“سردرد گوارشی” یک بیماری شناخته شده پزشکی نیست. وقتی فردی از سردرد گوارشی نام می برد، ممکن است به میگرن شکمی یا سردرد ثانویه ناشی از مشکلات گوارشی اشاره کند. برخی تحقیقات اختلالات ناشی از سیستم گوارشی را با سردرد مرتبط می دانند.
سیستم گوارشی از جمله روده با مغز ارتباط دارد. برخی از افراد در نتیجه اختلال عملکرد در سیستم گوارشی سردرد را تجربه می کنند. افراد ممکن است از این سردردها به عنوان سردرد گوارشی یاد کنند. افراد همچنین ممکن است به اشتباه از عبارت سردرد گوارشی برای توصیف میگرن شکمی استفاده کنند.
با این حال، این اصطلاح نادرست است. زیرا سردرد گوارشی وضعیتی نیست که متخصصان پزشکی آن را به راحتی تشخیص دهند. با این حال، برخی تحقیقات نشان می دهد که چگونه علائم سردرد ممکن است از مشکلات گوارشی ناشی شود.
در این مقاله به محور روده_مغز و اینکه ایجاد چه مشکلاتی در سیستم گوارشی ممکن است منجر به سردرد شود پرداخته میشود. همچنین در مورد علائمی که ممکن است فرد تجربه کند و درمان های موجود برای آنها مطالبی ذکر شده است.
ارتباط بین مشکلات گوارشی و سردرد
وقتی به سردرد گوارشی اشاره می شود، می تواند به معنای سردرد میگرنی یا سردردی باشد که به علائم یا اختلالات گوارشی مرتبط شود.
انجمن بین المللی سردرد (IHS) سردردهای میگرنی را به سردردهای همراه با پیش درآمد یا اورا یا بدون آن طبقه بندی می کند. این سردردها همچنین ممکن است شامل علائم گوارشی مانند استفراغ یا حالت تهوع نیز باشند. برخی از مطالعات به ارتباط بین سردردهای میگرنی و اختلالات گوارشی پرداخته اند. این همان چیزی است که برخی افراد ممکن است به اشتباه آن را سردرد گوارشی بدانند.
علاوه بر این، برخی از افراد سردردهایی را تجربه می کنند که سردردهای میگرنی ناشی از علائم گوارشی نیستند. آنها ممکن است این نوع سردردها را به عنوان سردردهای گوارشی تلقی کنند. بر اساس IHS، میگرن شکمی عمدتا در کودکان رخ می دهد و معمولا شامل درد در ناحیه شکم، بدون سردرد هستند.
ارتباط روده و مغز
برای درک علائم مربوط به سردرد گوارشی، دانستن ارتباط بین روده و مغز با یکدیگر مفید است. مغز و دستگاه گوارش از طریق محور روده-مغزی به هم متصل می شوند. یک سیستم پیچیده که روده و مغز را قادر می سازد با یکدیگردر ارتباط باشند. محور روده_مغز سیستم غدد درون ریز و عصبی را درگیر می کند و باکتری های روده بر اتصال روده و مغز تأثیر می گذارند.
دو بخش از سیستم عصبی خودمختار (سمپاتیک و پاراسمپاتیک) می‌توانند مستقیما بر روده و بقیه بدن تأثیر بگذارند. این بخشها به عملکردهای «جنگ و گریز، یا واکنش انجماد» یا «استراحت و هضم» سیستم‌های عصبی کمک کنند.
اگر سیستم عصبی سمپاتیک بدن بیش از حد فعال باشد و فرد را اغلب در حالت جنگ و گریز یا انجماد قرار دهد، اثرات منفی بر سیستم عصبی پاراسمپاتیک یا استراحت وهضم می گذارد. این اثرات می تواند شامل خاموش کردن استراحت و عملکرد هضم بدن و یا ایجاد مشکلات روده، تغییر در حرکات روده یا میکروبیوم های بدن شود.
میکروب‌های روده بر انتقال‌دهنده‌های عصبی و مغز تأثیر می‌گذارند. برخی از مطالعات نشان می‌دهند که این اثرات ممکن است بر افسردگی، اضطراب و سایر شرایط مرتبط با مغز ارتباط داشته باشد.
چه مشکلات گوارشی ممکن است باعث سردرد شود؟
تحقیقات به طور کامل به این نتیجه نرسیده است که چه مشکلات گوارشی می تواند با سردرد مرتبط باشد. اگرچه برخی از مطالعات سعی کرده اند ارتباط بین مشکلات روده و سردرد یا دوره های میگرنی را شناسایی کنند.
یک مطالعه در سال 2020 نشان می دهد که شرایط گوارشی زیر با سردردهای میگرنی ارتباط دارد:
- عفونت هلیکوباکتر پیلوری
- سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
- بیماری التهابی روده
- بیماری سلیاک
این بررسی نشان می‌دهد که اگرچه مکانیسم‌های دقیق مشخص نیست، باکتری‌های روده و واسطه‌های التهابی میتواند بر محور روده-مغز تأثیر بگذارد. رژیم غذایی و وزن بدن نیز می تواند از عوامل تاثیر گذار باشد.
نویسندگان پیشنهاد می کنند که رویکردهای غذایی که اثرات مفیدی بر میکروبیوم و محور روده_مغز دارند ممکن است برای سردردهای میگرنی مفید باشند.
