اختلالات اضطرابی مانند فوبیا و PTSD از مشکلات نسبتاً شایع در جامعه است. یکی از مهمترین دلایل اختلالات اضطرابی عدم توانایی غلبه بر ترس در شرایطی است که نیازی به وجود ترس نیست. بنابراین، تلاش برای تسهیل فرآیند غلبه بر ترس، محور تلاشهای اخیر برای درمان اختلالات اضطرابی بوده است.
این تلاش ها با کشف این نتیجه حاصل شده است که برخی ترکیبات مواد افیونی، بنام آگونیست های گیرنده مواد مخدر دلتا (DOP)، در پوشش حافظه ترس کمک می کنند. در نتیجه، آگونیست های DOP طی یک دهه گذشته در مرکز اکتشافات بالینی مورد بررسی قرار گرفته است.
طی چنین کاوشهای بالینی، دانشمندان دانشگاه علوم توکیو و دانشگاه تسوکوبا، به سرپرستی استاد آکیوشی سایوتوه، ابتدا اثرات تسکین دهنده آگونیست های DOP را بر روی افسردگی و اضطراب کشف کردند. پس از آن، در یک مطالعه جدید که در سال 2019 در Neuropharmacology منتشر شده است، آنها پتانسیل این آگونیست ها را برای کمک به فرایند پنهان کردن حافظه ترس بررسی کردند.
پروفسور سیتو و تیم “آزمایش کاهش حافظه ترس” را برای موش در آزمایشگاه خود به کار بردند. در روز اول آزمایش، آنها موش ها را در اتاق هایی قرار داده و با فواصل منظم به آنها شوک وارد می کردند. این امر به منظور ایجاد ترس در موش ها طراحی شده است، که از این پس این اتاقک را با شوک دردناک مرتبط می کند.
در روز 2، به موشها نمک (گروه “کنترل”) ، KNT-127 و SNC80 (هر دو آگونیست DOP) داده شدند و بار دیگر در محفظه ترس قرار گرفتند. به آنها شوکی وارد نشد. در روز سوم، به آنها هیچ دارویی و نمکی داده نشد اما مجددا در معرض اتاق هایی که به آن ها شوک دردناک داده شده بود، قرار گرفتند تا حافظه ترس خود را آزمایش کنند – یا اینکه آیا آنها به خاطر داشته اند که می ترسند.
در روز 2، موشها در هر دو دارو رفتار “ترس” کمتری نشان دادند. در روز 3، موش های KNT-127 رفتار ترس را کاهش دادند، اما کسانی که در SNC80 کاهشی نداشتند.
دانشمندان همچنین تأثیر این داروها را بر فعالیت آنزیم ها و مسیرهای موجود در مغز که شناخته شده است برای کاهش حافظه ترس، بررسی کردند. آنها دریافتند که KNT-127 سطح مولکولهای “فسفریله شده” (یا فعال شده) آنزیمی به نام ERK را افزایش می دهد، که در توانایی غلبه بر ترس در قسمت های خاصی از مغز نقش دارد.
روی هم رفته، این نتایج نشان می دهد که اگرچه KNT-127 و SNC80 هر دو ترس شرطی را کاهش می دهند، تنها KNT-127 به سرکوب حافظه ترس کمک می کند. علاوه بر این، KNT-127 با افزایش سطح ERF فسفریله شده در قسمتهای خاصی از مغز، این نقش را انجام می دهد.
بنابراین، هر دو دارو در صورت ترس شرطی، اضطراب را کاهش می دهند اما این کار را از طریق مسیرهای مختلف مغز انجام می دهند.
این مشاهدات و استنتاج ها بر روی موش ها در آزمایشگاه انجام شده است، اما آنها به روشنی امکانات درمانی جدیدی را برای افراد نشان می دهند. پروفسور سیتوه و دکتر یامادا توضیح می دهند، “تست ترس استفاده شده در این مطالعه نیز الگویی از PTSD است. PTSD یک اختلال روانپزشکی است که در آن حافظه (تروما) اضطراب و ترس که یکبار تجربه شود را، نمی توان فراموش کرد و بدین ترتیب زندگی روزمره را مختل می کند.
در حال حاضر، داروی گسترده ای که برای PTSD تجویز می شود، چندین هفته طول می کشد تا اثرات درمانی داشته باشد. همچنین هیچ روش درمانی موفقیت آمیز برای چنین اختلالاتی وجود ندارد.
“مطالعه ما نشان می دهد که آگونیست های DOP، در هنگام استفاده ترکیبی از آن با شناخت درمانی رفتاری، می تواند اثربخشی درمان اختلالات اضطرابی را ارتقا بخشد. این امر امید به تحقق یک روش جدید درمانی ایمن و مؤثر برای PTSD و سایر اختلالات روانشناختی مرتبط دارد. “
برای اطلاعات بیشتر به موسسه سلامت مغز دانا مراجعه کنید.
منبع:
(2019) Selective agonists of the δ-opioid receptor, KNT-127 and SNC80, act differentially on extinction learning of contextual fear memory in mice. Neuropharmacology
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.