتار خودکشی در میان افراد مبتلا به اختلال دوقطبی رایج است.
اگر عزیزی دارید که در فکر خودکشی است یا اقدام به خودکشی کرده است، مطمئن شوید که یک نفر با آن شخص می ماند و اقدامات ضروری را برای بهبود آن شخص انجام دهید.
منابع
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/bipolar-disorder/symptoms-causes/syc-20355955
https://www.osmosis.org/learn/Bipolar_disorder
https://podcasts.apple.com/us/podcast/mental-health-demystified/id1522572925
درباره نویسنده
موژان پارسا پژوهشگر ارشد توان‌بخشی شناختی دانشگاه شهید بهشتی و همکار قطب عصب روان‌شناسی شناختی کشور است. جریان اصلی تحقیقات وی اختلالات عصب تحولی و به طور خاص متمرکز بر اوتیسم می باشد.