این رویکردها عبارتند از:
- خوردن فیبر کافی
- پیروی از رژیم غذایی با شاخص گلیسمی پایین
- کاهش وزن برای افراد چاق
- مکمل ویتامین D، اسیدهای چرب امگا 3 و پروبیوتیک ها
عفونت هلیکوباکتر پیلوری
چندین مطالعه هلیکوباکتر پیلوری را به عنوان یک عامل خطر برای به اصطلاح سردرد گوارشی شناسایی کرده اند. در یک مطالعه 2011 گزارش شد که عفونت هلیکوباکتر پیلوری به شدت با وقوع و شدت سردردهای میگرنی مرتبط است.
علاوه بر این، نویسندگان یک مطالعه قدیمی گزارش گردند که وقتی پزشکان عفونت هلیکوباکتر پیلوری را ریشه کن کردند، در 84 درصد از افراد علائم سردرد کاهش یافت یا اصلاً سردرد نداشتند.
سایر علل گوارشی
علاوه بر شرایطی که قبلاً ذکر شد، عوامل زیر ممکن است در ارتباط بین بیماری های گوارشی و سردرد مؤثر باشند:
- دیسبیوز روده، که کاهش تنوع باکتری های روده است.
- اختلالات کبدی_صفراوی
- یبوست
- بیماری بازگشت اسید به مری
- گاستروپارزی (فلج معده) که باعث تاخیر در تخلیه معده می شود.
مطالعه ای در سال 2017 نشان داد که زخم معده در افراد مبتلا به سردردهای تنشی و سردردهای میگرنی شیوع بیشتری دارد. نویسندگان این مطالعه خاطرنشان می‌کنند که اختلال عملکرد و حساسیت سیستم عصبی خودمختار، مسیرهای سروتونین و آلرژی‌های غذایی ممکن است از عوامل یا مکانیسم‌های مؤثر باشند.
علائم
دقیقاً مشخص نیست که علائم معده باعث سردرد می شود یا سردرد باعث علائم معده می شود. طبق مطالعه ای که در سال 2016 انجام شد علائمی که محققان با توجه به مطالعات ذکر شده با سردرد گوارشی مرتبط کرده اند به شرح زیر است:
- سردرد یا میگرن
- سوزش سر دل، سوء هاضمه یا رفلاکس
- درد شکم
- تغییر حرکات روده یا یبوست
- حالت تهوع یا استفراغ
درمان ها
درمانها به علائمی که فرد دارد بستگی دارد. بنابراین فرد باید برای انتخاب گزینه ها با پزشک مشورت کند. پزشک ممکن است داروهایی را برای تسکین درد یا علائم گوارشی تجویز کند. علاوه بر این، ممکن است فرد را برای آزمایشات بیشتر با متخصص گوارش یا متخصص دیگر ارجاع دهند.
اگر پزشک عفونت هلیکوباکتر پیلوری را تشخیص دهد، ممکن است برای از بین بردن آن آنتی بیوتیک یا داروهایی مانند مهارکننده های پمپ هیدروژن برای تسکین علائم سوء هاضمه اسیدی تجویز کند.
افراد همچنین می توانند برای تسکین سوزش سر دل یا سوء هاضمه، داروهای ضد اسید بدون نسخه خریداری کنند. علاوه بر این، یک فرد می تواند با کمک یک متخصص مراقبت های بهداشتی مانند یک متخصص تغذیه، هرگونه آلرژی غذایی را بررسی کند. فرد باید سعی کند از غذاهایی که ممکن است باعث سردرد آنها شود نیز اجتناب کند. حفظ وزن متوسط و خوردن یک رژیم غذایی سالم نیز ممکن است به جلوگیری از بروز علائم کمک کند.
علاوه بر این، تکنیک‌های کاهش استرس مانند مدیتیشن، تمرین‌های تنفسی و یوگا ممکن است در صورتی که استرس، محرکی برای سردرد گوارشی باشد، کمک کننده باشد.
خلاصه مطالب
_ آنچه که برخی افراد از آن به عنوان سردرد گوارشی یاد می کنند ممکن است علل زمینه ای مانند عفونت هلیکوباکتر پیلوری، IBS یا بیماری سلیاک داشته باشد. این شرایط می تواند باعث علائم گوارشی و سردرد شود.
_ تحقیقات ارتباطی بین روده و مغز نشان داده است، اما دانشمندان باید تحقیقات بیشتری را برای یافتن علل و مکانیسم‌های به اصطلاح سردرد معده انجام دهند. علائم و علل ممکن است برای هر فردی متفاوت باشد.
_ فرد باید برای تشخیص و اطلاع از گزینه های درمانی با پزشک تماس بگیرد. علاوه بر این، برخی از استراتژی های رژیم غذایی و سبک زندگی ممکن است به تسکین علائم کمک کند.
برای کسب اطلاعات بیشتر و آشنایی با خدمات تخصصی انستیتو سلامت مغز دانا از جمله روش درمانی میدان الکترومغناطیسی پالسی (PEMF) برای درمان سردرد به وبسایت سلامت مغز دانا مراجعه فرمایید.
زهرا اسماعیلی هستم. پژوهشگر دکترای تخصصی علوم اعصاب و نویسنده وبسایت انستیتو سلامت مغز دانا.
ما در اینجا با انتشار مطالب علمی تلاش میکنیم سهم کوچکی در افزایش آگاهی یکدیگر در شناخت مغز داشته باشیم.
ممنونم که با ما همراه هستید..