کمشنوایی شاید در نگاه اول یک مشکل ساده جسمی به نظر برسد، اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد این عارضه می‌تواند همراه با تنهایی، به یک «بمب ساکت» برای سلامت مغز تبدیل شود. مطالعه‌ای گسترده توسط دانشگاه ژنو (UNIGE) روی بیش از ۳۳ هزار فرد سالمند در ۱۲ کشور اروپایی نشان داده است که کمشنوایی همراه با احساس تنهایی—بدون انزوای اجتماعی واقعی—روند افت حافظه را به‌شدت تسریع می‌کند.
خبر خوب این است که با مراقبت‌های زودهنگام، مثل استفاده از سمعک و فعال نگه‌داشتن ارتباطات اجتماعی، می‌توان این روند را کند یا حتی متوقف کرد.
یافته‌های کلیدی پژوهش
این مطالعه که نتایج آن در Communications Psychology (ژوئیه ۲۰۲۵) منتشر شده، چند نکته مهم را روشن کرد:
حجم نمونه و مدت پیگیری
استفاده از داده‌های طولی پروژه SHARE اروپا (Wave 1 تا 9)
۳۳,۷۴۱ شرکت‌کننده با میانگین سنی ۶۱.۴ سال (±۸.۶)، پیگیری در بازه ۱۸ ساله
حوزه‌های شناختی ارزیابی‌شده
حافظه اپیزودیک: یادآوری آنی و با تأخیر
عملکرد اجرایی: مثل سیالیت کلامی (Verbal Fluency)
چهار پروفایل اجتماعی–عاطفی
غیر منزوی و بدون احساس تنهایی
غیر منزوی اما احساس تنهایی (“Lonely in the Crowd”)
منزوی بدون احساس تنهایی
منزوی و تنها
بیشترین افت حافظه در چه کسانی بود؟
گروه غیر منزوی اما احساس تنهایی بیشترین افت حافظه اپیزودیک را داشتند، به‌ویژه وقتی شنوایی ضعیف بود.
در عملکرد اجرایی، این گروه و گروه «منزوی و تنها» عملکرد ضعیف‌تری نسبت به سایرین نشان دادند.
مکانیسم‌های اثرگذاری کمشنوایی + تنهایی
افزایش بار شناختی (Cognitive Load): فرد برای درک گفتار انرژی و تمرکز بیشتری مصرف می‌کند، که منابع ذهنی را از حافظه و تصمیم‌گیری می‌گیرد.
کاهش تحریک اجتماعی و شناختی: شنوایی ضعیف باعث کم‌شدن تعاملات می‌شود و تنهایی ذهنی نیز می‌تواند با افزایش استرس، التهاب و کاهش «ذخیره شناختی» به مغز آسیب برساند.
اهمیت این یافته‌ها برای ایران
ایران با سرعت بالایی به سمت سالمند شدن جمعیت حرکت می‌کند. طبق برآوردها، درصد سالمندان کشور در دهه آینده دو برابر می‌شود. این یعنی مشکلاتی مثل کمشنوایی، تنهایی، افسردگی و زوال حافظه، بیش از پیش به دغدغه خانواده‌ها و سیستم سلامت تبدیل خواهند شد.
در این میان، کلینیک سلامت مغز دانا با خدمات جامع ارزیابی و درمان شناختی، می‌تواند در پیشگیری و مداخله زودهنگام نقش کلیدی ایفا کند.
راهکارهای پیشگیری و مداخله
بر اساس یافته‌های این مطالعه و تجربیات بالینی، پیشنهاد می‌شود:
چکاپ مغز و ارزیابی شناختی منظم
استفاده از ابزارهایی مثل BrainCheck یا تست‌های نوروسایکولوژیک برای پایش وضعیت حافظه و عملکرد مغز.
→ اطلاعات بیشتر درباره چکاپ مغز و تست حافظهارزیابی و درمان مشکلات شنوایی
مراجعه به متخصص شنوایی‌شناسی و استفاده از سمعک در صورت نیاز.حفظ تعاملات اجتماعی باکیفیت
حتی اگر فرد در جمع است، باید احساس ارتباط واقعی و معنادار داشته باشد.تحریک مغزی با فناوری‌های نوین
روش‌هایی مثل tDCS، نوروفیدبک و TMS می‌توانند عملکرد شناختی را تقویت کنند.
→ خدمات علوم اعصاب شناختی در دانا برینمدیریت تنهایی ذهنی
مشاوره روانشناختی و آموزش مهارت‌های ارتباطی برای مقابله با احساس تنهایی.
پرسش‌های متداول (FAQ)
آیا تنهایی بدون انزوای واقعی می‌تواند مضر باشد؟
بله، تحقیقات نشان داده است که تنهایی ذهنی حتی در افراد اجتماعی فعال، می‌تواند با کمشنوایی اثر منفی مضاعفی بر حافظه داشته باشد.
چطور چکاپ مغز به پیشگیری از زوال حافظه کمک می‌کند؟
این ارزیابی‌ها افت عملکرد شناختی را در مراحل بسیار اولیه شناسایی می‌کنند، زمانی که هنوز امکان پیشگیری و درمان مؤثر وجود دارد.
آیا استفاده از سمعک همیشه لازم است؟
خیر، اما در مواردی که کمشنوایی تشخیص داده شود، استفاده به‌موقع از سمعک می‌تواند کیفیت زندگی و عملکرد شناختی را بهبود بخشد.
نتیجه‌گیری
ترکیب کمشنوایی و احساس تنهایی یک عامل خطر جدی برای افت حافظه و سلامت شناختی در سالمندان است. مداخله زودهنگام، از جمله چکاپ مغز، استفاده از فناوری‌های توانبخشی شناختی، و حفظ تعاملات اجتماعی می‌تواند این خطر را کاهش دهد.
کلینیک سلامت مغز دانا با تیم تخصصی و تجهیزات پیشرفته در شیراز، آماده ارائه این خدمات به سالمندان و خانواده‌ها است.
اگر شما یا یکی از عزیزانتان با مشکلات شنوایی یا افت حافظه مواجه هستید، همین امروز برای چکاپ مغز نوبت بگیرید و یک گام مؤثر برای حفظ سلامت شناختی بردارید.
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.